1, 2. Maariyaami doogo hadhino garanna hadhu woyite injiinosekkihu mayiraatiro xawisi.

 MAARIYAAMI guluffino harrichi aana biddi yite ofollate woꞌnaaltanni no. Ise harricho guluffe hadhanna lowo saate saꞌino. Yooseefi kayinni Beeteliheme massitanno doogo amade isera albaanni suutunni haꞌranni no. Maariyaamira godowa noo qaaqqi milli yaannoti leeltanni noose.

² Maariyaami hakkawote ila rakke no. (Luq. 2:5, 6) Yooseefinna Maariyaami gattate giddoonni doogo saꞌꞌanno woyite, mitu baatto hawuudhanno woy gide wixiꞌranno manni insa lae, ‘Togo ila rakkino mancho doogo mayira hadhanni no?’ yee dhagge assiꞌrinoha ikkara dandaanno. Maariyaami Naaziretete noo qaesenni fulte xeerto doogo hadhanni noohu mayiraati?

3. Maariyaamira uyinoonni qoosso maati? Ise daafira maa ronseemmo?

³ Tini xagge hanaffinohu, boodu aganira albaanni tenne wedellitte Ayihudittera mitte baxxitino qoosso uyinise woyiteeti. Ise Buuramino Moote (Mesihicha) ikkannoha Maganu Beetto iltara doorantino! (Luq. 1:35) Ise iltanno yanna rakke heedheenna, doogo hadhanno gede assannoseri kalaqami. Hatte yannara, Maariyaamira ammanase jifannohu lowo qarri iillinose. Hanni ise ayyaanaamittetenni jawaatte heedhanno gede kaaꞌlinoseri maatiro laꞌno.

4, 5. (a) Yooseefinna Maariyaami Beeteliheme haꞌranni nooohu mayiraati? (b) Qeesaari fushshino hajajo hiitti masaalo woꞌmitanno gede faro fantino?

⁴ Doogo haꞌranni noori Yooseefinna Maariyaami calla diꞌꞌikkino. Hakkawote Qeesaari Awugisxoosi, manna baalanka ilamino gobba haꞌreenna kiirranni gede hajajo fushshe no. Yooseefi tenne hajajo ayirrisinoyya? Qullaawu Maxaafi togo yaanno: “Yooseefi ilama Daawiti sircho ikkino daafira, Galiilunni Naaziretete kataminni kae, Yihudu gobbara nooha Daawiti katama Beeteliheme haꞌri.”—Luq. 2:1-4.

⁵ Qeesaari tenne yannara togoo hajajo fushshasi hedeweelcho ikkinore diꞌꞌikkitino. Kuni ikkara mitu 700 diri albaanni, Mesihichu Beetelihemete ilamanno yine masaalloonni. Hakkawaro  Naaziretetenni 11km geeshsha xeertiꞌre noohu Beeteliheme yinannihu wolu katami no. Ikkollana, Mesihichu ilamannohu ‘Efiraata baattora heedhanno Beetelihemera’ ikkinota masaalotenni bande kulloonni. (Mikiyaasi 5:2 nabbawi.) Naaziretetenni kaꞌne hakkonne shiima qacha iillate, Samaariyu widoonni hinge mite 130km ilaalaame doogo haꞌra hasiissanno. Yooseefi hattee Beeteliheme haꞌranni no; Moote Daawiti ayiddi ilaminohu hakkooti; Yooseefinna Maariyaamino Daawiti sirchi widooti.

6, 7. (a) Beeteliheme haꞌra Maariyaamira shota diꞌꞌikkitino yineemmohu mayiraati? (b) Maariyaami mine assidhinota ikkitino daafira, maa assa didandiitanno? (Lekkaalliidi qaagiishshano lai.)

