Semi za Mfano Katika Biblia—Je, Unazielewa?

PICHA moja inaweza kufafanua kwa urahisi jambo ambalo lingehitaji maneno mengi sana kulieleza. Maneno yanayomsaidia msomaji kupiga picha akilini yanaitwa semi za mfano. Kuna semi nyingi za mfano katika Biblia. Kwa mfano, imekadiriwa kwamba Yesu alitumia semi za mfano zaidi ya 50 katika Mahubiri yake ya Mlimani.

Kwa nini upendezwe na semi za mfano katika Biblia? Sababu moja ni kwamba kuzielewa kutafanya usomaji wako wa Biblia upendeze, hivyo utaelewa na kuthamini zaidi Neno la Mungu. Isitoshe, unapotambua semi za mfano na kuelewa maana yake kwa usahihi, utaelewa ujumbe wa Biblia vizuri zaidi. Lakini usipoelewa semi hizo katika Biblia unaweza kuchanganyikiwa na hata kuelewa mambo kimakosa.

Kuelewa Semi za Mfano

Semi za mfano zinatumiwa kulinganisha jambo moja na lingine. Katika usemi wa mfano, jambo linalozungumziwa linaitwa mada, nalo jambo linalolinganishwa na mada linaitwa taswira (picha). Ufanani kati ya mambo hayo mawili unaitwa ulingano. Kwa hiyo, ili kuelewa semi za mfano kwa usahihi, unapaswa kuelewa mambo hayo matatu.

Nyakati nyingine inaweza kuwa rahisi kutambua mada na taswira. Lakini huenda isiwe rahisi kuelewa ulingano katika usemi wa mfano, hasa ikiwa usemi huo una mambo kadhaa yanayoweza kusemwa kuwa ulingano. Ni nini kitakachokusaidia kutambua ulingano kwa usahihi? Mara nyingi muktadha wa habari inayozungumziwa unasaidia. *

Kwa mfano, Yesu aliliambia kutaniko la Sardi hivi: “Hakika usipoamka, nitakuja kama mwizi.” Hapa Yesu alikuwa akilinganisha kuja kwake (mada) na kuja kwa mwizi (taswira). Lakini ulingano ni nini katika usemi huu wa mfano? Muktadha unatusaidia. Yesu aliendelea kusema: “Hutajua hata kidogo saa nitakayokuja juu yako.” (Ufunuo 3:3) Kwa hiyo, ulingano unaotumiwa hapa hauhusiani na sababu ya kuja kwake. Hakumaanisha kwamba angekuja kuiba. Badala yake, ulingano unaotumiwa unahusu kuja kwake bila kutarajiwa au kutangazwa.

 Nyakati nyingine usemi wa mfano unaotumiwa katika sehemu fulani ya Biblia unaweza kukusaidia kuelewa usemi mwingine wa mfano unaofanana na huo katika sehemu nyingine ya Biblia. Kwa mfano, mtume Paulo alitumia usemi wa mfano kama ule ambao Yesu alitumia. Aliandika hivi: “Ninyi wenyewe mnajua vema kabisa kwamba siku ya Yehova inakuja sawasawa kabisa kama mwizi usiku.” (1 Wathesalonike 5:2) Muktadha wa maneno ya Paulo hautusaidii kuelewa ulingano katika usemi wa mfano aliotumia. Hata hivyo, unapolinganisha usemi huo na ule uliotumiwa na Yesu kwenye Ufunuo 3:3, unaweza kuutambua ulingano. Usemi huo wa mfano unawakumbusha Wakristo wote wa kweli kwamba ni lazima wakae macho kiroho.

Semi za Mfano Zinazotufundisha Kumhusu Mungu

Hakuna mwanadamu anayeweza kuelewa sifa zote za Yehova na yote anayoweza kufanya. Zamani za kale, Mfalme Daudi aliandika kwamba “ukuu [wa Yehova] hauchunguziki.” (Zaburi 145:3) Baada ya kutafakari kuhusu uumbaji wa Mungu, Ayubu alisema: “Tazama! Hizo ndizo kingo za njia zake, nao ni mnong’ono ulioje wa jambo lililosikiwa juu yake! Lakini kuhusu mngurumo wake wenye nguvu ni nani anayeweza kuonyesha uelewaji?”—Ayubu 26:14.

