1, 2. (a) Ha yini Vaisrayele va 24 000 va nga yi kumanga ndzhaka ya vona? (b) Ha yini xiendlakalo xexo xa khale xi ri xa nkoka eka hina?

EMAHLWENINYANA ko va Vaisrayele va nghena eTikweni leri Tshembisiweke, vavanuna va makume ya magidi va ve ni “rimbewu leri nga amukelekiki ni vanhwanyana va Mowabu.” Hikwalaho, Yehovha u dlaye vanhu va 24 000. Anakanya—Vaisrayele a va ri kusuhi swinene ni ku kuma ndzhaka ya vona leyi a ku ri khale va yi rindzerile, kambe a va yi kumanga hikwalaho ka leswi va endleke vumbhisa.—Tinhl. 25:1-5, 9.

² Xikombiso xexo lexi twisaka ku vava xi tsaleriwe “leswaku [xi] va xilemukiso eka hina lava hi fikeriweke hi makumu ya mafambiselo ya swilo.” (1 Kor. 10:6-11) Sweswi exiphen’wini xa makumu xa “[masiku] yo hetelela,” malandza ya Xikwembu ma le kusuhi swinene ni ku nghena emisaveni leyintshwa yo lulama. (2 Tim. 3:1; 2 Pet. 3:13) Hambiswiritano, lexi twisaka ku vava vagandzeri van’wana va Yehovha a va tshamanga va xalamukile. Va tikhome hi ndlela yo biha naswona va tshovele vuyelo byo vava hikwalaho ka ku tikhoma loko biha. Va tihoxa ekhombyeni ro lahlekeriwa hi mikateko leyi nga heriki.

3. Ha yini vatekani va fanele va kongomisiwa ni ku sirheleriwa hi Yehovha? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

³ Hikwalaho ka leswi mahanyelo yo biha ma tinyikeke matimba namuntlha,  vatekani va fanele va kongomisiwa ni ku sirheleriwa hi Yehovha leswaku vukati bya vona byi tshama byi sirhelelekile. (Hlaya Pisalema 127:1.) Hi ta bula hi ndlela leyi mpatswa wu nga byi tiyisaka ha yona vukati bya wona hi ku sirhelela timbilu ta wona, hi ku tshinela eka Xikwembu, hi ku ambala vumunhu lebyintshwa, hi ku vulavurisana hi ndlela leyinene ni hi ku nyikana mfanelo ya vukati.

4. I yini lexi endleke leswaku Vakreste van’wana va tikhoma hi ndlela yo biha?

⁴ Swi nga endlekisa ku yini leswaku Mukreste a tikhoma hi ndlela yo biha? Hakanyingi ku tikhoma hi ndlela yo biha swi sungula hi ku languta swo karhi. Yesu u te: “Un’wana ni un’wana la tshamelaka ku languta wansati lerova a n’wi navela, ana se u endle vuoswi na yena embilwini yakwe.” (Mat. 5:27, 28; 2 Pet. 2:14) Vakreste vo tala lava tikhomeke hi ndlela yo biha va tsanise ripfumelo ra vona hi ku hlalela swilo swo navetisa timhaka ta masangu, hi ku hlaya tibuku leti pfuxaka ku navela timhaka ta masangu kumbe hi ku hlalela swilo leswi tsemaka nhlana eka Internet. Van’wana va tihungasa hi ku hlalela tifilimi, minkombiso kumbe minongonoko ya thelevhixini leyi kombisaka timhaka ta masangu. Van’wana va endzele tindhawu to tihungasa eka tona ni vusiku ni leti vanhu va cinaka va ri karhi va hluvula swiambalo kumbe tindhawu leti vanhu va masajiwaka hi xikongomelo xo pfuxa ku navela timhaka ta masangu.

