BRITTLE STAR, leyi tshamaka evuandlalweni bya lwandle lomu ku nga ni magiyagiya, yi ni xisirhelelo xo hlamarisa exiphen’wini xa le henhla xa miri wa yona. Exiphen’wini xexo ku ni tilense letitsongo swinene leti endlaka leswaku xisirhelelo xa yona xi hundzuka tihlo lerikulu.

Xiya: Magazini wa Natural History wu vula leswaku loko van’wasayense va kambisise swilo leswi fanaka ni swirhambyana leswitsongo swa brittle star, va vone “mabundzu yo basa yo vonikela lama foleke hi ndlela leyi nga tolovelekangiki, lama laleke swinene ku tlula nsisi wa munhu.” Mabundzu wolawo yo basa lama endliweke hi calcium carbonate (calcite), ku kumiwe leswaku i tilense letitsongo swinene ta xiyimo xa le henhla leti yisaka ku vonakala emisiheni leyi nga ehansi ka swilo leswi fanaka ni swirhambyana leswitsongo. Ku tlula kwalaho, tilense teto ti ni xivumbeko lexi faneleke leswaku ti kota ku kombisa xifaniso xa nchumu lowu nga ehenhla ka yona.

Hi ku ya hi mutivi wa tikhemikhali Joanna Aizenberg, tilense ta brittle star leti kotaka ku endla mintirho yimbirhi, “ti kombisa mhaka yin’wana ya nkoka: eka ntivo-vutomi, swilo hakanyingi swi endliwe hi xikongomelo xo endla mintirho yo tala.”

Vaendli va ndzavisiso va sungule endlelo ro olova ni leri nga durhiki ro endla tilense to hambana-hambana hi calcium carbonate hileswi va dyondzeke ndlela leyi brittle star yi vumbekeke ha yona. Tilense teto to hambana-hambana ti tirhisiwa eka swilo swo tala leswi katsaka thekinoloji yo vulavurisana, laha ti fambisaka ku vonakala eka tintambhu ta optical fibers.

U anakanya yini? Xana miri lowu kotaka ku vona wa brittle star wu lo tiendlekela kumbe wu lo endliwa?