1, 2. Дилиң от билен деңешдирилмеги нәме үчин ерликли?

1871-НҖИ йылың октябрь айының башында АБШ-ның демиргазык-гүндогарында ерлешйән Висконсиниң гүр токайында гүйчли янгын боляр. Барха ловлаян одуң ялны хем-де гызгын ховры агачларың ики миллиарда голайыны якып күл эдйәр ве 1 200-ден говрак адам өлйәр. АБШ-ның тарыхында өң хич хачан шейле элхенч хеләкчилик гетирен янгын болманды. Бу янгының дөремегине гечип барян отлулардан сычран кичиҗик учгунлар себәп болупды. Хава, Якуп 3:5-де айдылышы ялы, «Кичиҗик учгун нәхили улы җеңңели туташдырып гойберйәр!» Аслында, Якуп шәгирт муны нәме үчин айтдыка?

² Ол 6-нҗы аятда: «Дил отдур» дийип дүшүндирйәр. Дил бизиң геплемек укыбымызы аңладяр. Эдил от ялы, дилимиз хем улы зыян етирип билйәр. Мукаддес Язгыларда: «Өлүм ве яшайыш дилиң ыгтыярындадыр» дийилйәр (Сүл. тым. 18:21). Эмма биз одуң етирип билҗек зыянындан горкуп, оны уланмагы бес этмейшимиз ялы, ярамаз бир зат айдарын дийип асла геплемән отурмаярыс. Эсасы зат сересаплы болмакдыр. Эгер биз ода гөзегчилик этсек, оны нахар биширмек, йыланмак я-да гиҗесине ышык үчин пейдаланып билйәрис. Шонуң ялы-да, дилимизе үнсли болсак, оны Худайы  шөхратландырмак ве башгалара көмек этмек үчин уланып билерис (Зеб. 19:14).

3. Геплемек бабатда хайсы үч айратынлыга середерис?

³ Биз пикирлеримизи ве дуйгуларымызы сөз билен беян этсек-де, элимиз билен ышарат эдип дүшүндирсек-де, бу Худайың бизе берен аҗайып совгадыдыр. Биз бу совгады башгалары гөвнүчөкгүнлиге дүшүрмән, гайтам, абатламак үчин нәдип уланып билерис? (Якуп 3:9, 10-нҗы аятлары окаң). Гелиң, геплемек бабатда үч ваҗып зада, ягны хачан геплемелидигине, нәме диймелидигине ве нәдип геплемелидигине середелиң.

4. Биз хайсы ягдайларда дыммалы? Мысал гетириң.

⁴ Геплемек гүнделик дурмушымызың айрылмаз бөлеги болса-да, бу бизиң хемише геплемелидигимизи аңлатмаяр. Мукаддес Язгыларда: «Дыммагың өз вагты бар» дийилйәр (Ваг. 3:7). Биз башгалара хормат гоюп, оларың гүрлейән вагты дымярыс (Эйюп 6:24). Шейле-де гизлин затлар бабатда сыр саклап, өзүмизе эрк эдип билйәндигимизи ве дүшүнҗелидигимизи гөркезйәрис (Сүл. тым. 20:19). Бизиң гөвнүмизе дегенлеринде-де, сесимизи чыкармасак, пайхаслы херекет этдигимиз болар (Зеб. 4:4).

5. Худайың берен геплемек укыбына миннетдарлыгымызы нәдип гөркезип билерис?

⁵ Мукаддес Язгыларда геплемегиң хем өз вагтының бардыгы айдыляр (Ваг. 3:7). Эгер достумыз бизе овадан совгат берсе, биз оны говы уланмак ислейәрис. Геплемек укыбымызы хем пайхаслы улансак, Ехованың берен совгадына миннетдардыгымызы гөркезйәрис. Биз бу совгат аркалы дуйгуларымызы беян эдип, зерурлыкларымыз барада айдярыс ве бирек-биреги рухландырып, Худайы шөхратландырярыс (Зеб. 51:15). Эмма хачан геплесек хас ерликли болар?

6. Мукаддес Язгыларда ерликли вагты геплемегиң ваҗыпдыгы хайсы мысал аркалы дүшүндирилйәр?

⁶ Сүлейманың тымсаллары 25:11-де: «Еринде айдылан сөзлер күмүш габың ичиндәки алтын алмалар киминдир» дийилйәр. Алтын алмалар шейле-де овадан, эмма олары күмүш габың ичине саланыңда хас-да гөзел гөрүнйәр. Шонуң ялы-да, ерликли вагты геплемек адамың гүррүңиниң хас пейдалы хем-де абатлайҗы болмагына ярдам эдйәр. Нәдип?