Hata hivyo, Biblia inatumia semi za mfano kukusaidia kuelewa kwa kadiri fulani sifa zisizo na kifani za Mungu wetu wa mbinguni. Yehova anaitwa Mfalme, Mtunga-Sheria, Mwamuzi, na Shujaa wa Vita—kwa wazi yeye ni Mungu ambaye unapaswa kumheshimu. Pia anaitwa Mchungaji, Mshauri, Mwalimu, Baba, Mponyaji, na Mwokozi—Mungu ambaye unaweza kumpenda. (Zaburi 16:7; 23:1; 32:8; 71:17; 89:26; 103:3; 106:21; Isaya 33:22; 42:13; Yohana 6:45) Kila moja kati ya majina hayo yanaleta akilini mwetu picha nyingi zenye kuvutia ambazo zina ulingano mbalimbali. Majina kama hayo yanayotumiwa kwa njia ya mfano yanafafanua kwa urahisi zaidi sifa ambazo zingehitaji maneno mengi sana kuzieleza.

Biblia pia inamlinganisha Yehova na vitu visivyo hai. Anaitwa “Mwamba wa Israeli,” “mnara,” na “ngome.” (2 Samweli 23:3; Methali 18:10; Zaburi 18:2) Ulingano ni nini? Kama vile mwamba mkubwa ulivyo thabiti, usiweze kuondoka mahali pake, Yehova Mungu anaweza kuwa Chanzo thabiti cha usalama.

Kitabu cha Zaburi kina semi nyingi sana za mfano zinazofafanua sifa za Yehova. Kwa mfano, Zaburi 84:11 inasema kwamba Yehova ni “jua na ngao” kwa sababu yeye ndiye Chanzo cha nuru, uhai, nguvu, na ulinzi. Kwa upande mwingine, Zaburi 121:5 linasema kwamba “Yehova ni kivuli chako kwenye mkono wako wa kuume.” Kama vile kivuli kinavyoweza kukulinda usichomwe na jua kali, ndivyo Yehova anavyoweza kuwalinda watumishi wake wasipatwe na msiba, akiwapa ulinzi ulio kama kivuli chini ya “mkono” wake au chini ya “mabawa” yake.—Isaya 51:16; Zaburi 17:8; 36:7.

Semi za Mfano Zinazotufundisha Kumhusu Yesu

Mara nyingi Biblia inamwita Yesu “Mwana wa Mungu.” (Yohana 1:34; 3:16-18) Watu fulani ambao si Wakristo wanashindwa kuelewa  jambo hilo, kwa kuwa Mungu hana mke halisi, naye si mwanadamu. Ni wazi kwamba Mungu hawezi kupata mwana jinsi wanadamu wanavyopata wana. Kwa hiyo maneno “Mwana wa Mungu” ni usemi wa mfano unaokusudiwa kumsaidia msomaji aelewe kwamba uhusiano wa Yesu na Mungu ni kama ule wa mwana na baba yake. Pia, unakazia kwamba Yehova ndiye aliyemuumba Yesu na kumpa uhai. Kwa sababu hiyohiyo, mwanadamu wa kwanza Adamu, anaitwa “mwana wa Mungu.”—Luka 3:38.

Yesu alitumia semi za mfano kueleza jinsi anavyohusika katika kutimiza kusudi la Mungu. Wakati mmoja alisema: “Mimi ndiye mzabibu wa kweli, na Baba yangu ndiye mkulima.” Kisha Yesu akawalinganisha wanafunzi wake na matawi ya mzabibu. (Yohana 15:1, 4) Usemi huo wa mfano unatufundisha mambo gani muhimu? Ili matawi ya mzabibu halisi yasitawi na kuendelea kuzaa matunda, ni lazima yabaki kwenye shina. Vivyo hivyo, ni lazima wanafunzi wa Yesu wadumu katika muungano pamoja naye. Yesu alisema: “Bila mimi hamwezi kufanya lolote kamwe.” (Yohana 15:5) Na kama vile mkulima anavyotarajia mzabibu uzae matunda, ndivyo Yehova anavyotarajia watu walio katika muungano pamoja na Kristo wazae matunda ya kiroho.—Yohana 15:8.

