Rehafe ty Baiboly tie naho fa nandese o Midianitao ta Ejipta agne ty Josefa, le niala ta Kanana tao ka ty ry Jakoba mirofoko. Nifindra ta Ejipta agne ka iareo, le nitoboke ta Gosena tao. Faritse raike marine ty Saka i Neily o Gosena iohoe. (Gen. 47:1, 6) ‘Tena nihamaro sady nanjare nahery tsy nisy nitovy ama’e’ o Israelitao (ndra o Hebreo). Natahora o Ejipsianao areke iareo, le natao iareo ndevo.—Eks. 1:7-14.

Mirehake ty mpitsikilo Baiboly ila’e tie talily vande avao io. Faie misy porofo magnamaregne fa tena niondevo ta Ejipta agne vata’e o Semitao. *

Nahatrea ty sisa ty tanàgne taolo raike tamy ty faritse avara i Ejipta agne ohatse o mpikaroke ty raha ambane tane agneo. Nirehake ty manam-pahaiagne raike atao tihoe John Bimson tie nisy tanà o Semitao 20 ndra losotse izay ty amo o faritse iohoe. Nagnamafe izay ka ty James Hoffmeier, mpikaroke miomba ty tantara i Ejipta taolo. Hoe reke: “Nitea o Semita boake amy ty faritse ahandrefa i Azia [amy i tanendraza ry Jakobay] agneo ty nifindra ta Ejipta agne, tagnelagnela ty taogne 1800 hatrake 1540 T.K. tagne ho agne.” Hoe ka reke: “Mifanandrife amy ty fotoagne niaigna i Abrahama naho i Isaka vaho i Jakoba o fotoagne iohoe, sady mifagnarake amy ty fotoagne naho ty raha niseho rehafegne amy Genesisy ao.”

Misy porofo hafa ka nitrea tamy ty faritse atimo i Ejipta agne. Nisy taratasy papyrus nisorategne tagnelagnela ty taogne 2000 T.K. hatrake 1600 T.K. tagne ho agne zay, nahatreavagne agnara ty ndevo niasa hoahy ty keleiagne raike tamo o faritse iohoe agne. Agnara o ndaty Semita ty 40 mahery ama’e. Mpahandro naho mpanenogne o ndevo rehoe, le nisy ka ty nanao asa hafa. Hoe ty Hoffmeier: “Kanao 40 mahery ty isa ty Semita niasa hoahy o keleiagne raike ta Thébaïde tao iohoe, le azo inoagne fa nimaro ty Semita ta Ejipta tagne, lohotsie fa tamy ty faritse marine i Saka i Neilỳ.”

Nirehake ty David Rohl, mpikaroke ty sisan-draha ambane tane agne tie, “Mitovy amy ty agnaragne trea amy Baiboly ao” ty agnara ty ndevo ila’e amy i taratasỳ ao. Misy agnaragne agnate i taratasỳ ao ohatse, mitovitovy amy retoa: Isakara, Asera naho Sifra. (Eks. 1:3, 4, 15) Hoe ty Rohl: “Porofo tsy hay lieregne zay tie niondevo ta Ejipta agne vata’e o Israelitao.”

Hoe ka ty Bimson: “Naho henteagne ty tantara, le trea tie tena maregne i raha rehafe ty Baiboly tihoey tie, niondevo ta Ejipta agne o Israelitao faie niala tagne naho fa tafara tatoy.”