7, 8. Япониядакы доган-уялар Исаның гөрелдесине нәдип эердилер?

⁷ Бизиң сөзлеримиз ваҗып болса-да, олары ерликли вагты айтмасак, манысыз болмагы мүмкин (Сүлейманың тымсаллары 15:23-и окаң). Мысал үчин, 2011-нҗи йылың март айында Японияда болан ертитреме ве цунами көп шәхерлери тутушлыгына вейран этди. Шонда 15 мүңден говрак адам хеләк болды. Ехованың Шаятлары якынларыны йитирип, эҗир чекселер-де, гайгы-хасратда отуран адамлара Мукаддес Язгылар аркалы теселли бермек үчин, элинде барыны этдилер. Эмма ерли яшайҗыларың көпүси буддизм динине йүреги билен берлипди ве олар Мукаддес Язгылар барада кән билмейәрдилер. Шол себәпли доганларымыз ахы-нала чекйән адамлара цунамиден соң деррев дирелиш барада вагыз этмегиң вагты дәл дийип пикир этдилер. Олар геплемек укыбыны адамлара гөвүнлик бермек үчин уланып, Мукаддес Язгылар аркалы бигүнә адамларың нәме үчин шейле элхенч бетбагтчылыклара учраяндыгыны дүшүндирдилер.

⁸ Иса дыммагың хем-де геплемегиң вагтыны билйәрди (Яхя 18:33—37; 19:8—11). Бир гезек ол шәгиртлерине:  «Сизе айтҗак ене көп затларым бар, йөне хәзир сиз олары гөтерип билмерсиңиз» дийди (Яхя 16:12). Япониядакы доган-уялар хем Исаның гөрелдесине эердилер. Олар цунамиден ики ярым йыл геченсоң, бүтиндүнйә кампания гатнашып, «Арадан чыкан адамлар дирелерми?» диен китапчаны яйратдылар. Шонда көп адамлар дирелиш барадакы теселли бериҗи хабары йүрекден диңләп, китапчаны хөвес билен алдылар. Элбетде, халкларың медениети ве дини ынанчлары бири-биринден тапавутланяр. Шол себәпли биз адамлар билен ерликли вагты геплешмек үчин пайхаслы болмалы.

9. Хайсы ягдайларда ерликли вагты геплесек гүррүңимиз хас абатлайҗы болар?

⁹ Кәбир ягдайларда геплемегиң вагтына хас-да үнс бермели боляр. Мысал үчин, кимдир бириниң ягшы ниети болса-да, бизиң гөвнүмизе дегиҗи сөзлери айтмагы мүмкин. Шонда оңа дессине гөдек җогап бермән, гайтам, онуң айдан затлары барада геплешмек герекми дийип ойланып билерис. Эгер онуң билен гүрлешмек зерур болса, онда гахарымыз көшешйәнчә гарашсак говы болар (Сүлейманың тымсаллары 15:28-и окаң). Биз иман этмейән доган-гарындашларымыза вагыз эденимизде хем пайхаслы болмалы. Элбетде, биз оларың Ехованы танамагыны ислейәрис. Эмма сабырлы болуп, ойланышыклы херекет этмели. Еринде айдылан сөзлер оларың йүрегиндәкини билмәге көмек эдер.

10. а) Биз нәме үчин айдян сөзлеримизе үнсли болмалы? б) Биз нәмеден гача дурмалы?

¹⁰ Сөз адама хем яра салып, хем шыпа берип билйәр (Сүлейманың тымсаллары 12:18-и окаң). Шейтаның дүнйәсиндәки адамлар көпленч йүреге яра салян авулы сөзлери айдярлар. Олар «диллерини гылыч кимин йителдйәрлер» ве «аҗы сөзлерини» пейкам ялы ченейәрлер (Зеб. 64:2, 3). Оларың көпүси муны телегеплешиклерден ве кинофильмлерден өвренйәр. Эмма месихчилер шейле ярамаз эндикден гача дурмалы. «Аҗы сөзлере» адама гөвнүетмезчилик эдип, үстүнден гүлмек максады билен айдылян яңсылы гүррүңлер хем дегишлидир. Яңсыламак көпленч дегишмә салып, кимдир бирини әсгермезчиликли сөзлер билен кемситмеги аңладяр. Месихчилер яңсылайҗы сөзлерден «даш болмалы». Дегишмеклик бизиң гүррүңимизиң гызыклы болмагына ярдам этсе-де, биз башгалары гүлдүрмек үчин оюн эдип, кимдир бирини кемситмекден я-да онуң гөвнүне дегиҗи сөзлери айтмакдан сересап болмалы. Мукаддес Язгыларда: «Агзыңыздан хич хачан хапа сөз чыкарман, гайтам, эшиденлер пейдаланар ялы, герекли абатлык үчин оңат сөзлер айдың» дийип маслахат берилйәр (Эфес. 4:29, 31).