5. Ha yini hi fanele hi sirhelela timbilu ta hina?

⁵ Van’wana va tikhoma hi ndlela yo biha hi leswi va lavaka nchavelelo eka munhu loyi va nga tekanangiki na yena. Emisaveni leyi, leyi vanhu va kona va nga tikhomiki naswona va titsakisaka hi mixaka hinkwayo ya ku tikhoma loko biha, swa olova leswaku munhu a titwa a rhandza munhu loyi a nga tekanangiki na yena hikwalaho ko susumetiwa hi mbilu leyi kanganyisaka yi tlhela yi va ni khombo. (Hlaya Yeremiya 17:9, 10.) Yesu u te: “Embilwini ku huma ku anakanya ko homboloka, ku dlaya hi vomu, vuoswi, vumbhisa.”—Mat. 15:19.

6, 7. (a) Ku nga humelela yini loko ku navela ko biha ku dzima timitsu etimbilwini ta hina? (b) Hi nga swi papalata njhani ku tikhoma hi ndlela yo biha?

⁶ Loko ku navela ko biha ku kala ku dzima timitsu etimbilwini leti kanganyisaka ta vanhu vambirhi lava tsakelanaka, va nga ha tikuma va ri eku buleni hi timhaka leti a va fanele va ti vulavula ni vanhu lava va tekaneke na vona ntsena. Swi nga si ya kwihi, va tinyika nkarhi wo tala wo va swin’we naswona va endla onge va lo hlangana hi xihoxo. Loko vuxaka bya vona byi ya byi kula, ripfumelo ra vona ra tsana. Swa tika ku herisa vuxaka bya vona, hambiloko va swi tiva leswaku leswi va swi endlaka swi hoxile.—Swiv. 7:21, 22.

⁷ Va yi rivala hi ku helela milawu ya Yehovha ya mahanyelo lerova ku navela loko biha ni mabulo ya vona swi endla leswaku va sungula ku khomana hi mavoko, va tswontswana, va angarhana, va khoma-khomana hi ndlela leyi pfuxaka ku navela timhaka ta masangu ni ku endla swin’wana leswi kombisaka rirhandzu, ku nga swilo leswi va faneleke va swi endla ni vanhu lava va tekaneke na vona ntsena. Eku heteleleni va “kokiwa ni ku wongiwa hi ku navela ka [vona vini].” Loko ku navela ku xurhe, ku “veleka xidyoho” lexi emhakeni leyi ku nga ku tikhoma loko biha hi tlhelo ra rimbewu. (Yak. 1:14, 15) Leswi swi twisa ku vava! Vanhu volavo havambirhi a va ta va va papalate ku tikhoma koloko ko biha loko a va pfumelele Yehovha leswaku a tiyisa ndlela leyi va byi xiximaka ha yona vukati. Njhani?

8. Ku va ni vuxaka na Yehovha swi nga hi sirhelela njhani leswaku hi nga tikhomi hi ndlela yo biha?

⁸ Hlaya Pisalema 97:10. Ku va ni vuxaka na  Yehovha swi nga hi sirhelela leswaku hi nga tikhomi hi ndlela yo biha. Loko hi ri karhi hi dyondza hi timfanelo ta Xikwembu leti rhandzekaka kutani hi tikarhatela ku va ‘vatekeleri va Xikwembu, leswi hi nga vana lava rhandzekaka naswona hi hambeta hi famba erirhandzwini,’ hi ta tiyisiwa leswaku hi papalata “vumbhisa ni thyaka ra muxaka wun’wana ni wun’wana.” (Efe. 5:1-4) Leswi vatekani va swi tivaka leswaku “Xikwembu xi ta avanyisa timbhisa ni vaoswi,” va tikarhatela ku endla leswaku vukati bya vona byi va lebyi xiximekaka naswona byi nga vi na xilo lexi byi nyamisaka.—Hev. 13:4.

9. (a) I yini leswi pfuneke Yosefa ku tshama a tshembekile hambiloko a ringiwa leswaku a endla vumbhisa? (b) I yini leswi hi nga swi dyondzaka eka xikombiso xa Yosefa?

