1. Chipo chakwaambuula chakazwa kuli?

 KWAAMBUULA nchipo chizwa kuli Leza siluyando. Muntu wakusaanguna Adamu wakalengwa kakonzya kwaambuuzyania aTaateesu wakujulu. Mukuya kwachiindi, wakasaanguna kupanga aamwi mabala akataliwo. Alubo Adamu wakabelesya chipo eechi kuti achite mulimu ngwaakapedwe wakuuzika banyama. (Matl. 2:19) Kweelede kuti lumwemwe lwakamusika kumakosi naakasaanguna kwaambuula amwanakazi wakwe wakali mubotu loko.—Matl. 2:22, 23.

2. Bantu bakali kuchibelesya biyeni chipo chakwaambuula chiindi, alubo mazubaano bali kuchibelesya biyeni?

² Bantu teebakazoochibelesya kabotu pe chipo eechi chakwaambuula. Muchikozyano, Saatani wakeena Eva alubo eezi zyakapa kuti bantu babisye alubo babe aachibi. (Matl. 3:1-4) Adamu wakatamikizya Eva aJehova kuti mbabo bakapa kuti achite chibi nchaakachita. (Matl. 3:12) Kkayini wakabeja kuli Jehova naakazwa kujeya mwanikaakwe. (Matl. 4:9) Alubo mukuya kwachiindi, umwi wazyalani lyaKkayini, Lamekki wakaamba majwi aatondeezya bubi bwakaliwo muchiindi nchaakapona. (Matl. 4:23, 24) Bantu bachibelesya biyeni chipo chakwaambuula mazubaano? Bapati bazikombelo tabakwe bweeme pe kwaambuula majwi aatali kabotu kunembo lyabantu. Mumavidiyo miingi muzwa bantu babelesya majwi mabi loko. Bana bachikolo baambuula majwi aatali kabotu alubo bapati kumilimu balabamvwa bantu mbibabelekaabo kabaambuula majwi aatali kabotu. Kwaambuula nkubachita bantu mazubaano kutondeezya kuti nyika yayindilila kubija.

3. Tweelede kuchenjelelaanzi alubo tulalanga-langaanzi muchiiyo eechi?

³ Kuti teetwachenjela, tulakonzya kwaambuula majwi aatali kabotu ngitumvwa bantu kabaambuula. Mbuli maKristu  tuyanda kuchita zintu zibotezya Jehova. Eezi ziswaanizya kutaambuula majwi mabi. Tuyanda kubelesya chipo chakwaambuula kuti tutembawule Leza wesu. Muchiiyo eechi, tulabona mbutukonzya kuzichita (1) chiindi nituli mumulimu wakukambawuka, (2) nituli kumiswaangano yambungano alubo (3) nitwaambuuzyania abamwi. Kwalino, atubone kuti nkamboonzi Jehova nalaandaba ambutuchibelesya chipo chakwaambuula.

4. Kweendelana alugwalo lwa Malaki 3:16, nkamboonzi Jehova nalaandaba ambutuchibelesya chipo chesu chakwaambuula?

⁴ Bala Malaki 3:16. Nkamboonzi Jehova nalemba mazina abaabo bamuyoowa abayeeyesesya atala azina lyakwe ‘mubbuku lyakwiibalusya’? Zintu nzitwaambuula zitondeezya zili mumyoyo. Jesu wakaamba kuti: “Mulomo waamba zizwide mumoyo.” (Mt. 12:34) Zintu nzitwaambuula zitondeezya mbutumuyanda Jehova. Alubo Jehova uyanda kuti aabo bamuyanda bazoopone kukabe kutamani munyika mpya.

5. (a) Nkamboonzi nzila njitwaambuulaayo niiyandikana kuli Jehova? (b) Mbuli mbukutondeezedwe muchifanikisyo, niinzi nzituteelede kuchita kuti katuyanda kubotezya Jehova?

⁵ Nzila njitwaambuulaayo ilakonzya kupa kuti bukombi bwesu butambulike kuli Jehova naakuti pe. (Jak. 1:26) Bamwi bantu baambuula munzila iitakwe luyando alubo balalisumpula. (2 Tim. 3:1-5) Tatuyandi pe kuba mbuli bantu aaba. Tuyanda kweezya amanguzu woonse kuti twaambuule munzila iibotezya Jehova. Pesi Jehova ulabotelwa na kuti katwaambuula munzila yaluyando chiindi nituli kumiswaangano anituli mumulimu wakukambawuka pesi katwaambuula munzila yalunya chiindi nituli kwaambuula abamumpuli?—1 Pet. 3:7.

