KU VURIWA yini loko swi tikomba onge ndyangu wa wena wu tshamela ku holova? Swi nga ha endleka ku holova ku ya ku tinyika matimba swinene. Kumbexana a mi swi tivi leswi mi holovisaka. Kambe, ma rhandzana naswona a mi swi lavi ku twisana ku vava.

I swa nkoka ku tsundzuka leswaku ku nga voni swilo hi tihlo rin’we a swi vuli swona leswaku ndyangu wa wena wu le ku avaneni. Ndlela leyi u ti lulamisaka ha yona timholovo hi yona yi nga ta endla leswaku ku va ni ku rhula kumbe ku va ni timholovo endyangwini wa wena. Xiya magoza man’wana lama nga ku pfunaka leswaku u herisa timholovo.

Ku holova swi sungula eka vanhu vambirhi kambe loko un’wana a rhiya ndleve ematshan’weni yo vulavula, swi nga endla leswaku mholovo yi hela. Hikokwalaho, papalata ku rihisela loko u khunguvanyisiwile. Tikhome u tlhela u va ni xindzhuti. Tsundzuka, i swa nkoka swinene leswaku endyangwini ku va ni ku rhula, ematshan’weni yo lava ku hlula loko ku ri ni timholovo.

“Laha tihunyi ti nga riki kona, ndzilo wa timeka, naswona laha ku nga riki na mulumbeti, mholovo a yi vi kona.”—Swivuriso 26:20.

Ku yingisa handle ko kavanyeta van’wana kumbe ku nga gimeti mhaka yo karhi u nga tivi vuxokoxoko bya yona swi nga herisa ku hlundzuka ivi swi kondletela ku rhula. Ematshan’weni yo va ni langutelo leri hoxeke, xiya ndlela leyi un’wana a titwaka ha yona. U nga hlakuleli rivengo leri nga ha vangiwaka hi ku nga hetiseki ka hina. Marito yo tlhava ma nga vangiwa hi ku vulavula u nga rhanganga u ehleketa kumbe hi ku twa ku vava, ku nga ri hi xikongomelo xo rihisela.

“Tiambexeni xinakulobye lexikulu xa tintswalo, musa, mianakanyo yo titsongahata, ku rhula, ni ku va ni mbilu yo leha.”—Vakolosa 3:12.

Loko u khunguvanyekile, swi nga va swinene ku famba u ya beriwa hi moya swa xinkarhana leswaku u rhurisa mbilu. U nga ya ekamareni rin’wana kumbe u ya biwa hi moya kukondza u va la rhuleke. Leswi a swi vuli swona leswaku a wu swi lavi ku lunghisa timhaka—ku tirhisana ni van’wana kumbe leswaku u tsuvile, a wu lavi ku vulavula. Kambe, lowu ku nga ha va nkarhi lowunene wo khongela eka Xikwembu leswaku xi ku pfuna u lehisa mbilu u tlhela u twisisa xiyimo xexo.

“Hikwalaho loko mholovo yi nga si pfuka, suka.”—Swivuriso 17:14.

A swi nge xi antswisi xiyimo loko u ringeta ku kuma nhlamulo leyi nga ta vavisa munhu un’wana. Ematshan’weni ya sweswo, ringeta ku vula swilo leswi nga ta phyuphyisa van’wana. Nakambe, ematshan’weni yo anakanya hi leswaku u titwa njhani, hi ku titsongahata n’wi kombele leswaku a ku byela leswi a titwisaka xiswona kutani u nkhensa mpfuno wun’wana ni wun’wana kumbe ku twisisa loko u ku kumeke.

“U kona la vulavulaka handle ko anakanya ku fana ni ku tlhava ka banga, kambe ririmi ra lavo tlhariha ra horisa.”—Swivuriso 12:18.

Loko un’wana endyangwini a nga lehisi mbilu, swi nga hlundzukisa van’wana hi ku olova. Papalata ku endla xihlekiso kumbe ku va ni tihanyi eka vanhu van’wana kumbe ku tlakusa rito ku nga khathariseki ndlela leyi u titwaka ha yona. Papalata mavulavulelo lama nga riki manene yo tanihi lama nge “A wu khathali hi mina” kumbe “A wu yingisi.” Ematshan’weni ya sweswo, hi ndlela leyinene, byela nkataku ndlela leyi u titweke ha yona hi matikhomelo yakwe (“Ndza khunguvanyeka loko u . . . ”). Ku susumetana, ku banana, ku rahana kumbe mixaka yin’wana ni yin’wana ya madzolonga a yi amukeleki. Mhaka leyi ya fana ni hi ku vitanana hi mavito yo poyilana, mavulavulelo lama nga riki manene kumbe ku xungetana.

“Ku leva hinkwako ni ku hlundzuka ni vukarhi ni huwa ni mavulavulelo ya nhlambha a swi susiwe eka n’wina swin’we ni vubihi hinkwabyo.”—Vaefesa 4:31.

U nga tshuki u pfumelela langutelo leri hoxeke ri endla leswaku u tshika xikongomelo xa wena lexikulu, ku nga ku endla ku rhula. Tsundzuka, loko u lwa ni un’wana, hinkwenu ka n’wina a mi vuyeriwi. Loko mi endla ku rhula, hinkwenu ma vuyeriwa. Kutani tikarhatele ku lulamisa timholovo. Hambiloko u tiyiseka leswaku a wu endlanga nchumu xo biha, u nga ha kombela ku rivaleriwa hileswi u hlundzukeke, hileswi u hlamuleke hi ndlela yo karhi kumbe hileswi u endleke leswaku ku va ni timholovo handle ko swi xiya. Ku va ni vuxaka lebyinene ni van’wana i swa nkoka swinene ku tlula ku tikukumuxa kumbe ku lava ku kombisa leswaku i mani loyi a nga ni xihoxo. Nakambe loko munhu a kombela ku rivaleriwa, hatla u n’wi rivalela.

“Famba u ya titsongahata, u ya kombela munhu-kuloni.”—Swivuriso 6:3.

Loko se timholovo ti herile, u nga endla yini leswaku u kondletela ku rhula endyangwini? Mhaka leyi yi ta tlhuvutsiwa exihlokweni lexi landzelaka.