Skip to content

Skip to table of contents

Bíblia Bedell nian Hakat kiʼik ida atu ajuda ema komprende Bíblia

Bíblia Bedell nian Hakat kiʼik ida atu ajuda ema komprende Bíblia

IHA tinan 1627, bainhira pastór ida husi rai-Inglaterra naran William Bedell bá toʼo illa Irlanda, iha neʼebá, buat ida halo nia laran-susar. Iha rai-Irlanda, ema barak liu mak Katólika, maibé Bretaña Protestante mak ukun rai neʼe. Iha rai-Europa tomak, ema protestante sira neʼebé halo Reformasaun tradús ona Bíblia ba língua barak neʼebé baibain ema rai-naʼin sira koʼalia. Maibé, iha Irlanda seidauk iha Bíblia ho sira-nia língua irlandés.

Bedell hanoin, diʼak se ema Irlanda sira mós bele lee Bíblia iha sira-nia língua rasik, la hein toʼo aprende tiha lia-inglés mak foin bele lee Bíblia. Tan neʼe, nia komesa tradús Bíblia ba lia-irlandés. Maibé nia tenke hasoru susar barak, liuliu husi ema protestante. Mai ita buka-hatene liután.

BANDU UZA LIA-IRLANDÉS

Ulukliu, Bedell tenke aprende lia-irlandés. Husi tempu neʼebé nia sai xefe ba koléjiu ida (Trinity College) iha sidade Dublin no tuirmai sai bispu protestante nian ba dioseze Kilmore, nia anima estudante sira atu koʼalia lia-irlandés. Tuir loloos, Liurai-Feto Inglaterra nian Elizabeth I mós harii eskola neʼe tanba nia hakarak treinu ema atu hanorin Bíblia ba ema Irlanda ho lia-irlandés. No Bedell hakaʼas an halo tuir Liurai-Feto neʼe nia hakarak.

Iha dioseze Kilmore, besik ema hotu mak koʼalia lia-irlandés. Tan neʼe Bedell buka pastór sira neʼebé hatene koʼalia lia-irlandés. Ninia hanoin hanesan ho apóstolu Paulo neʼebé dehan: “Iha kongregasaun laran haʼu hakarak hanorin hodi uza deʼit liafuan lima atu nuneʼe ema bele komprende, duké uza liafuan 10.000 iha lian seluk [neʼebé ema la komprende].”—1 Korinto 14:19.

Maibé ulun-naʼin sira koko makaʼas hapara nia. Tuir istória-naʼin rai-Bretaña nian dehan, iha tempu neʼebá ulun-naʼin balu hanoin katak se povu koʼalia lia-irlandés, neʼe sei “lori perigu ba Estadu” no balu tan dehan neʼe “kontra hasoru Governu nia lalaʼok”. Balu seluk tan hanoin katak diʼak liu husik ema Irlanda beik nafatin atu nuneʼe estadu Inglaterra bele domina sira. Ikusmai, sira halo lei katak ema Irlanda labele koʼalia sira-nia lian no tenke husik sira-nia kostume hotu, sira tenke aprende deʼit lia-inglés no halo tuir kostume Inglaterra nian.

BEDELL KOMESA TRADÚS BÍBLIA

Maski nuneʼe, Bedell la rende an. Maizumenus iha tinan 1630, nia hahú tradús Bíblia lia-inglés (King James Version, 1611) ba lia-irlandés. Ninia hakarak mak tradús Bíblia ho liafuan neʼebé ema hotu bele komprende. Nia hatene katak se karik Bíblia mak livru neʼebé susar ba ema atu komprende, neʼe sei taka dalan ba povu kiʼik sira atu buka-hatene lia-loos neʼebé lori sira ba moris rohan-laek.—João 17:3.

Maibé iha mós ema seluk neʼebé hanoin hanesan ho Bedell. Maizumenus tinan 30 antes Bedell hahú tradús Bíblia, bispu protestante nian ida naran William Daniel haree katak susar tebes ba ema atu hatene Bíblia nia hanorin se uza língua neʼebé sira la komprende. Tan neʼe, Daniel tradús tiha ona Eskritura Lia-Gregu (“Testamentu Foun”) ba lia-irlandés. Nuneʼe, Bedell hahú tradús Eskritura Lia-Ebraiku (“Testamentu Tuan”). Ikusmai, “Testamentu Foun” ho “Testamentu Tuan” neʼebé sira naʼin-rua tradús tau hamutuk sai Bíblia Bedell nian. Tuir loloos, depois fó sai tiha Bíblia Bedell nian, la iha tan Bíblia tradusaun seluk iha lia-irlandés durante tinan 300 nia laran.

