Xana u boheka ku hanya hi swimalana hikwalaho ka leswi swiphiqo swa ikhonomi swi endlaka swi ku tikela ku hola mali leyi eneleke? Mintungu, timhangu ta ntumbuluko, ku nga twani ka van’watipolitiki ni tinyimpi swi nga wisa ikhonomi hi ku tsopeta ka tihlo. Ku hola swimalana swi nga ku vangela xitirese kambe ku ni magoza ya vutlhari ya le Bibeleni lama nga ku pfunaka u kota ku hanya hi swimalana.

 Vutlhari bya le Bibeleni: “Ndzi dyondze . . . ku va ni swo tala ni ku pfumala.”—Vafilipiya 4:12.

 U fanele u dyondza ku tolovela xiyimo xa wena lexintshwa hileswi se u nga ta va ni mali yitsongo leyi nga ringaniki ni mali yo tala leyi a wu yi kuma khale. Loko u hatla u amukela xiyimo ivi u endla ku cinca loku fambisanaka na xona, swi ta pfuna wena ni ndyangu wa wena leswaku mi kota ku tiyisela.

 Lavisisa tindlela leti u nga kumaka mpfuno wa timali eka mfumo kumbe mihlangano yin’wana. Yi be ya ha ri na mahika tanihi leswi hakanyingi va nyikaka lava lavaka mpfuno wa timali xinkarhana xo rhumela swikombelo swa vona.

 Vutlhari bya le Bibeleni: “Laha ku nga riki na ku tsundzuxana makungu a ma humeleli, kambe laha ku nga ni vatsundzuxi vo tala swilo swa humelela.”—Swivuriso 15:22.

 Vulavurisana ni munghana wa wena wa vukati ni vana va wena hi ku cinca ka xiyimo. Loko mi burisana kahle, u ta pfuna hinkwavo ekaya leswaku va kota ku twisisa xiyimo naswona va ta seketela ku cinca loku nga ta va kona ekaya. Loko hinkwenu mi khomisana hi ku papalata ku tlangisa mali, swakudya ni nhundzu yin’wana, swi ta mi pfuna mi kota ku swi tirhisa hi vutlhari swimalana leswi mi nga na swona.

 Vutlhari bya le Bibeleni: ‘Rhanga hi ku hlayela swilo hinkwaswo leswi lavekaka.’—Luka 14:28.

 Loko u fanele u hanya hi swimalana hikwalaho ka xiyimo, i swa nkoka ku tiva leswi mali ya wena hinkwayo u yi tirhisaka eka swona. Hlayisa mali hi ku sungula hi ku tsala ehansi mali leyi se u nga ta yi kuma hi n’wheti. Endzhaku ko endla tano, tsala swikoxo swa n’wheti ni n’wheti ehansi ni leswi a wu tala ku tirhisa mali eka swona, hambileswi sweswi u nga ta cinca matirhiselo ya wena ya mali. Eka swikoxo swa wena swa n’wheti ni n’wheti, ringeta ku katsa ni mali leyi u lavaka ku yi hlayisela swa dzindza khombo kumbe swikoxo swin’wana leswi nga languteriwangiki.

 Xitsundzuxo: Loko u swi tsala ehansi swikoxo swa wena, u nga rivali ku katsa ni swilo leswi u swi xavaka hambi swi nga nyawuli. Swi ta ku hlamarisa ku xiya leswaku mali yo tala yi hela eka swona. Hi xikombiso, endzhaku ka loko wanuna un’wana a swi tsale ehansi leswi a swi xavaka, u xiye leswaku lembe ni lembe a heta madzana yo tala ya tidolara eka ku xava tichepisi!

 Vutlhari bya le Bibeleni: “Tiva swilo leswi nga swa nkoka swinene.”—Vafilipiya 1:10.

