1, 2. Ntchifukwa wuli Chiuta wangukana munthu yo pakwamba wenga wakujiyuyuwa? (Wonani chithuzi cho che pachanya.)

SAULI yo wenga fumu ya Yisraele, wenga wakujiyuyuwa wachiyamba kulamuliya ndipu ŵanthu amutumbikanga. (1 Sam. 9:1, 2, 21; 10:20-24) Pati pajumpha nyengu yimanavi, wangwamba kujikuzga. Mchimi waku Chiuta Samuele, wati waswera kuza ku Gilgala, Sauli wangulindiza cha. Pa nyengu iyi, Afilisti anozgekiyanga kuchita nkhondu ndi Ayisraele ndipu chifukwa cha mantha, Ayisraele anandi angwamba kumusiya Sauli. Panyaki wanguŵanaŵana kuti, ‘Ndikhumbika kuchitapu kanthu mwaliŵi.’ Mwaviyo, wangupereka sembi yo wenga wakwenere cha kupereka. Yehova wangukondwa cha.—1 Sam. 13:5-9.

² Samuele wati wafika ku Gilgala, wanguchenya Sauli. M’malu mwakuti Sauli wazomeri kunanga kwaki, wangupereka vifukwa vakujigowoke, wangumba mulandu anyaki ndipuso wangulongo kuti vo wanguchita venga viheni ukongwa cha. (1 Sam. 13:10-14) Ivi vinguchitisa kuti wachiti vinthu vinandi viheni vo pavuli paki, vinguchitisa kuti waleki kuja fumu kweniso kuti ubwezi waki ndi Yehova umali. (1 Sam. 15:22, 23) Pakwamba vinthu venga umampha pa umoyu waku Sauli kweni pakumaliya, vingunangika ukongwa.—1 Sam. 31:1-6.

3. (a) Kumbi ŵanthu anandi aŵanaŵananji za jalidu lakujiyuyuwa? (b) Kumbi ndi mafumbu nanga ngo tikambisanengi?

 ³ Mucharu cha maphara ichi, ŵanthu anandi awona kuti vinthu vingaŵayende umampha cha asani angajiyuyuwa. Mwaviyo, akhumba kuti achitengi vinthu vo vingalongo kuti mbapachanya kuluska anyawu. Chifukwa chakuti achita viyo, aja akujiyuyuwa cha. Mwakuyeruzgiyapu, wakupanga mafilimu munyaki wakutchuka yo wanguzija wandali, nyengu yinyaki wanguti: “Ndini wakujiyuyuwa cha ndipu ndazamujapu cha wakujiyuyuwa.” Kweni ntchifukwa wuli tikhumbika kuja akujiyuyuwa? Kumbi kujiyuyuwa kung’anamuwanji, nanga munthu wakujiyuyuwa wakhumbika cha kuchitanji? Kumbi tingachita wuli kuti tilutirizi kuja akujiyuyuwa pa nyengu yo takumana ndi masuzgu kweniso asani takumana ndi vinthu vo vingachitisa kuti kuje kwakusuzga kujiyuyuwa? Munkhani iyi timukengi mafumbu ngaŵi ngakwamba. Fumbu lachitatu lazamumukika munkhani yakulondopu.

4. Kumbi munthu wakujikuzga wachitanji?

⁴ Bayibolu lipambanisa jalidu la kujikuzga ndi la kujiyuyuwa. (Ŵerengani Nthanthi 11:2.) Davidi wangupempha Yehova kuti wamuwovyi kuti ‘wangachitanga cha vinthu mwakujikuzga.’ (Sumu 19:13) Kumbi munthu ‘wakujikuzga’ wachitanji? Bayibolu lilongo kuti iyu wachita vinthu vo ngwakwenere cha kuvichita ndipu wachita venivi kwambula kuŵanaŵaniya dankha kweniso wativichita mwambula ulemu. Chifukwa chakuti tikuhara ubudi, nyengu zinyaki tosi tichita vinthu mwakujikuzga. Nge mo venge ndi Fumu Sauli, asani titijikuzga, pakumaliya paki ubwezi widu ndi Chiuta umalengi. Lemba la Sumu 119:21 likamba kuti Yehova ‘wachenya akujikuzga.’ Ntchifukwa wuli wachita viyo?