11. Сөзлери догры сайламага нәме көмек эдер?

¹¹ Иса: «Агыз йүрегиң долулыгындан сөзлейәндир» дийди (Мат. 12:34). Хава, бизиң айдян затларымыз йүрегимизден чыкып, башгалар бабатда нәхили гарайышдадыгымызы аян эдйәр. Эгер биз адамлары йүрекден сөйүп, аладасыны эдйән болсак, онда олара айтҗак сөзлеримизи догры сайларыс. Шонда бизиң гүррүңдешлигимиз пейдалы хем-де абатлайҗы болар.

12. Сөзлери догры сайламак укыбымызы артдырмага бизе нәме көмек эдер?

¹² Сөзлери догры сайламак үчин көп ойланмалы ве тагалла этмели. Акылдар патыша Сүлейман хем «гөзлег гечирип, өвренип... якымлы сөзлери тапмага чалышды. Онуң язанлары догры ве хак сөзлерди» (Ваг. 12:9, 10). Эйсем, сизе көпленч «якымлы сөзлери» тапмак  кын болярмы? Эгер шейле болса, онда сөз байлыгыңызы артдырмага чалшың. Мунуң үчин Мукаддес Язгыларда ве бизиң эдебиятларымызда уланылян сөзлере үнс берип билерсиңиз. Нәтаныш сөзлериң манысына дүшүнҗек болуң. Эсасанам, олары башгалара көмек этмек үчин нәдип уланмалыдыгыны өврениң. Мукаддес Язгыларда Ехова билен онуң илкинҗи доглан Оглуның гатнашыгы барада шейле дийилйәр: «Меҗалсызлара сөз билен ярдам эдерим ялы Хөкмүрован Реб маңа (Иса) дана дил берди» (Иш. 50:4). Биз хем айтҗак затларымыз барада өңүнден ойлансак, сөзлери догры сайлап билерис (Якуп 1:19). Шол себәпли өзүмизе шейле сораглары бермели: «Мени диңлейән адам айтҗак болян затларыма дүшүнерми? Бу сөзлер оңа нәхили тәсир эдер?»

13. Дүшнүкли геплемек нәме үчин ваҗып?

¹³ Гадымы Ысрайылда чадырда яшаян адамлары бир ере йыгнамак хем-де олары өйли-өйүне ибермек я-да эсгерлериң хүҗүме гечмелидигини гөркезмек үчин сурнай чалынярды. Ойланып гөрүң, эгер сурнай нәбелли сес чыкарса, онда шол гошуна нәме боларды? Мукаддес Язгыларда сурнайың айдың сеси дүшнүкли геплемек билен деңешдирилйәр. Эгер бизиң айдян затларымыз дүшнүксиз я-да айлавлы болса, онда адамлар оңа нәдогры дүшүнмеклери мүмкин. Эмма биз дүшнүкли геплемәге чалышсак-да, гөдек я-да сыпайычылыксыз болмак ислемейәрис (1 Коринтослылар 14:8, 9-нҗы аятлары окаң).

14. Иса нәдип дүшнүкли дилде гепледи? Мысал гетириң.

¹⁴ Иса ерликли сөзлери сайламакда аҗайып гөрелде галдырды. Гелиң, Маттаның 5—7-нҗи бапларындакы Исаның гысга, йөне чуң манылы сөзлерине середелиң. Иса гөдек, гөвне дегиҗи, дүшүнмеси кын я-да герекмеҗек сөзлери уланман, гайтам, диңлейҗилериниң йүрегине тәсир этмек үчин сада ве дүшнүкли дилде өвретди. Меселем, ол адамларың гүнделик чөреги барада ченденаша биынҗалыкланмалы дәлдигини дүшүндирмек үчин, Ехованың гөгүң гушларыны нәдип иймитлендирйәндигини агзап гечди. Соңра ол диңлейҗилерини гушлара деңәп: «Сиз олардан гымматлы дәлмисиңиз?» дийди (Мат. 6:26). Эйсем, бу сада ве дүшнүкли сөзлер йүрегиңе җүңк болмаярмы нәме?! Гелиң, инди геплемек бабатда үчүнҗи ваҗып айратынлыга середелиң.

