NZILA ZIKONZYA KUPA MUKWASYI KUKKOMANA

Amubandike Amwanaanu Mukubusi Kakunyina Kukazyanya

“Ciindi mwanaangu musimbi naakakkwanya myaka yakuzyalwa iili 14, wakatalika kundibbodweda. Ndamwaambila kuti, ‘Nciindi cakulya cilalilo,’ undiingula kuti, ‘Ndilalya ndayanda.’ Ndamubuzya naa wamanizya kubeleka milimo yaaŋanda, wakali kundiingula kuti, ‘Mutandipenzyi!’ Ziindi zinji, twakali kukalazyanya alimwi akwaambilana majwi mabi.”—Ba MAKI, baku JAPAN. *

Ikuti kamujisi mwana mukubusi, kuzwangana amwanaanu kuyoomubeda penzi lipati kapati, aboobo muyooyandika kukkazyika moyo. Ba Maria baku Brazil, ibajisi mwana uujisi myaka yakuzyalwa iili 14 baamba kuti: “Ciindi mwanaangu natatobeli nzyondimwaambila, ndilanyema kapati. Tulanyemezyanya kapati cakuti tulabwentelana.” Ba Carmela baku Italy, abalo bajisi buyumuyumu bukozyenye aboobu. Baamba kuti: “Mebo amwanaangu tulanyemezyanya kapati cakuti kumamanino ulaunka kuyoolijalila kuluumu yakwe.”

Ino nkaambo nzi bakubusi bamwi ncobalaankazi? Sena tweelede kupa beenzinyina mulandu? Ambweni. Bbaibbele lyaamba kuti balongwe mbajisi muntu balakonzya kumukulwaizya kucita zyintu zibotu naa kumuyunga kucita zyintu zibi. (Tusimpi 13:20; 1 Bakolinto 15:33) Alimwi buya, zyakulikondelezya nzyobakkomanina bakubusi mazuba aano zitondezya kuti muuya wabuzangi alimwi akubula bulemu zili kabotu.

Pele kuli twaambo atumwi ntomweelede kulanga-langa. Twaambo ootu tatukatazyi kutobela kuti mwazyiba mbotukonzya kumujatikizya mwanaanu mukubusi. Amulange-lange zikozyanyo zimwi.

KUBA ‘AMAANO’

Mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Nindakali mwana, ndakali kwaambaula mbuli mwana, kuyeeya mbuli mwana, kubona twaambo mbuli mwana; pele  lino mbwaanga ndakomena, ndatuleka tulengwa twabwana.” (1 Bakolinto 13:11) Majwi ngaakaamba Paulo atondezya kuti bana abapati baliindene mbobayeeya. Munzila nzi?

Bana bazyi buyo kuti cintu cibi ncibi naa cibotu ncibotu. Mukwiimpana, bapati balo kanji-kanji inga basaanguna kutulanga-langa twaambo kabatanasala cakucita. Mucikozyanyo, bapati balatulanga-langa twaambo tujatikizyidwe mukusala kwabo akubona mbotukonzya kubajatikizya bamwi. Ambweni bakazyibila kuyeeya munzila iili boobo. Pele bakubusi balo inga nobatalika kuyeeya munzila iili boobu.

Ibbaibbele likulwaizya bakubusi kuba “alumvwisyo,” naa kuyeeya kabotu. (Tusimpi 1:4) Mubwini, Bbaibbele likulwaizya Banakristo boonse kubelesya “maano.” (Baloma 12:1, 2; Bahebulayo 5:14) Zimwi ziindi, mbwayeeya mwanaanu mukubusi cilakonzya kupa kuti atalike kukazyanya andinywe, nomuba mutwaambo tutayi koomoonga. Alimwi ulakonzya kupa muzeezo uutaluzi. (Tusimpi 14:12) Mubukkale buli boobo, mbuti mbomukonzya kubandika kabotu anguwe muciindi cakukazyanya?

AMUSOLE NZILA EEYI: Amuyeeye kuti mwanaanu mukubusi ambweni wiiya buya mbwakonzya kubelesya maano, alimwi andiza inga katasinizyide mukaambo nkomubandika. Kutegwa muzyibe cini ncasyoma, amusaangune kumulumbaizya mwanaanu mukubusi akaambo kakuyeeya munzila iili boobo. Mulakonzya kwaamba kuti: (“Uyeeya kabotu, nokuba kuti tandituzumini twaambo toonse ntooamba.”) Mpoonya, amumugwasye kulanga-langa mbwayeeya kwiinda mukumwaambila kuti: (“Sena uyeeya kuti eeci ncowaamba cilakonzya kubeleka mubukkale boonse?”) Inga mwagambwa mwanaanu mukubusi mbwakonzya kutulanga-langa twaambo ntwaamba alimwi akucinca mbwayeeya.

