Skip to content

Skip to table of contents

Wakalangila Akulindila

Wakalangila Akulindila

Amwiiye Lusyomo Lwabo

Wakalangila Akulindila

ELIYA wakali kuyanda kuti abe alikke kutegwa apaile kuli Bausyi bakujulu. Pele bantu banji bakaliko aciindi eeco alimwi ibakamubona musinsimi ooyu wancobeni naakaleta mulilo kuzwa kujulu, cakutadooneka bakali kuyanda kulitondezya kuti bali kulubazu lwakwe. Pele Eliya katanatanta a Mulundu wa Karameli kutegwa akapaile kuli Jehova Leza, wakeelede kucita mulimo muyumu. Wakeelede kubandika a Mwami Ahabu.

Ahabu a Eliya bakaliindene kapati. Ahabu wakasamide zisani zyabwami wakali mulyato, muzangi alimwi mukandu. Eliya wakasamide zisani zyabusinsimi zitaduli—zyakabambwa kuzwa kuzipaya naa zyakasumwa aboya bwankamela naa bwampongo. Wakali mwaalumi sicamba alimwi uusyomeka. Kumamanino aabuzuba oobu, baalumi aaba bobilo bakalibonya bwini mbobabede. *

Ahabu abasikukomba Baala bakasampuka ibuzuba oobu. Bukombi mbwaakali kusumpula Ahabu amukaintu wakwe Jezebeli Imwami Mukaintu mubwami bwamisyobo iili kkumi ya Israyeli bwakazyibwa kuti mbwakubeja. Baala wakabonwa kuti mubeji. Ooyo leza uutakwe buumi wakaalilwa kucita mulimo musyoonto wakuyasya mulilo ciindi basinsimi bakwe nibakali kumulomba, kuzyana akulinengaula. Baala wakaalilwa kuvwuna baalumi bali 450 ibakajaigwa. Pele kuli cintu cimbi ncaakaalilwa kucita leza wakubeja ooyo alimwi kwakasyeede buyo ciindi cisyoonto kuti zyoonse zilibonye. Kwamyaka yiinda kuli yotatwe, bakombi ba Baala bakali kumulomba kuti amanizye ciyumayuma cakakatazide mucisi, pele Baala wakaalilwa kweeta mvwula. Nikwakainda buyo ciindi cisyoonto, Jehova wakatondezya kuti wakali kumwiinda nguzu Baala kwiinda mukumanizya ciyumayuma.—1 Bami 16:30–17:1; 18:1-40.

Pele, ino ndilili Jehova naakabweza ntaamu eeyi? Ino Eliya wakeelede kucita nzi naakali kulindila kuti Jehova abweze ntaamu? Alimwi ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kumwaalumi ooyu uusyomeka? Atujane bwiinguzi kwiinda mukulanga-langa cibalo cilembedwe ku 1 Bami 18:41-46.

Wakali Kupaila Lyoonse

Eliya wakaunka kuli Ahabu akumwaambila kuti: ‘Koya ukalye akunywa, nkaambo ndamvwa kuzuma kwavwula.’ (Kapango ka 41, BT) Sena kuli ncaakayiya mwami mubi ooyu kuzyintu zyakacitika mubuzuba oobu? Kaambo aaka takaambidwe mucibalo eeci, alimwi kunyina majwi aakweempwa ngaakaamba naa aakulomba musinsimi kuti amupailile kuli Jehova akulomba kulekelelwa. Pele walo Ahabu ‘wakainka kuyoolya akunywa.’ (Kapango ka 42) Ino walo Eliya wakacita nzi?

“Eliya wakatanta amutwe wa-Karameli, wakotamina ansi, amutwe wakwe wakasika akati kamazwi aakwe.” Ahabu naakaunka kuyoolya, Eliya wakapaila kuli Bausyi. Amulange buyo cibalo mbocaamba mbwaakalicesya musinsimi Eliya naakafwugama akubikka mutwe wakwe akati kamagodo. Ino ncinzi ncaakali kucita Eliya? Tatweelede kuzumbauzya buya. Kulugwalo lwa Jakobo 5:18, Ibbaibbele litwaambila kuti Eliya wakali kupailila ciyumayuma kuti cimane. Cakutadooneka ooyo ngomupailo ngwaakali kupaila atala lyacilundu ca Karameli.

Kazitanacitika zyintu eezyi, Jehova wakaamba kuti: “Njoowisizya nyika imvula.” (1 Bami 18:1) Aboobo, Eliya wakali kupailila kuti luyando lwa Bausyi lucitike. Nikwakainda myaka iili cuulu, awalo Jesu wakabayiisya basikumutobela kuti kabapaila mbubonya.—Matayo 6:9, 10.