⁶ Yooseefi tenne hajajo wonshanno gede Maariyaami kaaꞌlitasi ikka? Doogo umise isera injiitannota diꞌꞌikkitino. Hakkawote arru goofeenna hawadu yanna dagginoha ikkikki digatino; hakko daafira, shiima shiima xeena ganasi digattanno. Hakkiinni saeno, Beeteliheme noohu mite 760m gotti yiino bayicho ikkino daafira, gooro gooddiꞌnanni daafursitanno doogo haammata barra haꞌra hasiissanno. Maariyaami ila rakkinota ikkitino daafira, doogote duucha higge fooliishshiꞌra hasiissannose; hakko daafira insa doogo roore keeshshara dandaanno. Hakko iso godowii nooti aja beetto, gamaaꞌmitanno woyite rahe iillannose fiixinna jaallase noowiinni faffe haꞌra dihasidhanno. Konni daafira, Maariyaami togoo doogo haꞌrate worba ikka hasiissinose.

⁷ Hakkoyeno ikkiro, Luqaasi Yooseefi “kiiramara haꞌri woyite, . . .  Maariyaami ledo adhe haꞌrino” yee borreessino. (Luq. 2:4, 5) Maariyaami xa mine assidhinota ikkitino daafira, umisenni assa dandiitannokkihu lowo coyi no. Maariyaami, minaannisera kaaꞌlaancho ikkitara Maganu uyinose qeecha maahoyye yite adhitino, hattono minaannise assannorira sumuu yitino; konni garinni, Yooseefi maatete umo ikkinota ammantannota leellishshino. a Ise owaata ikkitino daafira, ammanase jifara dandaannoha konne coye qeelte saꞌino.

8. (a) Maariyaami Yooseefi ledo Beeteliheme hadhanno gede assinoseri woluri maa ikkara dandaanno? (b) Maariyaami lawishshi ammanamino manna jawaachishannohu hiittoonniiti?

⁸ Maariyaami hajajantanno gede assinoseri woluri maa ikkara dandaanno? Ise Mesihichu Beetelihemete ilamannota kultanno masaalo affino ikka? Qullaawu Maxaafi tenne teꞌenne diyaanno. Ikkollana, hakkawaro rooru manni tenne masaalo afino daafira, Maariyaami tenne masaalo diaffino yaa didandiineemmo. (Mat. 2:1-7; Yoh. 7:40-42) Qoleno, Maariyaami Qullaawa Borro yitannore seekkite affinote. (Luq. 1:46-55) Maariyaami haꞌrate kaꞌinohu minaannase ayirrissanno daafirano ikko, woy Qeesaari hajajo wonshateno ikkiro, woy Yihowa coyiꞌrino masaalo affino daafirano ikkiro, ise kaajja lawishsha ikkitinonke. Yihowa umonsa heeshshi asse hajajamanno labballonna  meento lowo geeshsha baxanno. Yannankera rooru manni maahoyye yee gala baxannokki daafira, Maariyaami lawishshi ammanamino manna baala jawaachishannoho.

9, 10. (a) Maariyaaminna Yooseefi Beeteliheme iilla rahiti, maa hedinoha ikkara dandaanno? (b) Yooseefinna Maariyaami umo worinohu hiikkooti? Mayira?

⁹ Maariyaami xeertote heedhe Beetelihemete qacha laꞌuta, lubbo hirikki yitusekki digattino. Isenna Yooseefi gedensiinse gamba assinannita ejedhete laalo laꞌꞌanni ilaalaame doogo haꞌri woyite, hakkuyi shiimu qachi xagge hedikki digatino. Masaalaanchu Mikiyaasi yiinonte gede, Beeteliheme Yihudu katamma giddo shiimiidite; ikkirono, hakkawaro mittu kumi diri albaanni heedhinori Booeezi, Naaoominna Daawiti ilantinohu hakkooti.

¹⁰ Maariyaaminna Yooseefi marte iillitanno woyite, mannu hiciqqi yee no. Wolu manni kiiramara balaxe mare noo daafira, wosinu galanno mine bayichu dino. b Maariyaaminna Yooseefi wolewa higgannowa hoogge, saadate hoowera umo wortu. Yooseefi, insa hakko heeꞌreenna minaamasi baasa xisseennase hinciiccantanna lai woyite, mageeshshi geeshsha yaadinoro hanni hedi. Kanka bayichi giddo, ise hakkiicho game amadduse!

11. (a) Maariyaami qarri amuuwa baalaho leellanno yineemmohu mayiraati? (b) Yesuusi “bayira beetto” ikkinohu hiittee doogganniiti?