Kucenjezya: Nomubandika amwanaanu mukubusi, mutayeeyi kuti mweelede kulitondezya kuti muliluzi. Nokuba kuti ulibonya mbuli kuti tazizumini nzyomwaamba, pele mubwini inga ulimvwide kwiinda mbomuyeeyela. Mutagambwi kuti naa mwanaanu mukubusi wautobela muzeezo wanu kwainda buyo mazuba masyoonto, ambweni akutalika kwaamba kuti wakali muzeezo wakwe.

“Zimwi ziindi inga tulakazyanya amwanaangu nomuba mutuntu tusyoonto-syoonto, mucikozyanyo, ciindi nacita zyintu cabuyamba naa ciindi nafwubaazya musyoonto wakwe. Pele kanji-kanji wakali kuyanda kuti kandimubuzya mbwayeeya, ambweni akutondezya kuti ndilamubikkila maano kwiinda mukwaamba kuti: ‘Eena mbocibede oobo?’ naa kuti ‘Eena mboyeeya oobo?’ Ndayeeya izyakali kucitika, nitwatakali kukazyanya nindakali kwaamba majwi aali mbuli yaaya.”—Ba Kenji, baku Japan.

KWAAMBA MIZEEZO YAKWE

Makani aayandika kapati muzyali nakomezya mwana, nkumugwasya kulibambila mbwayoopona ciindi aakulikkalila. (Matalikilo 2:24) Eeci cibikkilizya kumugwasya kuba abukkale bumutondezya bwini mbwabede. Ciindi naalijana mubukkale bumusinikizya kucita cibi, mukubusi uulizyi kabotu, uyoobikkila maano kujatikizya mapenzi aakonzya kuboola ikuti wacita cibi. Alimwi uyoolibuzya kuti: ‘Ino ndili muntu uuli buti? Mbube nzi mbondijisi? Mbuti muntu uujisi bube buli boobu mbwakonzya kucita mubukkale buli boobo?’—2 Petulo 3:11.

Ibbaibbele lilatwaambila makani aajatikizya Josefa, mwaalumi wakacili mwana walo wakatondezya bube bubotu. Mucikozyanyo, ciindi muka Potifara naakamwaambila kuti baonane, Josefa wakaingula kuti: “Nkacite buti bubi bupati buli boobu akubisizya Leza?” (Matalikilo 39:9) Nokuba kuti mulawo iwakali kukasya bwaamu tiiwakalinapegwa kubana Israyeli, Josefa wakali kwaabona mbuli mbwaabona Leza makani aaya. Kuyungizya waawo, majwi aakuti “nkacite buti,” atondezya kuti wakali kuyeeya mbwayeeya Leza, citondezya bwini mbwaakali kuyanda kuzyibwa abantu.—Baefeso 5:1.

Mwanaanu mukubusi awalo uli muciimo cakuyanda kuzyibwa abantu. Eeci cili kabotu nkaambo bube buli boobo buyoomugwasya kuliyumya aakuyungwa abalongwe. (Tusimpi 1:10-15) Kulubazu lumwi, muuya wakuyanda kutondezya bwini mbwabede kulakonzya kupa kuti mwanaanu atalike kumukazya. Kuti eeci cacitika, ino muyoocita buti?

AMUSOLE NZILA EEYI: Muciindi cakwiile kukazyanya, amusole kumvwisya ncaamba. Mulakonzya kwaamba kuti: (“Ndiyanda buyo kumvwisya ncowamba, sena waamba kuti . . . ”) Mpoonya, inga mwamubuzya kuti: (“Ino ncinzi cakupa kwaamba boobo?” naa kuti “Ncinzi cakupa kuyeeya boobo?” Amuzyibe nzyayeeya mwanaanu mukubusi. Amumuleke aambe mbwayeeya. Ikuti mizeezo yamwanaanu mukubusi yaindana amizeezo yanu alimwi kuti muzeezo wakwe kauli buyo kabotu, amumutondezye kuti mulailemeka  mizeezo yakwe nokuba kuti kunyina nomwauzumina muzeezo wakwe.

