Pe e Tutupu Moni Vavega?—Teteega Masani e Tolu

TETEEGA 1: E lē tutupu vavega ona e feteenaʻi ma tulafono o le natura. O le malamalamaga i tulafono o le natura, e faavae mai i mea na mātauina e saienitisi o loo tutupu i le lalolagi, ae e tatou te lē malamalama atoatoa i ai. O lea, e gata mai lo tatou iloa e tusa ai o nei tulafono. (Iopu 38:4) Atonu e faaalu e se saienitisi lona olaga atoa e suʻesuʻeina ai se tulafono patino o le natura, ae afai e iai se mea e tupu e feteenaʻi ma lenā tulafono, o lona uiga la e tatau ona ia toe iloilo lona malamalamaga o loo iai.

Sa taʻua e le faifilosofia o John Locke se tala mālie e faataʻitaʻi mai ai le faigofie ona faia o se faaiʻuga, e aunoa ma le iloa o faamaoniga uma. Na ia faapea mai: Ina ua faamatala e le amepasa o Holani lona atunuu i le tupu o Siam, na ia taʻua ai foʻi e iai taimi e savali ai se elefane i luga o le vai. Ae na teena e le tupu lenei manatu ma faapea ua pelogia o ia e le amepasa. Peitaʻi, sa faamatala e le amepasa se mea e leʻi vaai muamua iai le tupu, ona pe a malō le vai ma avea ma ʻaisa, e mafai ona tatalia ai le mamafa o le elefane. Na manatu le tupu e lē moni lenā mea, ona e na te leʻi iloa faamaoniga uma.

Mātau ni mea ua mafai ona faia i aso nei, ia sa manatu i ai i le tele o tausaga ua tuanaʻi e lē mafai ona tutupu:

● E mafai ona feaveaʻi e se vaalele ni pasese se toʻa 800, mai i Niu Ioka i Singapore e aunoa ma le mālōlō, i le saoasaoa e tusa ma le 560 maila i le itula (900 kilomita i le itula).

● Ua mafai ona talanoa faafesagaʻi tagata mai i atunuu eseese, e ala i le initaneti.

● Ua mafai ona puʻeina le faitau afe o pese i se tamaʻi masini e telē ai le pusa afi tusi.

 ● Ua mafai e fomaʻi ona faaaogā fatu po o totoga o isi tagata, e togafitia ai isi.

O le ā ua tatou iloa mai i nei mea moni? Pe afai ua mafai e tagata ona faia mea na manatu i tausaga ua mavae e lē mafai ona fai, e mautinoa la e mafai e le Atua o lē na foafoaina le vateatea ma mea uma o iai, ona faia ni mea ofoofogia e tatou te lē malamalama atoatoa ai, pe e faataʻitaʻi foʻi iai i le taimi nei. *—Kenese 18:14; Mataio 19:26.

TETEEGA 2: E faaaogā e le Tusi Paia vavega e faatalitonu ai tagata. E lē o faapea mai le Tusi Paia e tatau ona talitonu i vavega uma, peitaʻi o loo lapataʻia mai ai i tatou, ina ia faaeteete i le talitonu i vavega ma faailoga mamana. Mātau lenei lapataʻiga manino: “O lona sau foi o le galuega a Satani lea; i le mana uma, ma faailoga, ma vavega pepelo, ma mea faasesē uma.”—2 Tesalonia 2:9, 10, O le Tusi Paia Samoa-Lomiga o le 1969.

Na lapataʻi mai foʻi Iesu Keriso, e toʻatele e taʻutino mai e mulimuli iā te ia, ma faapea mai: “Le Alii e, le Alii e, pe matou te leʻi faia ea ni valoaga ma tutuli temoni, ma faia le tele o galuega mamana i lou suafa?” (Mataio 7:22) Ae na ia faapea atu, e na te lē talia na tagata auā e lē o i latou o ni ona soo moni. (Mataio 7:23) E manino mai la, e leʻi aʻoaʻoina e Iesu tagata e faapea, o vavega uma e mai i le Atua.

 E leʻi fetalai mai le Atua i ona tagata tapuaʻi, ina ia faavae lo latou faatuatua i vavega, ae e tatau ona faavae mausalī i mea moni.—Eperu 11:1.