¹¹ Maariyaami qarri amuuwa baalaho leellannonsa. Hakkawaro mitu 4,000 diri albaanni, Yihowa meentu ragiꞌrino cubbinni kainohunni ilanno woyite lowo geeshsha qarramannota masaalino. (Kal. 3:16) Maariyaamino iltu woyite diqarrantino yineemmo gede assannonkeri dino. Luqaasi kayinni coye kawajjeesse, “[Maariyaami] bayira beettose iltu” calla yiino. (Luq. 2:7) Addanko, Maariyaami iltinote batinye ooso giddo kuni ‘bayira beettoseeti’; ise xaphoomunni ajayi ajeenna lamala ooso iltino. (Maq. 6:3) Bayiru beettise kayinni wolootuwiinni baxxinoho. Isi bayira beetto ikkinohu Maariyaamira calla ikkikkinni, Yihowa ‘kalaqo baalate giddo bayirahonna’ mitto Maganu Beettooti!—Qol. 1:15, NW.

12. Maariyaami qaaqqo mama goxissino? Kiristoosi ilami warire leellishate shiqinshanni diraaminna addi addi misilla aana, nookkire leellinshanni yineemmohu mayiraati?

¹² Hakkiinni, Luqaasi batinyu manni afinoha Maariyaami assitinoha mitto coye kulanni togo yee borreessino: “[Qaaqqo] hoccunni xaaxxe hoowete saadate hayisso worranni badiri aana goxissu.” (Luq. 2:7) Kiristoosi ilami warire leellishate loonsanni diraamira, hattono addi addi misilla aana, qaaqqo Yesuusa goxinsoonni bayicho ikkinokki geeshsha assine injaannowa lawinse leellinshanni. Ikkollana, hanni  hakku bayichi hiittoohoro laꞌno. Maariyaami qaaqqo goxissinohu saadate hayisso worranni badiri aanaati. Yooseefinna Maariyaami umo wortinohu saadate hoowera ikkinota qaagi; hattoo bayicho, biꞌreno xaa yannarano danchu fooli diheeꞌranno; qoleno ishinu batiꞌranno. Qarramiro ikkinnina, qaaqqinsa togoo bayicho ilamara hasiꞌranno manni nooni? Rooru anninna ama, oosonsara dancharella halchanno. Maariyaaminna Yooseefino Maganu Beettira woyyinore assate dandiiture baalare assinoti dihuluullissannote!

13. (a) Maariyaaminna Yooseefi dandiiture assitinohu hiittoonniiti? (b) Hayyootu anninna ama, Yooseefinna Maariyaami gede oosonsara roore hasiisanno coye balaxisiisa dandiitannohu hiittoonniiti?

¹³ Ikkollana, Yooseefinna Maariyaami coyi injiinonsakki daafira dicaaccaawino; hatteentenni insa dandiire assino. Lawishshaho, Maariyaami qaaqqo gawajjannori heeꞌrannokki gedenna qiidu ganannosikki gede, hoccunni xaaxxe badiroho goxissino; konni garinni seekkite towaaxxitino. Maariyaami hakko injaannokki bayicho heedhe nafa, qaaqqose towaaxxate dandiiture baala assitino. Qoleno, Maariyaaminna Yooseefi, qaaqqoho assa hasiissannonsahu roore hasiisanno coyi iso ayyaanaamittetenni towaata ikkinota afino. (Marro 6:6-8 nabbawi.) Xaa yannarano, hayyootu anninna ama tenne ayyaanaamittete coye naaddannokki alame aana oosonsa lossidhanno woyite, oosonsara roore hasiisanno coye balaxisiissanno.

14, 15. (a) Allaalaasine qaaqqo laꞌꞌate quqquxantinohu mayiraati? (b) Allaalaasine qaaqqo hoowete giddo laꞌuhu gedensaanni maa assitino?