⁹ Malandza man’wana ya Xikwembu yo tshembeka ma tsanise ripfumelo ra wona hi ku heta nkarhi ni vatirhi-kulobye lava nga riki Timbhoni loko va chayisile entirhweni. Van’wana va ringiwile ni hi nkarhi wa ntirho. Jaha leri vuriwaka Yosefa leri a ri ri mpohlo a ri ri entirhweni loko ri xiya leswaku nsati wa muthori wa rona a a navela ku etlela na rona. Siku ni siku a a ringeta ku ri sindzisa leswaku ri etlela na yena. Eku heteleleni, ‘u ri khome hi nguvu ya rona, a ku: “Etlela na mina!”’ Kambe Yosefa u arile kutani a baleka. I yini leswi pfuneke Yosefa leswaku a tshama a tshembekile hambiloko a ringiwa? A ku ri hikwalaho ka leswi a a tiyimisele ku nga onhi vuxaka bya yena ni Xikwembu lebyi n’wi sirheleleke leswaku a nga endli vumbhisa naswona a tshembeka. U heleriwe hi ntirho hikwalaho ka ku tshembeka ka yena naswona u pfaleriwe ekhotsweni a nga dyanga xa munhu, kambe Yehovha u n’wi katekisile. (Gen. 39:1-12; 41:38-43) Vakreste va fanele va papalata swiyimo leswi nga va ringaka loko va ri ni munhu loyi va nga tekanangiki na yena, ku nga khathariseki leswaku hi le ntirhweni kumbe etindhawini tin’wana.

10. Vumunhu lebyintshwa byi byi sirhelela njhani vukati?

¹⁰ Vumunhu lebyintshwa lebyi “tumbuluxiweke hi ku ya hi ku rhandza ka Xikwembu hi ku lulama ka ntiyiso ni vutshembeki,” byi ta sirhelela vatekani leswaku va nga endli vuoswi. (Efe. 4:24) Lava va ambalaka vumunhu lebyintshwa va ‘dlaya’ swirho swa miri wa vona “malunghana ni vumbhisa, thyaka, ku navela ka vuxaka bya rimbewu, ku navela loku vavisaka, ni ku tshwa.” (Hlaya Vakolosa 3:5, 6.) Rito leri nge “dlayani” ri kombisa leswaku hi fanele hi tikarhatela ku lwisana ni ku navela ka nyama loku thyakeke. Hi ta papalata nchumu wun’wana ni wun’wana lowu nga ha hi endlaka hi navela ku va ni vuxaka bya rimbewu ni munhu loyi hi nga tekanangiki na yena. (Yobo 31:1) Loko hi hanya hi milawu ya Xikwembu, hi dyondza ku ‘nyenya leswi hombolokeke’ kutani hi “namarhela leswi nga swinene.”—Rhom. 12:2, 9.

11. Vumunhu lebyintshwa byi nga byi tiyisa njhani vukati?

¹¹ Vumunhu lebyintshwa i “xifaniso xa Loyi a byi tumbuluxeke,” ku nga Yehovha. (Kol. 3:10) Vatekani va va ni vukati lebyi tiyeke naswona Yehovha wa va katekisa loko va kombisana “xinakulobye lexikulu xa tintswalo, musa, mianakanyo yo titsongahata, ku rhula, ni ku va ni mbilu yo leha”! (Kol. 3:12) Va tlhela va va ni vun’we lebyikulu evukatini bya vona loko va pfumelela ‘ku rhula ka Kreste ku va lawula etimbilwini ta vona.’ (Kol. 3:15) Hakunene swa vuyerisa loko vatekani va “va ni xinakulobye lexikulu”! Va tsaka loko va va “lavo rhanga eku xiximaneni.”—Rhom. 12:10.

12. Hi tihi timfanelo leti u anakanyaka leswaku hi tona ti endlaka leswaku vukati byi tsakisa?

¹² Loko Sid a vutisiwa leswaku hi tihi timfanelo leti va pfunaka leswaku va va ni vukati lebyi tsakisaka, u te: “Rirhandzu hi yona mfanelo leyikulu leyi minkarhi hinkwayo hi tikarhatelaka ku  va na yona. Nakambe hi kume leswaku mfanelo ya vunene i ya nkoka swinene.” Sonja nsati wakwe u pfumelelana na yena a tlhela a ku: “Musa i mfanelo ya nkoka swinene. Naswona hi tlhela hi ringeta ku titsongahata hambileswi minkarhi yin’wana swi nga oloviki.”