6. Niinzi zyakachitika akaambo kakuti Kimberly wakali kwaambuula zintu zilikabotu?

⁶ Kuti twachibelesya kabotu chipo chesu chakwaambuula ngatulikutondeezya kuti tuli bakombi baJehova alubo ngatulikugwasya bamwi kuti babone musiyano uuli “akati kayooyo uubelekela Leza ayooyo uutamubelekeli.”  (Malk. 3:18) Eezi nzizyo zyakachitika kumuchizi uutegwa Kimberly. * Kimberly awumwi muntu ngwayiyaawe bakapedwe umwi mulimu wakuchita kuchikolo. Nibakali kuchita mulimu wabo, muntu ngwaakali kwiiyaawe wakabona kuti Kimberly ulisiyene abamwi bana nkaambo taakwe naakali kwaamba majwi aatali kabotu atala abamwi naakuti kubavwiya. Eezi zyakazoopa kuti muntu ooyo ayande kwiiya Bbayibbele. Jehova ulabotelwa kuti twabelesya chipo chakwaambuula munzila iipa kuti bamwi bayande kwiiya Bbayibbele.

7. Ukanzide kuchibelesya biyeni chipo chakwaambuula?

⁷ Toonse tuyanda kwaambuula munzila iipa kuti Jehova alemekwe anzila iipa kuti tumvwanane abakombima. Kwalino, atubone zimwi nzila zikonzya kutugwasya kuti tuzumanane kuba ‘chikozyano chilikabotu mukwaambuula.’

8. Nga tulamutobelezya biyeni Jesu chiindi nituli mumulimu wakukambawuka?

⁸ Wambuula munzila iilikabotu alubo yabulemu chiindi bantu nibakunyemya. Jesu naakali aanyika, bantu bakali kwaamba kuti wakali kunywa loko wayini, wakali kulya loko, wakali kubelekela Dyabbulosi, taakali kubamba buzuba bwaSabata alubo taakali kulemeka Leza. (Mt. 11:19; 26:65; Lk. 11:15; Joh. 9:16) Pesi Jesu taakabasandula kabelesya majwi mabi pe. Andiswe tatweelede kusandula bantu batunyemya katubelesya majwi aatali kabotu. (1 Pet. 2:21-23) Kuchita oobo teekuuba pe kuti muntu watunyemya. (Jak. 3:2) Niinzi zikonzya kutugwasya?

9. Niinzi chikonzya kutugwasya kuti tutaambuuli majwi aatali kabotu chiindi nituli mumulimu wakukambawuka?

⁹ Kuti umwi muntu waambuula majwi aatali kabotu chiindi nuli mumulimu wakukambawuka, toyelede kunyema pe. Umwi mukwesu uutegwa Sam wakaamba kuti: “Ndileezya kuyeeya mbukuyandikana kuti muntu ooyo amvwe kasimpe alubo nga ndayeeya kuti ulakonzya kuzoochincha.” Bamwi bantu mbitukambawukila ngabanyema akaambo kakuti nga twasika aachiindi chitali kabotu. Muchizi uutegwa Lucia kuti waswaanana aamuntu uunyemede chiindi nali mumulimu wakukambawuka ngawakomba kakumbila Jehova kuti amugwasye kuti akkale kabeteme akuti atasanduli majwi aatali kabotu. Andiswe tulakonzya kutobelezya chikozyano chakwe.

10. Kweendelana alugwalo lwa 1 Timoteyo 4:13, tweelede kuba amakanze aanzi?

¹⁰ Bamuyiisi uulikabotu. Nikuba kuti Timotewo wakali aaluzibo mumulimu wakukambawuka pesi kwakali kuyandikana kuti abeleke changuzu kuti abe muyiisi ulikabotu. (Bala  1 Timoteyo 4:13.) Niinzi nzitweelede kuchita kuti tube bayiisi balikabotu? Tweelede kulibambila kabotu. Kuli zibelesyo zyiingi zikonzya kutugwasya kuti tube bayiisi balikabotu. Tulakonzya kugwasigwa akabbuku kategwa Sungwaala Kukubala Akukuyiisya naakuti chipanzi chiti “Lipede Kumulimu waKukambawuka” chijanika muKabbuku Kamuswaangano waBuumi Bwesu BwachiKristu Amulimu Wesu. Ulikuzibelesya kabotu na zibelesyo eezi? Kuti twalibambila kabotu, zilatugwasya kuti tutayoowi pe akuti twaambuule katuli aachibindi.

