Go Amogela go Swelwa

“Go utlwa gore rre o tlhokafetse go ne ga dira gore ke gamarege le go tlalelwa. Ke ne ke ikutlwa ke le molato fela thata ka gonne ke ne ke seyo fa a ne a tlhokofala. Ga go na sepe se se ka bapisiwang le botlhoko jwa go swelwa ke motho yo o mo ratang. Ke tlhologelelwa rre fela thata!”—Sara.

LOSO ke selo se batho ba le bantsi ba fitlhelang go le thata go tlotla ka sone, go sa kgathalesege gore ke ba lotso lofe kgotsa ba bodumedi bofe. Dipuo dingwe di na le mafoko a le mmalwa a a tlhofofatsang kutlobotlhoko eno. Ka Setswana, go na le gore go twe motho o “sule,” batho ba re “o tlhokafetse,” “o re tlogetse” kgotsa “ga a tlhole a na le rona.”

Le fa go ntse jalo, tota le mafoko a a tlhofofatsang dilo a ka se fokotse botlhoko jo bo tseneletseng jo gantsi batho ba ba tlhokafaletsweng ke motho yo ba mo ratang ba bo utlwang. Mo bathong ba bangwe, go hutsafala go boima thata mo ba ka se kgoneng go amogela gore se se diragetseng se boammaaruri.

Fa e le gore o tlhokafaletswe ke mongwe yo o mo ratang, le wena o ka fitlhela go le thata go amogela seo. Gongwe e bile o itira e kete o siame mme o itse gore ka fa gare o utlwa botlhoko. Gone ke boammaaruri gore ga re hutsafale ka tsela e e tshwanang rotlhe, ka jalo, fa o sa ntshetse kutlobotlhoko ya gago kwa ntle, seo ga se reye gore o gatelela maikutlo a gago. * Le fa go ntse jalo, go ka nna le mathata fa o ikutlwa o patelesega go bontsha maikutlo a gago ka tsela e batho ba bangwe ba lebeletseng gore o a bontshe ka yone—gongwe maloko a lelapa a le one a hutsafetseng.

“Go ne Go se Na Nako ya Gore Nna ke Hutsafale”

Akanya ka se se diragaletseng Nathaniel, lekawana le le neng le na le dingwaga di le 24 fa mmaagwe a tlhokafala. A re: “Kwa tshimologong, ke ne  ke tlhakane tlhogo. Ke ne ke ikutlwa e kete ke tshwanetse go tshegetsa rre le ditsala tse dintsi tsa ga mmè tse di neng di hutsafetse. Go ne go se na nako ya gore nna ke hutsafale.”

Morago ga nako e e fetang ngwaga, Nathaniel o ne a lemoga gore ga a ise a amogele gore o tlhokafaletswe. A re: “Rre o sa ntse a nteletsa mogala gangwe le gape ka gonne a batla go bua ka kutlobotlhoko ya gagwe mme seno ke selo se se molemo. O tlhoka go bua ka gone mme ke itumelela go mo thusa. Ke fela gore fa nna ke tlhoka thuso, ke ikutlwa e kete ga go na kwa ke ka e bonang gone.”

Batlhokomedi—go akaretsa le batho ba ba mo go tsa kalafi, ba gangwe le gape ba tshwanetseng go lebana le botlhoko jwa loso—le bone ba ka ikutlwa ba patelesega go gatelela maikutlo a bone. Akanya ka kgang ya ga Heloisa, yo e ntseng e le ngaka ka dingwaga tse di fetang 20. O ne a bereka mo lefelong le mo go lone batho ba le bantsi ba neng ba tlwaelane mme o ne a atamalane le balwetse ba gagwe. A re: “Bontsi jwa batho bao ke ne ke na le bone fa ba ne ba tlhokafala mme bangwe ba bone e ne e le ditsala tsa me tse ke di ratang thata.”

Heloisa o ne a lemoga gore go lela e ne e le tsela ya tlholego ya go fokotsa kutlobotlhoko. O bolela jaana: “Ke ne ke fitlhela go le thata go lela. Ke ne ke amegile thata ka gore ke tshwanetse go nna ke nonofile ka ntlha ya ba bangwe mo e leng gore ke ne ke ikutlwa ke tshwanetse go fitlha tsela e ke ikutlwang ka yone. Ke ne ke dumela gore batho ba bangwe ba ne ba lebeletse seno mo go nna.”

“Go ne Go le Bodutu mo Ntlong Kwantle ga Gagwe”

Gongwe go jewa ke bodutu ke nngwe ya dikgwetlho tse dikgolo tse batho ba ba tlhokafaletsweng ba lebanang le tsone. Ka sekai, Ashley o ne a na le dingwaga di le 19 fa mmaagwe a ne a bolawa ke kankere. A re: “Morago ga foo, ke ne ka ikutlwa ke latlhegile e bile ke le nosi. Mmè e ne e le tsala ya me e kgolo. Re ne re fetsa nako e ntsi re le mmogo!”

Go a utlwala go bo Ashley a ne a fitlhela go le thata go ya kwa gae letsatsi le letsatsi mme a ba a lemoga gore mmaagwe ga a tlhole a le teng. A re: “Go ne go le bodutu mo ntlong kwantle ga gagwe. Gantsi ke ne ke ya kwa kamoreng ya me ke bo ke lela fa ke ntse ke lebeletse ditshwantsho tsa gagwe mme ke akanya ka dilo tse re kileng re a bo re di dira mmogo.”

Tlhomamisega gore e ka ne o tlhokafaletswe ke leloko la lelapa kgotsa ke tsala e o e ratang, ga se wena fela yo o hutsafalang. Batho ba le bantsi ba bone ditsela tse di ba thusitseng gore ba itshoke, jaaka re tla bona.

[Ntlha e e kwa tlase]

[Mafoko a a mo go tsebe 5]

“Ke ne ka ikutlwa ke latlhegile e bile ke le nosi. Mmè e ne e le tsala ya me e kgolo”—Ashley