ኣብ ጸብጻባት ዜና፡ እቶም ብኢንተርነት ኣቢሎም ዚድንድኑን ጾታዊ መጥቃዕቲ ዚፍጽሙን ንመንነት ሰብ ዚሰርቁን ሰባት፡ መሕብኢኦም ኣብ ኢንተርነት ከም ዝዀነ ዚእምት ነገራት ትሰምዕ ኢኻ። እዚ የሻቕለካ ይኸውን፡ ሓቅኻ ድማ ኢኻ፣ ከመይሲ፡ ውሉድካ ብዙሕ ሳዕ ኢንተርነት ይጥቀም እኳ እንተ ዀነ፡ ሓደጋታቱ ግና ብዙሕ ኣይርድኦን ይኸውን።

ንውሉድካ ብዛዕባ ግቡእ ኣጠቓቕማ ኢንተርነት ክትምህሮ ትኽእል ኢኻ። ፈለማ ግና፡ ብዛዕባ ሓፈሻዊ ኣጠቓቕማ ኢንተርነት ክትፈልጥ ኣሎካ።

መንእሰያት ብሞባይሎም ገይሮም ኢንተርነት ኪጥቀሙ ይኽእሉ እዮም። ኮምፕዩተር ኣብቲ ዅሉ ሰብ ኪርእያ ዚኽእል ቦታ ኽትከውን ከም ዘለዋ ዚገልጽ መምርሒ፡ ሎሚ እውን እንተ ዀነ ግብራዊ እዩ። ይኹን እምበር፡ ታብለት ብዚብሃላ ዓይነት ኮምፕዩተራትን ብፍሉያት ሞባይላትን ጌርካ ኢንተርነት ክትጥቀም ስለ ዚከኣል፡ ውሉድካ ኻብ ቍጽጽርካ ወጻኢ ብዝዀነ መገዲ፡ ኢንተርነት ኪጥቀም ይኽእል ይኸውን።

ገሊኦም መንእሰያት ኣብ ኢንተርነት ብዙሕ ግዜ የጥፍኡ። ሓንቲ ጓል 19 ዓመት ጐርዞ፡ “ንሓሙሽተ ደቒቕ ኢ-መይለይ ንኽርኢ ኢለ ጥራይ እየ ንኮምፕዩተረይ ዝውልዓ፣ ከይሓሰብክዎ ግና ንነዊሕ ሰዓታት፡ ቪድዮታት እርኢ። ገዛእ ርእሰይ ክገትእ ኣሎኒ” ኢላ ተኣመነት።

መንእሰያት ኣብ ኢንተርነት፡ ካብ ግቡእ ዝሓለፈ ሓበሬታ ይህቡ። እኩያት ሰባት ነቲ ሓደ መንእሰይ ኣብ ኢንተርነት ዚጽሕፎ ሓበሬታን ዜእትዎ ስእልታትን ተጠቒሞም፡ እቲ መንእሰይ ኣበይ ከም ዚነብር፡ ኣበየናይ ቤት ትምህርቲ ኸም ዚመሃር፡ ከምኡ እውን ኣብ ቤት እቲ መንእሰይ ዋላ ሓደ ሰብ ዘይህልወሉ እዋን መዓስ ምዃኑ ኺፈልጡ ይኽእሉ እዮም።

ገሊኦም መንእሰያት ንሳዕቤን እቲ ኣብ ኢንተርነት ዜእትውዎ ነገራት ኣይርድእዎን እዮም። ንሓደ ኣብ ኢንተርነት ዝኣተወ ነገር ከተውጽኦ ማለት፡ ዘበት እዩ። ሓድሓደ እዋን፡ ኣብ ኢንተርነት ዝኣተወ ዜሕፍር ርእይቶታትን ስእልታትን፡ ጸኒሑ ኺርከብ ይኽእል እዩ፣ ንኣብነት፡ ሓደ ኣስራሒ ንድሕረ ባይታ ሓደ ኪቘጽሮ ዝደለየ ሰራሕተኛ ኺምርምር ከሎ ኺረኽቦ ይኽእል እዩ።

እዚ ዅሉ ዜሻቕል ነገራት ኪህሉ ዚኽእል እኳ እንተ ዀነ፡ ኢንተርነት ጸላኢኻ እዩ ማለት ኣይኰነን። ኣብ ጸገም ከም እትወድቕ ኪገብረካ ዚኽእል፡ ጥበባዊ ዘይኰነ ኣጠቓቕማ ኢንተርነት እዩ።