¹⁴ Qaxaqaꞌa yee noo bayicho hedeweelcho mannu daye kooci. Allaalaasine hattee maate, hakko iso qaaqqo laꞌara quqquxante dagge hoowe eꞌu. Insa macciishshitinori lowo geeshsha dhagge ikkeennansa, hagiidhite ikkitannota hooggino. Insa ilaalaho geꞌreewo allaaꞌlite noowiinni doddanni daggino. c Yooseefinna Maariyaami insa ikkito lae dhagge assiꞌre no; hakkiinni, allaalaasine laꞌinoha dhagge ikkanno coye insara kultunsa. Insa ilaalaho heedheenna, hashshu taalootira mittu sokkaasinchi leellinonsa. Yihowa ayirrinyi gobba baala waraꞌa yite xabbanno gede assino; hakkiinni sokkaasinchu, Beetelihemete Kiristoosi woy Mesihichu ilame kainota kulinonsa. Qoleno, qaaqqo hoowete giddo hoccunni xaanxe badiroho goxinse heeꞌnoonnita kulinonsa. Hakkiinni, roore maalaꞌlinanni coyi ikkino: Allaalaasine, batinye sokkaasine dagge Maganoho guweenya uyitanna laꞌino!—Luq. 2:8-14.

¹⁵ Tini allaalaasine rakke Beeteliheme daansa garankolla! Insa sokkaasinchu yiinonsa garinni, marte qaaqqu badiroho goxe nooha laꞌu  woyite lowo geeshsha hagiidhitinoti egennantinote. Allaalaasine konne dancha duduwo insa calla affe sammi yaa dihasidhino. Insa “qaaqqu daafira sokkaasinchu kulinonsare hasaabbu. Konne coye macciishshihu baalu allaalaasine kultinonsare dhaggeeffati.” (Luq. 2:17, 18) Hakkawaro ammaꞌnote murrooti allaalaasine woffi assite laꞌanno. Yihowa kayinni umonsa heeshshi assannoha konne ammanamino manna baxannonsata leellishino. Ikkina Maariyaami allaalaasine yitinore macciishshase kaaꞌlitinosehu hiittoonniiti?

16. Maariyaami coye seekkite heddannota ikkitinota leellishshinohu hiittoonniiti? Jawaata ammana heedhannose gede kaaꞌlinosehu qaru coyi maati?

¹⁶ Maariyaami mulella hobbakkino daafira, daafursinoseti egennantinote; ikkirono, allaalaasine yitinore baalankare hixamanyite macciishshitino. Hakkiinni saeno, Maariyaami “konne coye baala wodanisenni [hiincitino].” (Luq. 2:19) Addanko, tini aja beetto coye seekkite heddannote. Ise sokkaasinchu allaalaasinete kulinori lowo geeshsha hasiisannore ikkinota affino. Maganise Yihowa ise qaaqqise ayimma seekkite affaranna naaddara hasiꞌrino. Hakko daafira, ise macciishshite calla diagurtino. Ise dagganno agannaranna dirrara ledde ledde hiinca dandiitanno gede, macciishshitinore wodanaho wodhitino. Maariyaamira heeshshose diro woꞌma jawaata ammana heedhannose gede kaaꞌlinosehu mittu qaru coyi konneeti.—Ibiraawoota 11:1 nabbawi.

17. Maganu Qaali giddo noo halaale lainohunni, Maariyaami lawishsha harunsa dandiineemmohu hiittoonniiti?

¹⁷ Ati Maariyaami lawishsha harunsatto? Yihowa Qaalisi giddo lowo geeshsha hasiisanno halaale borreessinanni gede assino. Ikkollana, konne halaale illachinsheemmokkiha ikkiro, kaaꞌlannonkeri dino. Qullaawa Maxaafa alamete borro gede ikkikkinni Maganu Qaale ikkinota ammanne ganyine nabbambeemmoha ikkiro, halaale illachinsheemmota leellinsheemmo. (2 Xim. 3:16) Hakkiinni, Maariyaami gede Maganu Qaali giddo noo halaale wodanaho wodhanna hiinca hasiissannonke. Qullaawu Maxaafinni nabbambeemmore hiincineemmohanna Yihowa amaale seekkine harunsa dandiineemmo doogga hendeemmoha ikkiro, ammananke lophitanno gede kaaꞌlannore assinanni heeꞌnoommo.

18. (a) Yesuusi ilami taaera, Maariyaaminna Yooseefi Muse Seera wonshinohu hiittoonniiti? (b) Yooseefinna Maariyaami qullaawa mine shiqishiꞌrino kakkalo, insa anga ajinore ikkinota leellishshannohu hiittoonniiti?

