Mababa wa Kimitume—Je, Kweli Walifuata Mafundisho ya Mitume?

KUFIKIA mwanzo wa karne ya pili W.K., mafundisho ya uwongo yalikuwa yameanza kuchafua mafundisho ya kweli ya Kikristo. Kama vile unabii ulioongozwa na roho ya Mungu ulivyotabiri, baada ya mitume kufa, watu fulani waliacha kweli na kugeukia “hadithi za uwongo.” (2 Timotheo 4:3, 4) Karibu mwaka wa 98 W.K., Yohana, mtume wa mwisho aliyekuwa hai, alionya kuhusu mafundisho hayo yenye kosa ya watu ‘ambao walikuwa wakijaribu kuwapotosha’ Wakristo waaminifu.—1 Yohana 2:26; 4:1, 6.

Muda si muda, wanaume walioitwa Mababa wa Kimitume walitokea. Walichukua msimamo gani kuhusiana na uwongo wa kidini? Je, walitii onyo la mtume Yohana ambalo liliongozwa na roho ya Mungu?

 Walikuwa Nani?

Maneno “Mababa wa Kimitume” yametumiwa kurejelea waandikaji wa kidini ambao huenda walimjua mmoja wa mitume wa Yesu au ambao huenda walifundishwa na wanafunzi waliofundishwa na mitume. Kwa ujumla, wanaume hao waliishi kuanzia mwishoni mwa karne ya kwanza W.K. mpaka katikati ya karne ya pili. * Walitia ndani Clement wa Roma, Ignatius wa Antiokia, Papias wa Hierapolisi, na Polycarp wa Smirna. Pia, katika kipindi hicho waandikaji wengine wasiojulikana waliandika vitabu vilivyoitwa The Didache, Barua ya Barnaba (Epistle of Barnabas), Kuuawa kwa Polycarp kwa Sababu ya Imani (Martyrdom of Polycarp), na barua ya pili ya Clement.

Leo, ni vigumu kujua mafundisho ya Mababa wa Kimitume yalilingana kwa kadiri gani na mafundisho ya Yesu. Bila shaka, kusudi la wanaume hao lilikuwa kuhifadhi au kueneza Ukristo wa aina fulani. Walishutumu ibada ya sanamu na maadili mapotovu. Waliamini kwamba Yesu ni Mwana wa Mungu na kwamba alifufuliwa. Hata hivyo, walishindwa kuzuia uasi-imani uliokuwa ukienea haraka sana. Badala ya kuzuia uasi-imani, wengine wao waliongezea mafundisho yao yasiyo sahihi.

Je, Yalikuwa Mabadiliko Madogo?

Mawazo fulani ya kale yaliyoitwa eti ya “Kikristo” kwa kweli hayakupatana na mafundisho ya Kristo na mitume wake. Kwa mfano, kinyume na maadhimisho ya Mlo wa Jioni wa Bwana yaliyoanzishwa na Yesu, ambayo pia yanaitwa Mlo wa Jioni wa Mwisho, mwandikaji wa kitabu cha The Didache alipendekeza kwamba divai ipitishwe kabla ya mkate. (Mathayo 26:26, 27) Mwandikaji huyo pia alisema kwamba ikiwa maji mengi hayakupatikana ya kuwabatiza watu kwa kuwazamisha, basi ingetosha tu kumwagilia maji kichwani mtu aliyetaka kubatizwa. (Marko 1:9, 10; Matendo 8:36, 38) Kitabu hichohicho kiliwahimiza Wakristo wafuate desturi kama vile kufunga kwa lazima mara mbili kwa juma na kurudia-rudia Sala ya Bwana mara tatu kwa siku.—Mathayo 6:5-13; Luka 18:12.

Naye Ignatius alifundisha kwamba kunapaswa kuwa na mpangilio mpya wa kutaniko la Kikristo, lenye askofu mmoja tu anayesimamia “akimwakilisha Mungu.” Askofu huyo angekuwa na mamlaka juu ya makasisi wengi. Mawazo hayo mapya yalikuwa mwanzo wa mafundisho mengi zaidi yasiyo ya kimaandiko.—Mathayo 23:8, 9.

Kutia Chumvi, Kufia-Imani, na Ibada ya Sanamu

Kutia chumvi kuliwafanya Mababa fulani wa Kimitume waache mafundisho ya kweli. Papias alikuwa na kiu cha kweli na alirejelea Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo. Wakati huohuo, aliamini kwamba wakati wa Utawala wa Kristo wa Miaka Elfu uliotabiriwa, mizabibu itazaa matawi 10,000, kila tawi likiwa na vitawi 10,000, na kila kitawi kikiwa na machipuko 10,000, na kila chipuko likiwa na vishada 10,000, na kila kishada zabibu 10,000, na kila zabibu ikiwa sawa na lita 1,000 za divai.