5. Ntchifukwa wuli kujikuzga nkhwakofya?

⁵ Kujikuzga nkhwakofya ukongwa kuluska vinthu vinyaki vo tinangisa kwambula kuziŵa. Chakwamba, asani tichita vinthu mwakujikuzga titondeka kulongo kuti Yehova ndiyu Fumu yidu. Chachiŵi, asani tichita vinthu mwakujumpha mazaza ngo te nangu, vingachitisa kuti tiyambanengi ndi anyidu. (Nthanthi 13:10) Chachitatu, asani ŵanthu aziŵa kuti tichita vinthu mwakujikuzga, tichitengi soni kweniso angatipasa ulemu cha. (Luka 14:8, 9) Munthu wakujikuzga, nyengu zosi vinthu vitimuyende umampha cha. Nge mo Malemba ngalongore, mbumampha kujiyuyuwa.

6, 7. Kumbi kujiyuyuwa kung’anamuwanji, nanga munthu wakujiyuyuwa wachita wuli vinthu?

⁶ Bayibolu lilongo kuti kujiyuyuwa nkhuleka kunyada pamwenga kujikuzga. Likonkhosa so kuti munthu waviyo waja ‘wakujiyuyuwa mumtima.’ (Ŵaf. 2:3) Munthu wakujiyuyuwa waziŵa vo wangafiska kuchita, wazomereza vo wanangisa, vo anyaki asachizga ndipuso fundu zinyaki zasonu. Kujiyuyuwa kutimukondwesa ukongwa Yehova.

⁷ Bayibolu likamba so kuti kujiyuyuwa kung’anamuwa kujiwona mwakwenere ndipuso kuziŵa kuti pe vinthu vinyaki vo tingatondeka kuchita. Viwoneka kuti mazu ngachigiriki ngo akungafwatuliya kuti kujiyuyuwa, ngalongo kuti tikhumbika kuziŵa mo jalidu lidu lingakwaskiya so ŵanthu anyaki.

8. Kumbi ndi vinthu vinyaki nivi vakutitcheŵesa vo vingalongo kuti tayamba kuja ndi maŵanaŵanu pamwenga jalidu lakujikuzga?

⁸ Kumbi tingayamba wuli kuŵanaŵana pamwenga kuchita vinthu mwakujikuzga? Ŵanaŵaniyani vinthu vimanavi ivi vakutitcheŵesa. Tingayamba kujiwona kuti ndisi akukhumbika ukongwa pamwenga tingawona kuti te apachanya chifukwa cha maudindu ngo tenangu. (Ŵar. 12:16) Tingayamba so kujiwona kuti ndisi apachanya  mu nthowa zambula kwenere. (1 Tim. 2:9, 10) Pamwenga tingakhumba kuti ŵanthu ayendiyengi maŵanaŵanu ngidu chifukwa cha udindu wo tenawu, ŵanthu a maudindu wo tiziŵana nawu ndipuso chifukwa chakuti ndivu isi tikhumba. (1 Ŵakor. 4:6) Kanandi asani tichita viyo, tingaziŵa cha kuti taleka kujiyuyuwa ndipu tayamba kuchita vinthu mwakujikuzga.

9. Kumbi ndi vinthu nivi vo vachitisa ŵanthu anyaki kuti achiti vinthu mwakujikuzga? Kambani chakuwoniyapu cha m’Bayibolu.