11. Niinzi zyakagwasya bamwi maKristu kuti babe bayiisi balikabotu?

¹¹ Tulakonzya kuba bayiisi balikabotu kwiinda mukwiiya kuzwa kubakwesu abachizi bali mumbungano. Sam waambwa musule nga walibuzya kuti, niinzi chipa kuti bamwi maKristu babe bayiisi balikabotu. Uleezya kubona nzibachita mpawo ngawazitobelezya. Muchizi uutegwa Talia ulaswiilisisya chiindi bakwesu nibali kupa nkani zyabantu boonse. Eezi zimugwasya kuti akonzye kwaambuuzyania aabantu atala azimwi nkani nali mumulimu wakukambawuka.

12. Mbuubuli buyumu-yumu mbubaswaana bamwi?

¹² Toonse tulakonzya kupa kuti miswaangano yambungano inonezye kwiinda mukutola lubazu chiindi nikuli kwiimbwa akupa nsandulo zisungwaazya. (Int. 22:22) Pesi bamwi kulabayumina kwiimba naakuti kusandula kumiswaangano yambungano. Mbulimvwa na anduwe? Kuti kakuli boobo, chiiyo eechi chilakugwasya kuti ubone zyakagwasya bamwi kuti bazunde kuyoowa.

13. Niinzi chikonzya kukugwasya kuti wiimbe amoyo woonse kumiswaangano?

¹³ Yimba kazizwa aansi aamoyo. Makanze eesu chiindi nituli kwiimba miimbo aaBwaami ngakutembawula Jehova. Muchizi uutegwa Sara ulibona katakonzyi pe kwiimba kabotu pesi ulaachiyandisyo chakutembawula Jehova kwiinda mukumwiimbila. Eezi zipa kuti alibambile miimbo chiindi nali kung’anda mbuli mbalibambila zimwi zipanzi zyamiswaangano. Ulapulakitizya akubona kuti majwi anyimbo anjililana biyeni azitayiigwe. Sara wakati: “Eezi zindigwasya kuti ndibikkile maanu kumajwi aalwiimbo kutali kunzila njindiimbaayo.”

14. Kuti kuli muntu uuyoowa, niinzi chikonzya kukugwasya kuti usandule kumiswaangano?

¹⁴ Sandula chiindi choonse kumiswaangano yambungano. Bamwi kulabayumina kuchita oobo. Talia waambwa musule wakaamba kuti: “Ndili muntu uuyoowa. Ngandayoowa loko kuti ndaambuule aakati kabantu. Bantu biingi tabakonzyi pe kuzibona kuti ndilayoowa akaambo kakuti jwi lyangu lilaansi. Eezi nga zyapa kuti kundiyumine kusandula kumiswaangano.”  Nikuba boobo, Talia taleki pe kusandula kumiswaangano. Chiindi nalibambila nga walibuzya kuti, nsandulo yakusaanguna yamubuzyo yeelede kuuma mpawo alubo kayili mfwiifwi. Talia wakaamba kuti: “Zilikabotu kuti nsandulo yangu kayili mfwiifwi alubo kayigwisya kaambo kayandikana nkaambo njiyo njalikulangilila muntu uuchitisya chiiyo.”

15. Niinzi nzitweelede kuziba atala ansandulo nzitupa?

¹⁵ Nikuba maKristu batayoowi chimwi chiindi kulakonzya kubayumina kuti basandule kumiswaangano. Nkamboonzi? Muchizi uutegwa Juliet wakaamba kuti: “Chimwi chiindi ndilayoowa kusandula kumiswaangano akaambo kakuti ngandabonaanga nsandulo yangu tayigwasyi pe.” Pesi tutalubi kuti Jehova uyanda kuti tupe nsandulo kweendelana anzitukonzya. * Ulabotelwa kuti twachita zyoonse nzitukonzya kuti tupe nsandulo kumiswaangano nikuba kuti chimwi chiindi ngatulikuyoowa.