13. I yini leswi vatekani va faneleke va swi endla leswaku va tiyisa vukati bya vona naswona ha yini?

¹³ A swi kanakanisi leswaku ku vulavurisana hi ndlela ya musa i yin’wana ya tindlela to endla leswaku vukati byi tshama byi tiyile. Khombo ra kona vatekani van’wana va vulavurisana hi ndlela leyi nga kombisiki xichavo ivi va kombisa xichavo loko va vulavurisana ni vanhu lava va nga va tiviki! Loko vatekani va ‘leva, va hlundzuka, va va ni vukarhi ni huwa ni mavulavulelo ya nhlambha,’ hakatsongo-tsongo va ta tsanisa vuxaka bya vona. (Efe. 4:31) Ematshan’weni yo onha vuxaka bya vona hi ku tshamela ku xopaxopana kumbe ku sapatelana, vatekani va fanele va byi tiyisa hi marito ya musa, ya rirhandzu ni ya ntwela-vusiwana.—Efe. 4:32.

14. I yini leswi hi faneleke hi papalata ku swi endla?

¹⁴ Bibele yi vula leswaku ku ni “nkarhi wa ku miyela.” (Ekl. 3:7) Leswi a swi vuli swona leswaku hi fanele hi tsuvela loyi hi tekaneke na yena hikuva ku vulavurisana i ka nkoka evukatini. Wansati un’wana wa le Jarimani u ri: “Ehansi ka swiyimo swo tano, ku tsuvela nkataku swi nga n’wi twisa ku vava.” Hambiswiritano, u tlhela a ku: “Hambileswi swi nga oloviki minkarhi hinkwayo ku tshama u rhurile loko u ri ni ntshikilelo, a hi swinene ku kombisa ndlela leyi u hlundzukeke ha yona leswaku u ta titwa u antswa. Loko u vula kumbe ku endla swo karhi leswi nga twisaka nkataku ku vava, sweswo swi ta nyanyisa swilo.” Vatekani a va tlhantlhi swiphiqo loko va huwelelana kumbe va tsuvelana. Ku ri na sweswo, va tiyisa vukati bya vona hi ku nga titoloveti ku tshamela ku holova kumbe hi ku nga pfumeleli timholovo leswaku ti va letikulu.

15. Ku vulavurisana hi ndlela leyinene ku nga byi tiyisa njhani vukati?

¹⁵ Vukati bya tiya loko vatekani va tinyika nkarhi wo phofulelana ndlela leyi va titwaka ha yona ni leswi va swi anakanyaka. Leswi hi swi vulaka i swa nkoka ku fana ni ndlela leyi hi swi  vulaka ha yona. Hikwalaho ni le swiyin’weni swo tika, tikarhatele ku vulavula hi ndlela ya musa. Xisweswo u ta endla leswaku swi n’wi olovela nkataku ku ku yingisa. (Hlaya Vakolosa 4:6.) Vatekani va nga tiyisa vukati bya vona hi ku vulavurisana hi ndlela leyinene hi ku vula “rito rin’wana ni rin’wana lerinene leri akaka hi ku landza xilaveko xa kona, leswaku ri nghenisa leswi tsakisaka” eka lava va tekaneke na vona.—Efe. 4:29.

16, 17. Ha yini swi ri swa nkoka leswaku vatekani va khathala hi swilaveko swa mintlhaveko ni swa rimbewu swa vanghana va vona va vukati?

¹⁶ Vatekani va nga tlhela va tiyisa vukati bya vona loko va rhangisa swilaveko swa munghana wa vona wa vukati. (Filp. 2:3, 4) Vavanuna ku katsa ni vavasati va fanele va khathala hi swilaveko swa mintlhaveko ni swa rimbewu swa vanghana va vona va vukati.—Hlaya 1 Vakorinto 7:3, 4.