Nzinji nzyotukonzya kwiiya kucikozyano ca Eliya kujatikizya mupailo. Eliya wakali kuyanda kuti luyando lwa Bausyi lucitike. Notupaila, tweelede kuyeeya kuti: “Na twakumbila kufumbwa cintu cili buti cili mbuli makanze [aa Leza], ulatumvwa.” (1 Johane 5:14) Cakutadooneka, tweelede kuluzyiba luyando lwa Leza kwiinda mukwiiya Bbaibbele abuzuba kutegwa mipailo yesu itambulwe. Masimpe ngakuti, Eliya wakali kuyanda kuti ciyumayuma cimane akaambo kakuti bamukowa wakwe bakali pengede. Kweelede kuti wakalumba kapati naakabona maleele Jehova ngaakacita mubuzuba oobo. Tweelede kupailila zyintu nzyobabulide bamwi akumulumba Jehova camoyo woonse.—2 Ba-Korinto 1:11; Ba-Filipi 4:6.

Kusyoma Akulangila

Eliya wakali kusyoma kuti Jehova uyakumanizya ciyumayuma naa cilanga, pele tanaakalizyi kuti ndilili Jehova naya kucita boobo. Aboobo, ino ncinzi ncaakali kucita musinsimi naakali kulindila? Amubone caambidwe mukapango ka 43: “Wakaambila mulanda wakwe kuti, Koya ukalange kulubbazu lwalwizi. Wakaya, walanga, wati, Taakwe pe. Pele ziindi zili musamu azibili wakaindulula kumutuma.” Cikozyanyo ca Eliya cituyiisya zyintu zyobilo. Cakusaanguna, ncotwiiya ncakuti musinsimi ooyu wakalaalusyomo. Alimwi wakali kulangila.

Eliya wakali kuyandisya kubona citondezyo cakuti Jehova wakali afwaafwi kubweza ntaamu, aboobo wakatuma mulanda wakwe kuya kutanta amulundu kutegwa akabone naa kuli makumbi aamvwula. Mulanda wakwe naakapiluka, wakaleta kaambo katyompya kakuti: “Taakwe pe.” Kweelede kuti kwakanyina makumbi aamvwula. Pele amubone kaambo aaka kagambya. Eliya wakaambila Mwami Ahabu kuti: “Ndamvwa kuzuma kwamvula.” (Kapango ka 41, BT) Ino nkaambo nzi musinsimi ncaakaambila boobo kakuli kwakanyina makumbi aamvwula?

Eliya wakalicizyi ncaakamusyomezya Jehova. Mbwaanga wakali mwiiminizi alimwi musinsimi wa Jehova, wakali kusyoma kuti Leza wakali kuyoozuzikizya ncaakasyomezya. Eliya wakalijisi lusyomo luyumu cakunga wakali kumvwa mbuli kuti kuzuma mvwula. Eeci cilakonzya kutuyeezya kaambo kali mu Bbaibbele kajatikizya Musa kakuti: “Wakalibilamine mbuli sikubona yooyo uutabonwa.” Sena andinywe mbomumubona Leza oobo? Watupa zyintu zinji zikonzya kutugwasya kumusyoma akuzisyoma zisyomezyo zyakwe.—Ba-Hebrayo 11:1, 27.

Lino amubone Eliya mbwaakali kulangila. Wakatuma mulanda wakwe ziindi zili ciloba ikutali buyo ciindi comwe naa zyobilo. Tulakonzya kweezyeezya mulanda ooyo mbwaakakatala kutanta akuselela mulundu ziindi zinji, pele Eliya wakazumanana kulangila citondezyo. Naakaunka ciindi camamanino, mulanda wakazyi kwaamba kuti: “Kwaboneka [kakumbi] kaniini kali mbuli ijanza lyamuntu, kazwa kulwizi.” (Kapango ka 44) Sena mulakonzya kweezyeezya mulanda ooyo mbwaakali kutambika janza lyakwe ikutondezya kuceya kwakakumbi kakali kuzwa mu Lwizi Lupati? * Kweelede kuti mulanda ooyo wakakanyansya kakumbi aako. Pele kuli Eliya kakumbi aako kakali kuyandika kapati. Aboobo, cakufwambaana wakalailila mulanda wakwe kuti: “Koya ukaambile Ahabu kuti, Kolibambila inkalaki yako, kuti imvula itakukasyi.”