⁹ Weyosi wangachita vinthu mwakujikuzga asani wazomereza kuti nyengu zinyaki wachitengi ntchitu za liŵavu. Kujiyanja, sanji kweniso ukali wambula kukanizika, vachitisa kuti ŵanthu anandi achitengi vinthu mwakujikuzga. Ŵanthu wo azumbulika m’Bayibolu nge Absalomu, Uziya ndi Nebukadanezara anguchita ntchitu za liŵavu zenizi ndipu Yehova wanguŵasisa chifukwa cha kujikuzga kwawu.—2 Sam. 15:1-6; 18:9-17; 2 Mik. 26:16-21; Dan. 5:18-21.

10. Ntchifukwa wuli tikhumbika cha kuŵanaŵana vinthu viheni pa vo anyidu achita? Kambani chakuwoniyapu cha m’Bayibolu.

¹⁰ Pe vifukwa vinyaki vo vingachitisa kuti munthu wachiti vinthu mwakujikuzga. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani nkhani za m’Bayibolu zo zisanirika pa lemba la Chiyambo 20:2-7 ndi Mateyu 26:31-35. Vingawoneka nge kuti Abimeleke ndi Petro anguchita vinthu mwakujikuzga. Kumbi yiwu anguchita vinthu venivi chifukwa chakuti ŵenga ambula kufikapu? Panyaki chifukwa chakuti ayiziŵanga umampha cha nkhani yosi pamwenga anguyiŵanaŵaniya dankha cha? Chifukwa chakuti tingaziŵa cha vo ve mumtima wa munthu, tingalongo kuti te ndi zeru kweniso chanju asani tileka kuŵanaŵaniya vinthu viheni pa vinthu vo anyidu achita.—Ŵerengani Yakobe 4:12.

11. Kumbi kujiyuyuwa kutovya wuli kuziŵa ntchitu yo tikupasika mugulu laku Chiuta?

¹¹ Asani munthu ngwakujiyuyuwa waziŵa ntchitu yo wakupasika mugulu laku Chiuta. Yehova ndi Chiuta yo wachita vinthu mwandondomeku, iyu wapereka ntchitu kwaku weyosi mugulu laki. Ntchitu yeyosi yo munthu wachita mumpingu njakukhumbika ndipu tosi ndisi akukhumbika. Chifukwa cha lisungu laki likulu, Yehova wakupasa weyosi mphasu, vinthu vo te navu, zeru ndi malusu. Vinthu venivi tingavigwirisiya ntchitu pakumukankhuska kweniso kuwovye anyidu. (Ŵar. 12:4-8) Iyu watipasa ntchitu yo yichitisa kuti titumbikikengi, watigomezengi ndipuso timuteŵetiyengi.—Ŵerengani 1 Petro 4:10.

12, 13. Ntchifukwa wuli tikhumbika cha kuzizwa asani uteŵeti wo Chiuta watipasa usinthasintha?

¹² Ntchitu yo tikupasika ndi Chiuta yingasintha nyengu yeyosi. Ŵanaŵaniyani vo vinguchitikiya Yesu. Pakwamba wenga ndi Yehova kuchanya. (Nthanthi 8:22) Pavuli paki, wanguwovya Yehova pakulenga angelu anyaki, vinthu vo ve kuchanya ndipuso ŵanthu. (Ŵakol. 1:16) Wati waza pacharu chapasi, Yesu wangupasika ntchitu yasonu. Iyu wanguwa nge mwana ndipu wangukuwa. (Ŵaf. 2:7) Yesu wati wafwa, pavuli paki wanguyusika kuluta kuchanya nge mungelu ndipu wakuchija Fumu ya Ufumu waku Chiuta mu 1914. (Ŵah. 2:9) Ntchitu yeniyi yenga yakumaliya cha. Asani vyaka 1000 vo wazamulamuliya vazimala, Yesu wazamuweze Ufumu kwaku Yehova kuti “Chiuta waŵi vinthu vosi kwaku weyosi.”—1 Ŵakor. 15:28.