Polycarp alikuwa tayari kufia imani badala ya kuikana imani yake ya Kikristo. Inaripotiwa  kwamba alifundishwa na mitume na watu wengine waliomjua Yesu. Alinukuu Biblia, na inaonekana kwamba alijitahidi sana kuishi kupatana na kanuni za Kikristo.

Hata hivyo, watu fulani walijitoa sana kwa Polycarp hivi kwamba wakamwabudu kama sanamu. Kitabu kimoja (Martyrdom of Polycarp) kinasema kwamba baada ya kifo chake, “watu waaminifu” walitamani sana kuchukua mwili wake. Waliona mifupa yake kuwa “yenye thamani kuliko vito vya pekee zaidi, na safi zaidi kuliko dhahabu.” Ni wazi kwamba mafundisho ya uasi-imani yalikuwa yanaenea sana.

Vitabu Visivyo vya Kibiblia vya Aprokrifa

Mababa fulani wa Kimitume walikubali vitabu visivyo vya Kibiblia kana kwamba viliandikwa kwa mwongozo wa roho takatifu. Kwa mfano, Clement wa Roma anataja kitabu cha Apokrifa cha Wisdom na kitabu cha Judith. Mwandikaji wa kitabu cha Barua ya Polycarp (Epistle of Polycarp) anataja kitabu cha Tobit ili kuthibitisha wazo la kwamba kutoa michango kunaweza kumkomboa mtoaji kutoka katika kifo.

Katika karne ya pili W.K., vitabu vya uwongo vya injili vilieneza masimulizi ya uwongo kuhusu maisha ya Yesu, na mara nyingi Mababa hao walidai kwamba ni vya kweli. Kwa mfano, Ignatius alinukuu kitabu kilichoitwa eti Injili ya Waebrania (Gospel of the Hebrews). Na kitabu kimoja kinasema hivi kumhusu Clement wa Roma: “Inaonekana kwamba Clement anamjua Kristo, si kupitia Injili, bali kupitia vitabu ambavyo si sehemu ya maandiko yaliyokubaliwa.”

Mafundisho ya Uwongo Yalienea Sana

Wanaume hao walipotumia hadithi za uwongo, mafumbo, na falsafa kueleza imani ya Kikristo, walifungua njia ya kueneza mafundisho ya uwongo. Kwa mfano, Clement alitaja hadithi ya uwongo ya phoenix kuwa uthibitisho wa ufufuo. Phoenix ni ndege anayetajwa katika hadithi za kale ambaye inasemekana kwamba aliinuka kutoka katika majivu yake mwenyewe, na alihusianishwa na ibada ya jua katika hadithi za Wamisri.

Mwandikaji wa kitabu kilichoitwa Barua ya Barnaba alikuwa pia mmoja wa wale waliodharau kweli ya Maandiko. Alifafanua Sheria ya Musa kana kwamba ilikuwa lugha ya mfano tu. Alidai kwamba wanyama safi, wale waliocheua na wenye kwato zilizopasuka (zenye mwanya) waliwakilisha watu wanaotafakari au kucheua akilini Neno la Mungu. Mwandikaji huyo alisema kwamba ukwato uliopasuka ni mfano wa kwamba mtu mwadilifu “anatembea katika ulimwengu huu” na wakati uleule anatazamia maisha ya mbinguni. Maelezo kama hayo hayategemei Maandiko.—Mambo ya Walawi 11:1-3.

Ushahidi wa Mtume Yohana

Katika karne ya kwanza, mtume Yohana alionya hivi: “Wapendwa, msiamini kila neno lililoongozwa na roho, lakini yajaribuni maneno yaliyoongozwa na roho ili kuona kama yanatokana na Mungu, kwa sababu manabii wengi wa uwongo wameingia ulimwenguni.” (1 Yohana 4:1) Maneno hayo yalifaa kabisa!

Kufikia mwishoni mwa karne ya kwanza, wengi walioitwa eti Wakristo walikuwa tayari wameacha mafundisho ya Yesu na ya mitume wake. Badala ya kupinga uasi-imani uliokuwa ukienea kwa haraka, Mababa wa Kimitume walieneza uasi-imani huo. Walichafua kweli kwa sumu. Mtume Yohana alisema hivi kuhusu watu kama hao: “Kila mtu anayevuka mipaka naye hakai katika fundisho la Kristo hana Mungu.” (2 Yohana 9) Kwa wote waliotafuta kwa unyoofu kweli ya Kimaandiko, onyo hilo ambalo liliongozwa na roho ya Mungu lilikuwa, na bado liko wazi kabisa kwa wale wanaoitafuta kweli leo.

[Maelezo ya chini]

[Blabu katika ukurasa wa 29]

Mababa fulani wa Kimitume, kutia ndani Clement, walitumia hadithi za uwongo, mafumbo, na falsafa katika maandishi yao

[Picha katika ukurasa wa 28]

Polycarp alikuwa tayari kufia imani

[Hisani]

The Granger Collection, New York