¹⁷ Lexi twisaka ku vava, vatekani van’wana a va swi lavi ku kombisana rirhandzu kumbe ku khoma-khomana hi ndlela leyi nga ta endla leswaku va navela timhaka ta masangu naswona vavanuna van’wana va anakanya leswaku loko va va khoma kahle vasati va vona, swi kombisa leswaku va tsanile. Bibele yi ri: “N’wina vavanuna mi fanele mi ringeta ku twisisa vasati lava mi tshamaka na vona.” (1 Pet. 3:7, Phillips) Wanuna u fanele a swi twisisa leswaku mfanelo ya vukati a yi katsi ku hlanganyela timhaka ta masangu ntsena. Wansati u ta swi tsakela swinene ku khoma-khomiwa hi ndlela leyi nga ta endla leswaku a navela timhaka ta masangu loko nuna wakwe a n’wi kombisa rirhandzu minkarhi hinkwayo, ku nga ri ntsena loko va hlanganyela timhaka ta masangu. Loko havambirhi va kombisana rirhandzu, swi ta va olovela ku enerisa swilaveko swa vona swa mintlhaveko ni swa nyama.

18. Vatekani va nga byi tiyisa njhani vukati bya vona?

¹⁸ Hambileswi xi nga riki kona xivangelo xa ku nga tshembeki evukatini, kambe loko wanuna ni wansati va nga kombisani rirhandzu, un’wana wa vona a nga ha lava ku kombisiwa rirhandzu ni ku hlanganyela timhaka ta masangu ni munhu loyi a nga tekanangiki na yena. (Swiv. 5:18; Ekl. 9:9) Hikwalaho Bibele yi khutaza vatekani yi ku: “Mi nga tsonani [mfanelo ya vukati], handle ka loko mi lo pfumelelana hi vumbirhi bya n’wina hi nkarhi lowu vekiweke.” Ha yini? “Leswaku Sathana a nga tshameli ku mi ringa hi ku va mi tsandzeka ku tikhoma.” (1 Kor. 7:5) Wa nga anakanya khombo leri nga vaka kona loko mpatswa wo pfumelela Sathana leswaku a tirhisa ku “tsandzeka [ka wona] ku tikhoma” kutani a endla leswaku un’wana wa vona a ringeka ivi a endla vuoswi! Hi hala tlhelo, loko ha un’we wa vona a lava “leswaku ku pfuneka un’wana, hayi yena n’wini” naswona va nyikana mfanelo ya vukati hi leswi va rhandzanaka ku nga ri hi leswi va bohekaka, vukati bya vona byi ta tiya.—1 Kor. 10:24.

19. I yini leswi hi faneleke hi tiyimisela ku swi endla naswona ha yini?

¹⁹ Hi le kusuhi swinene ni ku nghena emisaveni leyintshwa yo lulama. Hi yona mhaka leyi ku pfumela ku enerisa ku navela ka nyama ku nga vaka ni khombo eka hina hilaha ku veke ni khombo hakona eka Vaisrayele va 24 000 eTimbaleni ta Mowabu. Endzhaku ka loko Rito ra Xikwembu ri hlamusele xiendlakalo xolexo lexi tsemaka nhlana xi tlhela xi hlomula mbilu, ri lemuxile ri ku: “Loyi a ehleketaka leswaku u yimile a a tivonele leswaku a nga wi.” (1 Kor. 10:12) Hikwalaho, i swa nkoka leswaku hi tiyisa vukati bya hina hi ku tshama hi tshembekile eka Tata wa hina wa le tilweni ni le ka munghana wa hina wa vukati. (Mat. 19:5, 6) Sweswi, hi fanele hi ‘endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku emakumu hi kumeka hi ri lava pfumalaka xivati, lava nga solekiki ni lava nga ni ku rhula.’—2 Pet. 3:13, 14.