Bedell neʼebé hatene lia-ebraiku uza ema Irlanda naʼin-rua atu ajuda nia tradús Bíblia ba lia-irlandés. Bainhira sira tradús besik atu hotu, Bedell hamutuk ho ninia ajudante ida ka rua haree didiʼak fali versíkulu ida-idak no halo diʼak liután sira-nia tradusaun. Sira kompara sira-nia tradusaun ho Bíblia Septuajinta lia-gregu, no ho manuskritu ida neʼebé tuan husi Eskritura Lia-Ebraiku, no mós ho Bíblia tradusaun lia-italianu nian neʼebé matenek-naʼin kona-ba teolojia husi rai-Suisa naran Giovanni Diodati mak tradús.

Bedell ho ninia ajudante sira halo tuir tradusaun Bíblia King James Version (tradutór sira ba Bíblia King James Version, barak mak Bedell nia kolega), tan neʼe nia mós tau Maromak nia naran iha versíkulu barak iha ninia tradusaun. Porezemplu, iha Êxodo (Keluaran) 6:3, nia tau Maromak nia naran “Iehovah”. Bedell nia manuskritu orijinál neʼe sei rai hela iha biblioteka ida (Marsh’s Library) iha sidade Dublin, rai-Irlanda.—Haree kaixa “Ema la haluha kona-ba Bedell”.

IKUSMAI BÍBLIA FÓ SAI ONA

Maizumenus iha tinan 1640, Bedell nia tradusaun hotu ona. Maibé nia la bele halo Bíblia barak kedas atu fahe ba ema tanba sei iha nafatin ema sira neʼebé kontra nia. Ema sira-neʼe koko hatún Bedell nia tradusaun hodi bobar lia kona-ba ninia ajudante tradutór ida toʼo hatama ajudante neʼe ba komarka. Liután neʼe, iha tinan 1641, ema Irlanda halo funu rezisténsia hasoru governu Inglaterra no ema barak mate. Iha tempu neʼebá, ema rai-naʼin balu proteje Bedell maski nia mak ema Inglaterra tanba sira hatene Bedell hadomi tebes sira. Maibé lakleur, soldadu sira rezisténsia nian kaer Bedell no hatama nia ba komarka laran neʼebé kondisaun aat loos, no nia tenke mate iha tinan 1942. Nia la konsege haree ema Irlanda kaer ninia tradusaun Bíblia.

Pájina primeiru husi Bedell nia manuskritu orijinál, maizumenus iha tinan 1640 (karuk), no Bíblia neʼebé fó sai iha tinan 1685 (leten)

Ema mós sobu Bedell nia uma no foti ninia sasán sira. Maibé Bedell nia belun diʼak ida salva Bedell nia tradusaun Bíblia. Liutiha tempu balu, tradusaun neʼe toʼo ba Narcissus Marsh nia liman, nia neʼebé ikusmai sai bispu boot ba distritu Armagh no sai ulun-naʼin ba Igreja Protestante Irlanda nian. Marsh hetan apoiu osan husi sientista Robert Boyle. No iha tinan 1685, ho aten-brani, Marsh fó sai Bíblia Bedell nian.

HAKAT KIʼIK IDA NEʼEBÉ IMPORTANTE

Bíblia Bedell nian ladún iha naran-boot iha mundu tomak. Maski nuneʼe, neʼe mak hakat importante ida neʼebé bele ajuda ema atu hatene liután matadalan husi Bíblia, liuliu ba ema neʼebé koʼalia lia-irlandés iha rai-Irlanda, iha rai-Eskósia no mós iha rai seluseluk. Loos, ema bele lee Maromak nia Liafuan iha língua neʼebé sira bele komprende.—Mateus 5:3, 6.

“Bainhira ami lee Bíblia Bedell nian, neʼe hanesan ami rona Maromak nia Liafuan iha ami-nia lian rasik. Neʼe loke dalan ba haʼu ho haʼu-nia família atu hatene liután lia-loos furak neʼebé hakerek ona iha Bíblia laran”

Toʼo ohin loron, Bíblia Bedell nian kontinua ajuda ema sira neʼebé hadomi lia-loos. Mane Irlanda ida neʼebé foin tinan hirak liubá estuda kona-ba hanorin husi Bíblia hatete: “Bainhira ami lee Bíblia Bedell nian, neʼe hanesan ami rona Maromak nia Liafuan iha ami-nia lian rasik. Neʼe loke dalan ba haʼu ho haʼu-nia família atu hatene liután lia-loos furak neʼebé hakerek ona iha Bíblia laran.”