Kwiinda muzyintu eezyi, Eliya wakatusiila cikozyanyo cibotu ncotweelede kutobela. Mazuba aano ngotupona, Leza ulaafwaafwi kubweza ntaamu yakuzuzikizya makanze aakwe. Eliya wakali kulangila kumana kwaciyumayuma; babelesi ba Leza sunu balangila kumana kwabweende bwazyintu oobu bubyaabi. (1 Johane 2:17) Mbubonya mbuli Eliya, tweelede kuzumanana kupakamana kusikila ciindi Jehova Leza naya kubweza ntaamu. Mwana aa Leza, Jesu, wakalailila basikumutobela kuti: “Nkaambo kaako amulangile, nkaambo tamuzi buzuba mbwazoosika mwami wanu.” (Matayo 24:42) Sena Jesu wakali kupandulula kuti basikumutobela kunyina nobakali kukonzya kuzyiba mamanino naayoosika? Peepe. Nkaambo kakuti, wakaamba zyintu zinji zyakali kuyoocitika munyika kaatanasika mamanino. Aumwi ulakonzya kwiiya citondezyo ‘camamanino aciindi’ naa bukkale zyintu.—Matayo 24:3-7. *

Citondezyo acimwi ncaakaamba Jesu cipa bumboni bwakuti mamanino alaafwafwi. Sena bumboni oobo bulakonzya kupa kuti tupakamane? Eliya naakamvwa kuti kuli kakumbi komwe buyo, wakasyoma kuti Jehova wakalaafwaafwi kubweza ntaamu. Sena musinsimi ooyo uusyomeka wakatyompwa?

Jehova Wabavwuna Akubaleleka Bantu

Cibalo cilazumanana kwaamba kuti: “Lino nikakaba kaindi, ijulu lyoonse lyakasiya nkaambo kamayoba amuuwo, nkabela imvula yakawa loko. Elyo Ahabu wakatanta munkalaki kuya ku-Jezreeli.” (Kapango ka 45) Zyintu zyakatalika kucitika cakufwambaana. Mulanda wa Eliya naakali kutola mulumbe kuli Ahabu, kakumbi kakali kasyoonto kakakomena akusizya julu lyoonse. Iguwo lyakaunga. Lino mvwula yatakali kuwa kwamyaka yotatwe acisela yakawa mu Israyeli. * Inyika yakali njumu yakanika. Imvwula noyakawa citaambiki, mulonga wa Kisoni wakapaya aboobo cakutadooneka bulowa bwabasinsimi ba Baala bakajaigwa bwakaunka ameenda. Abalo bana Israyeli basiluleyo bakapegwa ciindi cakulitantamuna kubukombi bwa Baala busesemya.

Mubwini Eliya wakali kucilangila cintu eeci! Sena Ahabu wakali kukonzya kweempwa akutantamuka bukombi busofweede bwa Baala? Zyintu zyakacitika ibuzuba oobo zyakeelede kumupa kucinca. Bwini mbwakuti, tatukonzyi kuzyiba ncaakali kuyeeya Ahabu aciindi eeci. Cibalo citwaambila buyo kuti mwami “wakatanta munkalaki kuya ku-Jezreeli.” Sena kuli ncaakayiya? Sena wakalilibambilide kucinca bukkale bwakwe? Zyintu zyakatobela zitondezya kuti tanaakalibambide kucinca. Nokuba boobo, kuli zyintu zimbi zyakali kulangilwa kucitikila Ahabu a Eliya buzuba mbubona oobo.

Musinsimi wa Jehova wakabweza lweendo kutobela mukondo wa Ahabu. Wakali musinzo mulamfwu ngwakeelede kweenda masiku alimwi munzila mwakali mankanda. Pele kwakacitika cintu cigambya.

“Nkabela ijanza lya-Jehova lyakalijisi Eliya, aboobo wakalyaanga-anga mucikungu, wazuzaana kunembo lya-Ahabu mane wakasika kumanjililo aa-Jezreeli.” (Kapango ka 46c) Cilisalede kuti “ijanza lya-Jehova” lyakali kugwasilizya Eliya munzila iigambya. Musinzo wakuya ku Jezreeli wakali kulampa makilomita aali 30 alimwi Eliya wakali cembeede. * Amweezyeezye buyo musinsimi ooyo kakwela cisani cilamfwu cakali kulengeenga akucaanga munkanya kutegwa citamulebi, akutalika kubalika munzila yakali kukunka meenda aamvwula—kabalika cakufwambaana mane wayeezya nkalaki njatantide mwami akuyiindilila!

Eelyo kaka Eliya wakagwasyigwa kapati! Kweelede kuti musinsimi ooyu wakakkomana kapati akaambo kakupegwa nguzu akuti kuzwa kubwana bwakwe taakwe buzuba nobuba bomwe naakalimvwide boobo. Eeci cilakonzya kutuyeezya businsimi bwakuti aabo basyomeka baya kulondoka akuba anguzu mu Paradaiso anyika. (Isaya 35:6; Luka 23:43) Eliya naakali kuya bubalika munzila eeyo yakali kukunka meenda, mubwini wakalizyi kuti wakali kuyandwa a Bausyi, Jehova Leza wakasimpe uuli alikke!