ንውሉድካ ብዛዕባ ቐዳምነት ዚውሃቦ ነገራትን ኣጠቓቕማ ግዜን ምሃሮ። ሓደ ኻብቲ ውሉድካ ሓላፍነት ዚስምዖ በጽሒ ዚዀነሉ መገድታት፡ ቀዳምነት ኪውሃቦ ንዚግባእ ነገራት ቀዳምነት ምሃብ እዩ። ምስ ስድራ ቤትካ ምዕላልን ናይ ቤት ትምህርቲ ዕዮ ገዛ ምዕያይን ኣብ ቤት ምሕጋዝን፡ ብዘየድሊ ኢንተርነት ካብ ምጥቃም ንላዕሊ ኣገዳሲ እዩ። እቲ ውሉድካ ኣብ ኢንተርነት ዜጥፍኦ ግዜ እንተ ኣተሓሳሲቡካ፡ ነቲ ኢንተርነት ዚጥቀመሉ እዋን ደረት ግበረሉ፣ ኣድላዪ እንተ ዀይኑ እውን፡ ሰዓት ከም ዝኣኸለ ዚሕብር መሳርያ ኽትጥቀም ትኽእል ኢኻ።—ስርዓት መጽሓፍ ቅዱስ፦ ፊልጲ 1:10።

ንውሉድካ፡ ኣብ ኢንተርነት ዝዀነ ይኹን ነገር ቅድሚ ምእታዉ ንኺሓስብ ምሃሮ። ንገዛእ ርእሱ ኸምዚ ኢሉ ንኺሓትታ ሓግዞ፦ ‘እዚ ኽጽሕፎ ዝሓስቦ ዘለኹ ርእይቶ፡ ንሰብ ኪጐድእ ይኽእል ድዩ፧ እዚ ስእሊ እዚ ንኽብረይ ኪጸልዎ ዚኽእል ብኸመይ እዩ፧ ወለደይ ወይ ካልኦት ሰባት ነዚ ስእሊ እዚ ወይ ነዚ ርእይቶ እዚ እንተ ርእዮምዎ፡ የሕፍረኒ ድዩ፧ ብዛዕባይከ እንታይ ኢሎም እዮም ኪሓስቡ፧ ኣነ እንተ ዝኸውን፡ ከምዚ ዓይነት ርእይቶ ንዚጽሕፍ ወይ ከምዚ ዓይነት ስእሊ ንዜእቱ ሰብ ብኸመይ ምረኣኽዎ፧’—ስርዓት መጽሓፍ ቅዱስ፦ ምሳሌ 10:23።

ንውሉድካ፡ ብሕግታት ጥራይ ዘይኰነስ፡ ብስርዓታት ኪምራሕ ምሃሮ። ንውሉድካ፡ ‘በየን ኣተኻ፡ በየን ወጻእካ’ እናበልካ ምሉእ መዓልቲ ኽትቈጻጸሮ ኣይትኽእልን ኢኻ። ከም ወላዲ መጠን ድማ፡ ዕላማኻ ንውሉድካ ኽትቈጻጸሮ ዘይኰነስ፡ ‘ቅኑዕን ጌጋን ንምፍላይ ብተመክሮ ንልቦናኡ ኼላምድ’ ምሕጋዝ እዩ። (እብራውያን 5:14) ስለዚ፡ ብቐንዱ ኣብ ሕግን ኣብ መቕጻዕትን ኣብ ክንዲ እተተኵር፡ ንውሉድካ፡ ብዛዕባ ስነ ምግባራዊ ስርዓታት ንኺሓስብ ሓግዞ። እንታይ ዓይነት ስም እዩ ኺህልዎ ዚደሊ፧ በየናይ ጠባይ እዩ ኺፍለጥ ዚደሊ፧ ዕላማኻ፡ ውሉድካ ጥበባዊ ውሳነ ንኺገብር ምሕጋዝ እዩ፣ ነዚ ድማ ምስኡ ሃሉ ኣይትሃሉ ብዘየገድስ፡ ኪገብሮ ኪኽእል ኣለዎ።—ስርዓት መጽሓፍ ቅዱስ፦ ምሳሌ 3:21።

ኣብ ኢንተርነት ምድህሳስ፡ ልክዕ ከም ማኪና ምዝዋር፡ ጽቡቕ ምምዝዛን ስለ ዚሓትት፡ ብዛዕባ ተክኖሎጂ ምፍላጥ ጥራይ ኣኻሊ ኣይኰነን። ስለዚ፡ ከም ወላዲ መጠን ንውሉድካ መምርሒ ምሃብካ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ። ከመይሲ፡ ከምቲ ኽኢላ ድሕንነት ኢንተርነት ዝዀነ ፔሪ ኣፍታብ ዝበሎ፡ “መንእሰያት ብዛዕባ ተክኖሎጂ ብዙሕ ይፈልጡ እዮም። ወለዲ ድማ ብዛዕባ ህይወት ብዙሕ እዮም ዚፈልጡ።”