¹³ Kanandi vo tasankha ndivu vichitisa kuti uteŵeti wo tichita usinthi. Mwakuyeruzgiyapu, kumbi mwenga ambula kuto pamwenga kuyirwa ndipu sonu mukuto pamwenga mukuyirwa? Kumbi mwe ndi ŵana? Kumbi mwasintha vinthu vinyaki pa umoyu winu kuti muchiti uteŵeti wa nyengu zosi? Vosi vo tingasankha vingachitisa kuti tichiti uteŵeti unyaki pamwenga tije ndi maudindu nganyaki. Kusintha kwa vinthu pa umoyu widu kungachitisa kuti tichiti vinandi  pamwenga vimana. Kumbi ndimwi achinyamata pamwenga akukota? Kumbi mutamatama pamwenga cha? Yehova waziŵa mo weyosi wangamugwirisiya ntchitu umampha mugulu laki. Iyu wakhumba kuti tichitengi vo tingafiska ndipu wawonga ukongwa chechosi cho tichita.—Ŵah. 6:10.

14. Kumbi kujiyuyuwa kungatiwovya wuli kuti tigutisikengi ndipuso tikondwengi ndi uteŵeti wewosi?

¹⁴ Yesu wakondwanga ndi uteŵeti wewosi wo wapasikanga ndipu nasi tingachita so viyo. (Nthanthi 8:30, 31) Munthu wakujiyuyuwa wagutisika ndi uteŵeti wo wachita pamwenga udindu wo we nawu mumpingu. Iyu wafipa mtima cha ndi mauteŵeti ngo wangazipasika kunthazi pamwenga watijiyeruzgiya cha ndi vo anyaki achita. M’malu mwaki, waŵika mtima pa uteŵeti wo wachita ndipu wakondwa nawu chifukwa waziŵa kuti Yehova ndiyu wakumupasa. Iyu wayuyuwa cha ntchitu ya anyaki, yo Yehova wakuŵapasa. Kujiyuyuwa kutitiwovya kuti titumbikengi anyidu kweniso tiŵawovyengi.—Ŵar. 12:10.

15. Kumbi tingasambiranji pa kujiyuyuwa kwaku Gideoni?

¹⁵ Gideoni ntchakuwoniyapu chamampha pa nkhani ya kujiyuyuwa. Mungelu waku Yehova wati wamuwoneke, Gideoni wanguchita vinthu mwakujiyuyuwa chifukwa wangukamba za ko wangutuliya ndipuso vo watingi wafiskengi cha kuchita. (Ŵer. 6:15) Wati wazomera kugwira ntchitu yo Yehova wangumupasa,  Gideoni wanguwonesesa kuti wavwisa vo wakhumbikanga kuchita ndipu wanguthemba Yehova kuti ndiyu wamulongozgengi. (Ŵer. 6:36-40) Gideoni wenga wanthazi ndipuso wambula mantha. Chinanga kuti venga viyo, wanguchita vinthu mwakuphwere kweniso mwakuchenje. (Ŵer. 6:11, 27) Iyu wangusaniriyapu mwaŵi cha pa ntchitu yo wangupasika kuti watchukiyepu. M’malu mwaki, wati wamaliza ŵaka ntchitu yo Chiuta wangumupasa, wanguwere ko wajanga.—Ŵer. 8:22, 23, 29.

16, 17. Kumbi munthu wakujiyuyuwa waŵanaŵaniyanji asani wakhumba kuluta panthazi?

¹⁶ Kujiyuyuwa kung’anamuwa kuti tilekengi kusazgiyapu ma uteŵeti nganyaki cha pamwenga tikanengi udindu unyaki wo atitipasa. Malemba ngatitichiska kuti tiyesesengi kuluta panthazi. (1 Tim. 4:13-15) Kumbi venivi vithemba kuti nyengu zosi munthu wasinthi uteŵeti? Awa. Mwakuwovyeka ndi Yehova, tingaluta panthazi pa uteŵeti wewosi wo tichita. Tingalutiriza kuja ndi malusu ngo Chiuta wakutipasa ndipuso kuchita vinandi pakuchita ntchitu zamampha.