 Pimanisa mali leyi u yi holaka ni leyi u yi tirhisaka kutani u vona leswi nga ta ka swi nga ku koxi mali yo tala kumbe leswi nga bohiki ku va na swona, sweswo swi ta ku pfuna u kota ku tihanyisa hi swimalana leswi sweswi u swi holaka. Xiya leswi landzelaka:

•   Swo famba hi swona. Loko u ri ni timovha timbirhi kumbe ku tlula, swi nga va njhani u xavisa yin’we? Loko movha ya wena yi durha ku yi lunghisa ni ku yi chela mafurha, swi nga va njhani u yi cinca u famba hi yo chipa? Swi nga va njhani u tshika ku famba hi movha ya wena ivi u tirhisa swo famba swa mani na mani kumbe basikiri?

•   Vuhungasi. Xana swi nga koteka ku pfa u tshika ku hakelela vuhungasi lebyi u byi hlalelaka eka Inthanete kumbe minongonoko yo karhi ya le ka TV? Xana u nga swi kota ku kuma vuhungasi lebyi nga durhiki? Hi xikombiso, layiburari ya laha u tshamaka kona yi nga ha vonisa vanhu tifilimi kumbe tibuku ta vuhungasi mahala.

•   Swikoxo swa le ndlwini. Vulavurisanani tanihi ndyangu leswaku mi hunguta swikoxo swa mati, gezi ni petirolo. Ku tima mavoni ni ku papalata ku hlamba hi mati yo tala swi nga vonaka swi nga nyawuli kambe swi nga pfuna swinene eka ku hlayisa mali.

•   Swakudya. Papalata ku ya dya eti-restaurant. Ku ri na sweswo, sweka swakudya ekaya. Kunguhata swakudya leswi u swi lavaka, xava u tlhela u sweka swakudya swo tala naswona u nga lahli masalela. Tsala ehansi leswi u lavaka ku swi xava exitolo leswaku u nga tikumi u xave ni leswi u nga swi laviki. Xava mihandzu ni matsavu lama nga exiyin’weni lexinene emugangeni wa ka n’wina hikuva swi chipile. Papalata ku xava swakudya leswi nga riki na rihanyo. Kumbexana u nga tiendlela ni nsimu.

•   Swiambalo. U nga xavi swiambalo hi xikongomelo xo fambisana ni fexeni kambe xava hi xikongomelo xo cinca leswi nga hlakala. Xava mpahla eka switolo swo chipa kumbe leswi xavisaka leyi nga tirhisiwa. Loko maxelo ni swiyimo swi ku pfumelela, aneka swiambalo eka darata yo omisa mpahla ku ri ni ku omisa hi muchini, sweswo swi ta hlayisa gezi.

•   Leswi U Nga Ta Swi Xava eNkarhini Lowu Taka. Loko u nga se xava swo karhi, tivutise: ‘Xana ndzi ta swi kota ku swi hakelela? Xana swa boha ku swi xava?’ Xana u nga hunguta ku cincacinca nhundzu, switirhisiwa swa elektroniki kumbe timovha? Swi nga va njhani u xavisa swilo leswi u nga swi tirhisiki kumbe ku swi lava? Sweswo swi ta ku nghenisela mali ni ku ku hungutela nhundzu leyi nga tirhiki.

 Xitsundzuxo: Loko u hunguteriwe muholo, swi ta va kahle ku tshika mikhuva leyi nga ni khombo eka rihanyo ra wena ni leyi durhaka, yo tanihi fole, ku gembula ni ku nwa byala ku tlula mpimo. Sweswo a swi nge ku pfuni hi tlhelo ra timali ntsena kambe u ta tlhela u va ni rihanyo lerinene.

 Vutlhari bya le Bibeleni: “Va tsaka lava tikarhatelaka ku va ni vuxaka ni Xikwembu.”—Matewu 5:3.

 Bibele yi hi nyika xitsundzuxo lexi xa vutlhari: “Vutlhari i xisirhelelo ku fana nileswi mali yi nga xisirhelelo, kambe vutivi byi pfuna hi leswi: Vutlhari byi hlayisa vutomi bya n’wini wa byona.” (Eklesiasta 7:12) Vutlhari byo tano byi kumeka eBibeleni naswona vo tala va kume leswaku ku landzela nkongomiso wa yona swi va pfune ku tshika ku vilela hi swiphiqo swa timali.—Matewu 6:31, 32.