Jehova ulikanzide kuleleka bantu. Masimpe, tweelede kubeleka canguzu kutegwa tukajane zilongezyo eezyo. Mbubonya mbuli Eliya, tweelede kupakamana kwiinda mukubona bumboni butondezya kuti Jehova ulaafwaafwi kubweza ntaamu muziindi eezyi zikatazya zyamamanino. Mbubonya mbuli Eliya, tulijisi bumboni bunji butondezya kuti tweelede kuzisyoma nzyaakatusyomezya Jehova “Leza walusyomo.”—Intembauzyo 31:5.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 16 Mazuba aano, oolu Lwizi Lupati lwiitwa kuti Mediterranean.

^ munc. 17 Kutegwa mujane makani aambi aatondezya kuti majwi a Jesu alazuzikizyigwa sunu, amubone cibalo 9 mubbuku lya Ino ncinzi Cini Bbaibbele Ncoliyiisya? lyakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.

^ munc. 20 Bantu bamwi bayeeya kuti Ibbaibbele lilalikazya kujatikizya myaka nokwakali ciyumayuma. Amubone kabbokesi kali apeeji 19.

^ munc. 23 Nokwakainda ciindi cisyoonto, Jehova wakapa Eliya mulimo wakuyiisya Elisha iwakali kuyoozyibwa kuti nguwakali “kutila maanzi amaanza aa-Eliya.” (2 Bami 3:11) Elisha wakali mulanda wa Eliya iwakali kugwasyilizya mudaala ooyu.

Kabbokesi kali apeeji 11]

Ino Ciyumayuma Cakatola Ciindi Cilamfwu Buti Mumazuba aa Eliya?

Musinsimi wa Jehova Eliya wakaambila Mwami Ahabu kuti ciyumayuma cakaliko kwaciindi cilamfwu ciya kumana lino-lino. Eeco cakacitika “mumwaka watatu”—kweelede kuti bakatalika kubala myaka eeyi kuzwa buzuba Eliya naakaamba kujatikizya ciyumayuma. (1 Bami 18:1) Jehova wakapa kuti mvwula iwe mbwaakamanina buyo kwaambila Eliya kuti uya kucita oobo. Bantu bamwi balakonzya kwaamba kuti, ciyumayuma cakamana mumwaka watatu akuti tiicakatola myaka yotatwe. Nokuba boobo, Jesu a Jakobo batwaambila kuti ciyumayuma cakatola “myaaka yotatwe amyeezi iili musanu muumwi.” (Luka 4:25; Jakobo 5:17) Sena Bbaibbele lilalikazya mukaambo aaka?

Peepe. Ciindi cacilimo ku Israyeli yansiku cakali cilamfwu, cakali kutola myezi iili cisambomwe. Kakunyina akudooneka, Eliya wakaambila Ahabu kujatikizya ciyumayuma cilimo nocakatola ciindi cilamfwu kwiinda lyoonse. Nkokuti ciyumayuma caambwa cakatalika kakwiindide myezi iitandila kucisambomwe. Aboobo, Eliya naakaambilizya kumana kwaciyumayuma “mumwaka watatu” kuzwa naakalaambilizyide, ciyumayuma cakali talikide kale kwamyaka iitandila kuli yotatwe acisela. “Myaaka yotatwe amyeezi iili musanu muumwi” yakaliidide kale bantu nobakabungana kutegwa balibonene musunko mupati a Mulundu wa Karimeli.

Aboobo, amulange-lange ciindi Eliya naakamuswaya Ahabu ciindi cakusaanguna. Bantu bakali kusyoma kuti Baala ngowakali “kweendelezya makumbi,” leza wakeelede kuleta mvwula kutegwa ciyumayuma cimane. Ikuti naa cilimo cakatola ciindi cilamfwu, nkokuti bantu bakali kulibuzya kuti: ‘Ino Baala waunka kuli? Ino ndilili natiilete mvwula?’ Kwaambilizya nkwaakacita Eliya kwakuti, kunyina mvwula iyaakuwa naa mume uya kuba kusikila walo akaambe, kweelede kuti kwakabanyonganya bakombi ba Baala.—1 Bami 17:1.

[Kulumba]

Pictorial Archive (Near Eastern History)

[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Mipailo ya Eliya itondezya kuti wakajisi lusyomo lwakuti luyando lwa Leza luyakuzuzikizyigwa