Hakikisha Kwamba Umeelewa Ulingano

Huenda tukaelewa jambo kimakosa iwapo tutasoma usemi wa mfano tu bila kuutambua ulingano. Fikiria maneno haya ya Waroma 12:20: “Ikiwa adui yako ana njaa, mlishe; ikiwa ana kiu, mpe kitu anywe; kwa maana kwa kufanya hivyo utakusanya makaa yenye moto juu ya kichwa chake.” Je, kukusanya makaa yenye moto juu ya kichwa cha mtu kunamaanisha kulipiza kisasi? Hapana, hatutafikiri hivyo ikiwa tunaelewa ulingano katika usemi huo wa mfano. Usemi huo unatokana na njia ya kale ya kuyeyusha mawe yenye chuma. Mawe hayo yalipoyeyushwa, makaa yaliwekwa chini yake na mengine juu. Mawe hayo yalipoyeyuka chuma safi kilitenganishwa na uchafu. Vivyo hivyo, tunapomtendea mtu kwa fadhili, tunaweza kumfanya aonyeshe sifa zake nzuri.

Tunapoelewa usemi wa mfano kwa usahihi tunasaidiwa kuelewa jambo vizuri na tunaguswa moyo pia. Dhambi inapolinganishwa na deni, unapata kuelewa vizuri zaidi uzito wake. (Luka 11:4) Lakini Yehova anapotusamehe na kufuta deni letu, tunahisi kama tumeondolewa mzigo mzito sana. Tunapoambiwa kwamba ‘anafunika’ dhambi zetu, au ‘kuzifuta’ kama vile mtu anavyofuta maandishi kwenye ubao wa kuandikia, tuna uhakika kwamba hatatutoza hesabu wakati ujao kwa sababu ya dhambi hizo. (Zaburi 32:1, 2; Matendo 3:19) Inafariji kama nini kujua kwamba Yehova anaweza kufanya dhambi nyekundu ziwe nyeupe kama theluji!—Isaya 1:18.

Hizo ni baadhi tu ya semi nyingi za mfano zilizo katika Neno la Mungu, Biblia. Kwa hiyo, unaposoma Biblia fikiria kwa makini semi za mfano zinazotumiwa. Chukua wakati kutambua na kutafakari ulingano katika usemi wa mfano unaosoma. Unapofanya hivyo utaelewa na kuthamini Maandiko vizuri zaidi.

[Maelezo ya chini]

[Sanduku katika ukurasa wa 13]

Jinsi Semi za Mfano Zinavyotusaidia

Semi za mfano zinatusaidia katika njia mbalimbali. Jambo gumu linaweza kulinganishwa na jambo rahisi kueleweka. Semi kadhaa za mfano zinaweza kutumiwa kufafanua kwa njia mbalimbali jambo fulani. Kupitia semi hizo mambo muhimu yanaweza kukaziwa au kufanywa yawe yenye kuvutia zaidi.

[Sanduku katika ukurasa wa 14]

Tambua Sehemu Mbalimbali

USEMI WA MFANO: “Ninyi ndio chumvi ya dunia.” (Mathayo 5:13)

MADA: Ninyi (wanafunzi wa Yesu)

TASWIRA (PICHA): Chumvi

ULINGANO KATIKA MUKTADHA HUU: Kuhifadhi

FUNZO: Wanafunzi walikuwa na ujumbe ambao ungeweza kuhifadhi uhai wa watu wengi

[Blabu katika ukurasa wa 15]

“Yehova ni Mchungaji wangu. Sitakosa chochote.”—ZABURI 23:1