16. Tweelede kutantamuka kwaambuula majwi aali biyeni?

¹⁶ Utabelesyi majwi aakusampawula. (Ef. 4:31) Mbuli mbutwabona, maKristu tabeelede kwaambuula majwi aakusampawula pe pesi kulaamwi majwi atali kabotu ngitweelede kuchenjelela. Muchikozyano, tatweelede kwaambuula zintu zitali kabotu atala abantu bayimwi misyobo alubo tatweelede kwaambuula majwi aachisa bamwi. Umwi mukwesu wakaamba kuti: “Chimwi chiindi ndakali kuninda bamwi kandibonaanga ndilikusaana pesi zyakali kubachisa bamwi. Kwaminyaka myiingi, mwanakazi wangu wakali kundigwasya loko nkaambo nitwakali kunoonga twaba aatulikke wakali kundibuzya kuti ndaambuula zintu zimuchisa naakuti zichisa bamwi.”

17. Kweendelana alugwalo lwa Baefeso 4:29, nga tulabayaka biyeni bamwi?

¹⁷ Wambuula munzila iiyaka bamwi. Bamuntu uufwambaana kulumbayizya bamwi kutali kubasola naakuti kung’ung’una. (Bala Baefeso 4:29.) MaIsrayeli bakali aazintu zyiingi nzibakeelede kulumba Jehova pesi bakali kukkala kabang’ung’una. Kuti twaba bantu bang’ung’una, tulakonzya kupa kuti bamwi bang’ung’une. Eezi nzizyo nzibakachita basikulanga-langa nyika bali 10, bakapa kuti ‘maIsrayeli boonse batongookele Musa.’ (My. 13:31–14:4) Kulumbayizya bamwi kupa kuti toonse tubotelwe. Mwana musimbi waJefita wakazumanana kuchita mulimu wakwe akaambo kakuti beenzinyina bakali kukkala kabamuswaya kuti bazoomulumbayizye. (Bab. 11: 40) Sara waambidwe musule wakaamba kuti: “Kuti twalumbayizya bamwi nga tulikupa kuti babone kuti Jehova ulabayanda akuti balayandikana mumbungano.” Nkinkaako, yanduula myeenya yakulumbayizya bakombinyokwe.

18. Kweendelana alugwalo lwa Intembauzyo 15:1, 2, nkamboonzi nitweelede kukkala katwaamba choonzyo alubo kuchita oobo kuswaanizyaanzi?

¹⁸ Wamba choonzyo. Tatukonzyi pe kubotezya Jehova kuti katuli bantu babeja nkaambo Jehova ulabazonda bantu babeja. (Tus. 6:16, 17) Nikuba kuti bantu biingi kubeja bakubona kayitali nkani mpati pe pesi tweelede kuba aamaboneno aaJehova atala ankani eeyi. (Bala Intembauzyo 15:1, 2.) Nikuba kuti kulayandikana kuti tutaambi majwi aakubeja pesi kulayandikana kuti tutasisi aamwi makani achaali katuchitila kuti bamwi batazibi choonzyo.

19. Nziizili zimwi nzitweelede kuchenjelela?

¹⁹ Tantamuka kuvwiya. (Tus. 25:23; 2 Tes. 3:11) Juliet waambwa aajulu wakaamba zintu zibi zichitika akaambo kakuvwiya. Wakati: “Kuswiilila muntu ulikuvwiya umwi kundimana manguzu. Alubo kupa kuti ndileke kumusyoma muntu ooyo. Chimwi chiindi ngandayeeya kuti muntu ooyo ulakonzya kundivwiya andime.” Kuti wabona kuti chiindi nulikwaambuula awumwi muntu, mwasaanguna kwaambuula zintu zitali kabotu atala awumwi weelede kuchincha nkani njimulikwaambuula mpawo waambuule zintu zilikabotu.—Kol. 4:6.

20. Ukanzide kuchibelesya biyeni chipo chakwaambuula?

²⁰ Mbukunga tukkala munyika iizwide bantu baambuula zintu zibi, tweelede kubeleka changuzu kuti twaambuule munzila iibotezya Jehova. Kwaambuula nchipo chizwa kuli Leza alubo Leza ulaandaba atala ambutuchibelesya chipo eechi. Jehova uyootulongezya kuti twaambuula munzila iipa kuti atembawulwe chiindi nituli mumulimu wakukambawuka, nituli kumiswaangano yambungano anitwaambuuzyania abamwi. Chiindi Jehova nayoonyonyoona nyika eeyi mbi, kuyootuubila kuti tukaambuule munzila iipa kuti alemekwe. (Jud. 15) Kwachiindi eechino, atukanze kubotezya Jehova azintu nzitwaambuula.—Int. 19:14.