¹⁷ Munthu wakujiyuyuwa wechendazomeri uteŵeti unyaki, wawona dankha asani wangawufiska. Iyu waŵanaŵaniya mo vinthu viliri pa umoyu waki. Mwakuyeruzgiyapu, kumbi wafiskengi uteŵeti pamwenga udindu wo wapasika kwambula kuziŵanizga vinthu vinyaki vakukhumbika ukongwa? Kumbi zinyaki mwa ntchitu zo wagwira zingapasika ku munthu munyaki kuti iyu wafiski kuchita uteŵeti wo akhumba kumupasa? Asani wawona kuti wangafiska cha, vingaŵa umampha kuti uteŵeti wo akhumba kumupasa uperekeki ku munthu munyaki. Kuromba ndipuso kuyiŵanaŵaniya umampha nkhani yo, kungatiwovya kuti tileki kukhumba maudindu nganyaki ngo tingafiska cha. Asani ndisi akujiyuyuwa tikanengi kupasika udindu unyaki.

18. (a) Kumbi kujiyuyuwa kutiwovyengi kuchitanji asani tapasika udindu pamwenga uteŵeti unyaki? (b) Mwakukoliyana ndi lemba la Ŵaroma 12:3, kumbi munthu wakujiyuyuwa wachita wuli vinthu?

¹⁸ Asani tazomera uteŵeti wasonu, chakuwoniyapu chaku Gideoni chititikumbusa kuti vinthu vingatiyende umampha cha kwambula kulongozgeka kweniso kutumbikika ndi Yehova. Ve viyo chifukwa tipempheka kuti ‘tiyendengi mwakujiyuyuwa ndi Chiuta [widu].’ (Mika 6:8) Mwaviyo, nyengu yeyosi yo tingapasika udindu unyaki, tikhumbika kupemphera kweniso kuŵanaŵaniya vo Yehova watitikambiya kuziya m’Mazu ngaki ndi gulu laki. Tikhumbika kusambira kusintha vo titondeka kusintha kuti tikoliyani ndi ulongozgi waku Yehova. Tikumbukengi kuti ndi zeru zidu cha zo zititichitisa kuti ‘tikwezeki’ kweni ntchifukwa cha kujiyuyuwa kwaku Yehova. (Sumu 18:35) Asani tasankha kwenda mwakujiyuyuwa ndi Chiuta widu, tijiwonengi kuti ndisi apachanya cha pamwenga akusika.—Ŵerengani Ŵaroma 12:3.

19. Kumbi ndi vifukwa nivi vo tikhumbikiya kuja akujiyuyuwa?

¹⁹ Munthu wakujiyuyuwa watumbika Yehova ndi mtima wosi chifukwa ndi Mulengi kweniso ndi Fumu ya Chilengedu Chosi. (Chiv. 4:11) Kujiyuyuwa kutitiwovya kuti tigutisikengi ndi uteŵeti wo tapasika mugulu laku Chiuta ndipuso tiyanduwengi nawu. Kutitiwovya so kuchita vinthu mwaulemu kweniso kuti tijengi mwakukoliyana ndi Akhristu anyidu. Kujiyuyuwa kutitiwovya kuti tilekengi kujiwona kuti ndisi apachanya kuluska anyidu ndipuso tichitengi vinthu mwakuphwere, vo vingachitisa kuti tilekengi kuchita maubudi ngakulungakulu. Pa vifukwa venivi, ŵanthu wosi aku Chiuta akhumbika kujiyuyuwa ndipu Yehova watanja ŵanthu wo ŵe ndi jalidu lenili. Nanga tingachita wuli asani takumana ndi vinthu vo vingachitisa kuti kujiyuyuwa kuje kwakusuzga? Nkhani yakulondopu yazakutiwovya kuziŵa vo tingachita kuti tilutirizi kuja akujiyuyuwa asani takumana ndi vinthu vakuguŵisa.