Ikuti mwanaanu musimbi wamwaambila kuti ulityompedwe, mulakonzya kugambwa akulibuzya kuti, ‘mbuti mbwakonzya kutyompwa uujisi buyo myaka yakuzyalwa iili 13?’ ‘Ucili muniini kutalika kutyompwa.’ Kamutanamwaambila boobo mwanaanu, mweelede kusaanguna kuzyiba zintu zikonzya kutyompya bana basimbi.

Kucinca kwamubili. Kukubuka kulakonzya kupa musimbi kulibilika, ikwaambisya ikuti naa wafwambaana kukubuka kwiinda beenzinyina naa wamuka. Anna, * lino uujisi myaka yakuzyalwa iili 20, wakaamba kuti: “Ndakali umwi wabasimbi bakusaanguna kusama kabbodi, cakali kundipa kutaanguluka. Nindakali kulyeezyanisya abeenzuma, ndakali kulimvwa kuti kuli cilubide kulindime.”

Kucinca mbwalimvwa. Karen, lino uujisi myaka yakuzyalwa iili 17, waamba kuti: “Cakali kundityompya kapati kutazyiba cakali kupa kuti syikati kandikkomene, pele masiku kandilila. Tiindakazyi penzi ndendakajisi. Ndakali kulimvwa kuti kuli cinyongene.”

Kutalika kuya kumwezi. Kathleen, mukaintu uucili mwana-mwana, waamba kuti: “Nokuba kuti bamaama bakalindaambilide cakali kulangilwa kucitika, ciindi cakusaanguna cakacitika kanditalibambilide. Ndakali kusamba ziindi zili mbozibede abuzuba, nkaambo ndakali kulimvwa kuba adooti coonse ciindi.”

Kuyungwa abeenzinyoko. Marie, lino uujisi myaka yakuzyalwa iili 18, waamba kuti: “Ciindi nindakajisi myaka yakuzyalwa iili akati ka 12 a 14, muuya wakuyungana wakalidumide kapati. Basicikolo tiibakali kumuyanda ooyo wakali kucita zintu ziindene anzyobakali kucita.” Anita, uujisi myaka iili 14 waamba kuti: “Aciimo cangu, kulimvwa kuyandwa abeenzuma cilakkomanisya kapati, pele kuti kabatakuyandi cilatyompya.”

Amumukulwaizye mwanaanu musimbi kumwaambila ikuti katyompedwe. Kumatalikilo inga katayandi kwaambaula. Amumukkazikile moyo alimwi amulutobele lulayo lwamu Bbaibbele ‘lwakufwambaana kuswiilila, akumuka kwaambaula.’—Jakobo 1:19.

Amukubikkile maano kutyompwa kwamwanaanu. Kamuyeeyede kuti tajisi luzyibo mbuli ndinywe, alimwi tazyi cimupa kutyompwa, kuyungizya waawo, tazyi mbwakonzya kuliyumya mubukkale buli boobu.—Mpoijanika njiisyo eeyi mu Bbaibbele: Baloma 15:1.

Mutamupi milimo minji mwanaanu. Bbuku limwi lyaamba kuti, bakubusi bajisi zintu zinji zyakucita “kanji-kanji inga bapa zitondezyo zyakutyompwa, mbuli kuciswa mutwe alimwi amwida.”—Mpoijanika njiisyo eeyi mu Bbaibbele: Bafilipi 1:9, 10.

Amube masimpe kuti mwanaanu ulajana ciindi cinji cakulyookezya. Kanji-kanji bakubusi tabakubikkili maano koona. Kutoona kulakonzya kupa mwanaanu kuleka kuyeeya kabotu alimwi akwaalilwa kuliyumya kukutyompwa.—Mpoijanika njiisyo eeyi mu Bbaibbele: Mukambausi 4:6.

Amumugwasye mwanaanu kujana nzila izili kabotu zyakulesya kutyompwa. Bana basimbi bamwi, kunyanyaasya mubili kulabagwasya kucesya-cesya kulibilika. Bbaibbele lyaamba kuti: ‘Kunyanyaasya mubili kulagwasya.’ (1 Timoteyo 4:8) Bana basimbi bamwi kulemba zintu zibacitikila abuzuba cilabagwasya kucesya kutyompwa. Brittany, uujisi myaka yakuzyalwa iili 22, waamba kuti: “Nindakacili mwana ndakali kwaalemba mapenzi ngondatakali kukonzya kumana. Eeci cakandigwasya kubona mbondakali kulimvwa kujatikizya penzi eelyo, kumane cakali kunduubaubila kulimana naa kuliluba buyo penzi eelyo.”

Amube cikozyanyo cibotu. Mbuti mbomuliyumya ikuti naa mwatyompwa? Sena inga mucita zintu zinji kwiinda zyeezyo nzyomukonzya kucita alimwi akubindaana kuzicita zintu eezyo? Sena mulalijaya kubeleka, akutabikkila maano zintu ziyandika kapati mubuumi? Lugwalo lwa Bafilipi 4:5, lwaamba kuti: “Kunyoneka kwanu akuzyibwe.” Kamuyeeya kuti mwanaanu ulalangilila cikozyanyo canu alimwi akwiiya kuzwa kulincico. Aboobo, cikozyanyo canu cilakonzya kumugwasya mwanaanu naa pe.