Kuyanda kulizyiba bwini mbobede alimwi akucita ncozyi kuti cililuzi, kuli kabotu alimwi kulagwasya. Alimwi buya Bbaibbele lyaambila Banakristo kuti tabeelede kuba mbuli bana basyoonto “ibaibaulwa amayuwe akupepaulwa amuwo uuli woonse wanjiisyo.” (Baefeso 4:14) Aboobo, amumukulwaizye mwanaanu mukubusi kuba abube buyandika alimwi amuuya wakucita ncazyi kuti cililuzi.

“Ciindi nonditondezya kuti ndililibambilide kubaswiilila bana bangu, balabikkila maano kuzyintu nzyondaamba nokuba kuti tazyeendelani akuyeeya kwabo. Alimwi ndilabikkila maano kutegwa nditabasalili cakucita pele kabalisalila.”—Ba Ivana, baku Czech Republic.

AMUBABIKKILE MILAWO, PELE KAMUNYONEKA

Mbubwenya mbuli bana basyoonto, bakubusi bamwi bajisi cilengwa cakwaambaula makani aamwi cakwiinduluka-induluka kutegwa bazyali babo bacince maano. Ikuti eeci kacicitika-citika mumukwasyi wanu, mweelede kucenjela. Nokuba kuti kumuzumizya kucita cintu ncayanda kulakonzya kupa kuti makani aayo amane, cilakonzya kuyiisya mukubusi kuti kukazyanya nenzila yakujana ncayanda. Ncinzi cikonzya kugwasya? Amutobele lulayo lwa Jesu lwakuti: “Kwaamba kwanu kuti ‘iiyi’ akube iiyi, akuti ‘peepe’ akube peepe.” (Matayo 5:37) Bakubusi tabakonzyi kukazyanya andinywe ikuti kamutacinci-cinci milawo.

Kulubazu lumwi mweelede kuba bantu banyoneka. Mucikozyanyo, amumupe coolwe mwanaanu mukubusi cakwaamba kaambo ncayeeya kuti ciindi ncayelede kusika aŋanda ceelede kucincwa zimwi ziindi. Kucita boobo, tacaambi kuti mwazundwa, pele mutobela buyo lulayo lwamu Bbaibbele lwakuti: “Kunyoneka kwanu akuzyibwe.”—Bafilipi 4:5.

AMUSOLE NZILA EEYI: Amube amuswaangano wamukwasyi kutegwa mubandike ciindi bana ncobeelede kusika aŋanda alimwi amilawo iimbi yaaŋanda. Amutondezye kuti mulilibambilide kuswiilila alimwi akutulanga-langa twaambo toonse tujatikizyidwe kamutanasala ceelede kucitwa. Ba Roberto, muzyali waku Brazil wakaamba kuti: “Bakubusi beelede kuzyiba kuti bazyali balilibambilide kubazumizya nzyobalomba ikuti kakunyina njiisyo yamu Bbaibbele yasotokwa.”

Bwini mbwakuti, kunyina muzyali uulondokede. Bbaibbele lyaamba kuti: “Toonse tulalubizya ziindi zinji.” (Jakobo 3:2) Kulubazu lumwi ikuti andinywe kuli ncomwacita capa kuti kube kuzwangana, tamweelede kuwayawaya kulilekelela kumwanaanu. Kuzumina kuti mwalubizya cilapa cikozyanyo cibotu kumwanaanu mukubusi alimwi awalo inga waakucita mbubwenya oobo.

“Aciindi cimwi twakazwangana amwanaangu, pele bukali nobwakamana, ndakalilekelela akaambo kakumunyemena. Eeci cakapa kuti bukali bwakwe abwalo bumane alimwi cakapa kuti cimuubile kundiswiilila.”—Ba Kenji, baku Japan.

[Bupanduluzi buyungizidwe]

AMULIBUZYE KUTI . . .

▪ Ino zyintu nzi nzyondicita zikonzya kupa kuti katukazyanya amwanaangu mukubusi?

▪ Mbuti mbondikonzya kubelesya makani aali mucibalo eeci kumuzyiba kabotu mwanaangu mukubusi?

▪ Ncinzi ncondikonzya kucita kutegwa kandibandika amwanaangu mukubusi kakunyina kukazyanya?

[Cifwanikiso icili apeeji 8]

[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Bazyali babikkila maano balabagwasya bana babo bakubusi kuzyiba kuti balakonzya kwaamba mbobalimvwa