¹⁸ Qaaqqu ilamihunni settikki barra, Maariyaaminna Yooseefi  Muse Seeri garinni qaaqqo barcimshiishshino; qoleno yinoonninsa garinni, Yesuusa yite suꞌma fushshitinosi. (Luq. 1:31) Hakkiinni, 40^ki barra insa Beetelihemetenni 10km xeertiꞌre nooha Yerusaalamete katama haꞌre, qaaqqo hakko noohu qullaawu minira massi; hakkiinni Seeru garinni, buxane keeraaꞌmate shiqishshannota lame lemboolcho woy lame bukukkaama kakkalo asse shiqishino. Insa wolu manni gede geꞌrechu goconna lemboolcho massa hoogino daafira saalinoha ikkiro, fokkifate Muse Seera wonsha diagurino. Ikkihano ikkiro, insa marinowa qullaawa mine lowo jawaante afiꞌrino.—Lew. 12:6-8; Luq. 2:21-24.

19. (a) Simiooni, Maariyaami wodanaho wodhitannore wolere maa kulinose? (b) Haanna Yesuusa laꞌuti maa assitino?

¹⁹ Hakkiicho Simiooni yinannihu geerchu manchi insawa shiqqi yee, Maariyaami wodanaho wodhitannore wolere coyiꞌrino. Isira ‘Mesihicha laittokkinni direyatto’ yee Yihowa alba hexxo uyinosi; xa qaaqqu Yesuusi masaalotenni kulloonni Gatisaancho ikkinota Yihowahu qullaawu ayyaani kulinosi. Qoleno Simiooni, Maariyaamira bisetenni qansoonnisehu gede ikke xissannose yanna daggannota kule qorowisiisinose. (Luq. 2:25-35) Simiooni coyiꞌrinori waajjishannore ikkirono, 33 diri gedensaanni hatti yiino yanna iillitu woyite kuni qaali umisi Maariyaami cincite saꞌanno gede kaaꞌlinoseha ikkara dandaanno. Hakkuyi gedensaanni, Haanna yinanni masaalaancho qaaqqo Yesuusa laꞌe, Yerusaalamete gato agadhite noorira baalaho qaaqqu daafira kultu.—Luqaasi 2:36-38 nabbawi.

20. Yooseefinna Maariyaami qaaqqonsa Yerusaalamete noohu qullaawu minira haaꞌre haꞌransa garankolla yineemmohu mayiraati?

 ²⁰ Yooseefinna Maariyaami qaaqqonsa Yerusaalamete noohu Yihowa minira massansa garankolla! Qaaqqinsa heeshshosi diro woꞌma ammaname Yihowahu qullaawu minira haꞌra hanafinohu konni garinniiti. Maariyaaminna Yooseefi marinowa qullaawa mine, Yihowara wolqansa assitu geeshsha uyino, hattono biddishshanna jawaante afiꞌrino. Maariyaami hakko barra qullaawu mininni fulte qaera higgu woyite, ammanase albinni roore jawaatteenna, hattono hiincitannohunna wolootaho kultannohu ayyaanaamittete coyi wodanisera woꞌmeenna fultinoti dihuluullissannote.

21. Ammananke Maariyaamite gede lophitanni hadhanno gede maa assa dandiineemmo?

²¹ Yannankerano, annuwunna amuuwu Yooseefinna Maariyaami lawishsha harunsanno gara laꞌꞌa lowo geeshsha hagiirsiissannote. Yihowa Farciꞌraasine ikkino anninna ama, oosonsa woꞌmanka woyite songote gambooshshe adhe daanno. Togoo annuwinna amuuwi ammanate roduuwansa jawaachishanno; konni garinni insa dandii geeshsha aate woꞌnaalanno. Qoleno insa qaera higanno woyite albinni roore jawaate, hagiidhenna wolootaho kula dandaannoha lowo coye macciishshe haꞌranno. Togoo maate ledo jaalooma kalaqiꞌra lowo geeshsha tashshi assitanno! Hatto assineemmoha ikkiro, ammananke Maariyaamite gede albinni roore lophitanni hadhanno.