15. Биз нәме үчин мәхирли геплешмели?

¹⁵ Бизиң бир зады нәдип айдяндыгымыз хем өрән ваҗыпдыр. Иса өнүп-өсен шәхери Насыраның синагогасында вагыз эденде, адамлар «онуң агзындан чыкян мәхирли сөзлере» хайран галдылар (Лука 4:22). Эгер биз хем адамлар билен мәхирли геплешсек, олар бизиң айдян затларымызы үнсли диңләп, хөвес билен кабул эдерлер (Сүл. тым. 25:15). Биз мылакатлы хем-де сыпайы болуп, башгаларың дуйгусыны гөз өңүнде тутсак, Исаның гөрелдесине эерерис. Иса оны диңлемәге гелен улы мәрекәниң көп тагалла эдендигини гөренде, йүреги авап, «олара көп затлары өвретмәге башлады» (Мар. 6:34). Ол хатда сөгүленде-де гөдек җогап бермеди (1 Пет. 2:23).

16, 17. а) Биз машгала агзаларымыз я-да йыгнакдакы якын достларымыз билен геплешенимизде Исаның гөрелдесине нәдип эерип билерис? (Макаланың башындакы сурата середиң). б) Мәхирли геплешмегиң пейдалыдыгыны гөркезйән мысал гетириң.

¹⁶ Говы танаян адамларымыз билен юмшак ве сыпайы геплешмек кын болмагы ахмал. Биз машгала агзаларымыз я-да йыгнакдакы якын достларымыз билен хас аркайын геплешсек хем  боляр дийип пикир этмегимиз мүмкин. Эмма Иса шәгиртлери билен хас якындан гатнашяндыгы үчин, олар билен гөдек гүрлешсемем боляр дийип пикир этдимикә? Элбетде, ёк! Ресуллар араларында кимиң улудыгы барада гайта-гайта җеделлешселер-де, Иса бир чаганы мысал гетирип, олара мәхир билен дүзедиш берди (Мар. 9:33—37). Йыгнак яшулулары хем Исаның гөрелдесине эерип, «юмшаклык рухы билен» маслахат берип билерлер (Гал. 6:1).

¹⁷ Кимдир бири бизиң гөвнүмизе дегиҗи сөзлери айтса-да, мәхирли җогап берсек, говы нетиҗе берип билйәр (Сүл. тым. 15:1). Мысал үчин, чагасыны еке тербиелейән бир уямызың етгинҗек оглы икийүзли дурмуш алып баряр. Башга бир уя ягшы ниет билен онуң эҗесине: «Гынансак-да, сен чагаңа говы тербие берип билмәнсиң» диййәр. Шонда огланың эҗеси бираз ойланып: «Хава, хәзир-ә ягдай өверлик дәл, йөне онуң тербиеси хениз тамамлананок. Биз муңа Армагеддондан соң долы гөз етирип биләймесек» дийип җогап берйәр. Уямызың юмшаклык билен җогап бермеги оларың арасында парахатлыгың сакланмагына ярдам этди. Шейле-де уямызың оглы бу гүррүңдешлиги эшидип, эҗесиниң ондан умыдыны үзмейәндигине бегенйәр. Шейдип, ол ярамаз достлары билен арасыны кесйәр ве вагтың гечмеги билен, сувда чокундырылып, соңра Бейтелде гуллук эдип башлаяр. Бизем доган-уяларымыз, машгала агзаларымыз я-да танамаян адамларымыз билен геплешсек-де, хемише «сөзүмиз дуз билен тагамлы эдилип, якымлы болмалы» (Кол. 4:6).

18. Исаның гөрелдесине эермек дилимизи абатлык үчин уланмага нәдип көмек эдер?

¹⁸ Догрудан-да, пикирлеримизи ве дуйгуларымызы сөз билен беян этмеклиге хакыкы гудрат дийсе болар. Гелиң, Исаның гөрелдесине эерип, ерликли вагты геплемәге, сөзлери догры сайламага ве мәхирли болмага җан эделиң. Шонда бизиң айдян сөзлеримиз башгалара шыпа берип, геплемек укыбыны совгат берен Ехова Худайың гөвнүнден турар.