O se faaaʻoaʻoga, seʻi o tatou manatu i se tasi o vavega iloga o loo i le Tusi Paia, o le toe faatūina lea o Iesu Keriso. Ina ua mavae ni tausaga talu ona tupu lenā mea, na fesiligia ai e nisi o Kerisiano i Korinito, pe e moni na toe faatūina Iesu. Na faapefea ona fesoasoani le aposetolo o Paulo i na Kerisiano? Pe na tau ina fai atu o ia, “Ia outou faatuatua”? E leai. Mātau le auala na ia toe faamanatu atu ai mea moni sa tutupu e faapea, “na tanu [Iesu] . . . ma toe faatūina mai i le aso lona tolu e tusa ai ma Tusitusiga Paia; ma na faaali atu o ia iā Kefa, ona sosoo ai lea ma le toʻasefulu lua. Ina ua mavae lenā, ona faaali atu lea o ia i le ʻauuso pe ā ma le toʻalima selau, o le toʻatele o i latou o loo ola pea.”—1 Korinito 15:4-8.

Pe e tāua le talitonu o na Kerisiano i vavega? Na faapea atu Paulo: “Afai e leʻi toetū mai Keriso, ua iʻuvale la matou talaʻiga, ma ua iʻuvale foʻi lo matou faatuatua.” (1 Korinito 15:14) E leʻi manatu mamā Paulo i lenei mataupu, auā na ia iloa lelei le moni o lenei vavega, ona e faitau selau molimau na soifua pea i lenā taimi. O le mea moni, na lotomalilie na molimau e feoti nai lo o le teena o le mea na latou vāai i ai.—1 Korinito 15:17-19.

TETEEGA 3: O vavega ua na o ni mea faalenatura e tutupu, e lē malamalama iai tagata e leʻi aʻoaʻoina. Ua faapea mai nisi o tagata atamamai, o vavega o loo i le Tusi Paia ua na o ni mea faalenatura e tutupu e aunoa ma le aafia ai o le Atua, ma ua tusia ina ia faatalitonu ai tagata. E moni e iai nisi o vavega e ono fesootaʻi atu i mea na tutupu i le natura, e pei o mafuiʻe, mala, ma le solo o palapala. Peitaʻi e tasi le vala e tutusa ai faamatalaga uma a nei tagata, o le lē amanaʻia lea o le taimi tonu na tutupu ai nei mea, e pei ona taʻua i le Tusi Paia.

O se faaaʻoaʻoga, ua finau mai nisi e faapea o le mala muamua i Aikupito, o le liutoto lea o le vaitafe o le Naila, na māfua ina ua solo mai se palapala mūmū, atoa ai ma ni meaola ninii mūmū e taʻua o flagellates. Peitaʻi, o loo faapea mai le Tusi Paia na liutoto le vai, ae e leʻi liu i se palapala mūmū. O le iloiloina totoʻa o le Esoto 7:14-21, e iloa ai o lenei vavega na tupu i le taimi na faatonu ai e Mose Arona, e taia le vaitafe o le Naila i le tootoo. E tusa pe na liua le vaitafe ona o se mea faalenatura, ae o se vavega le fetaui tonu o le taimi na taia ai e Arona le vaitafe.

O se isi faaaʻoaʻoga e iloa ai le tāua o le taimi na tutupu ai vavega, o le mea na tupu ina ua sauni le nuu o Isaraelu e ulu atu i le Nuu Folafolaina. Na lē mafai ona latou sopo atu ona sa matuā tatafe le vaitafe o Ioritana. O loo taʻua i le Tusi Paia le mea na tupu e faapea: “Ina ua oo atu i latou o loo aveina le Atolaau i le vai o Ioritana, ua fufui vae o ositaulaga o loo aveina le Atolaau i le auvai . . . ona tū ai lea o le vai o loo tafe ifo mai i luga. Ua tupu aʻe e pei o se mea maupuʻepuʻe e oo atu lava i le aai o Atamu.” (Iosua 3:15, 16) Pe na māfua lenei mea ona o se mafuiʻe po ona ua solo le palapala? E lē o taʻua i le Tusi Paia le pogai, ae o se vavega le taimi tonu na tupu ai lenei mea, auā na taunuu moni lava i le taimi na fetalai Ieova o le a tupu ai.—Iosua 3:7, 8, 13.

O lea la, pe e tutupu moni ni vavega? O loo faapea mai le Tusi Paia e iai, ma e lē na o ni mea faalenatura e tutupu. O lea, pe e talafeagai la ona faapea atu e leai ni vavega, ona e lē o tutupu i aso uma?

[Faaopoopoga i lalo]

[Ata i le itulau 5]

I nai tausaga ua mavae, e toʻatele na manatu e lē mafai e tagata ona felelei i vaalele mo le faitau selau o maila i se itula