“NDZI ni ntshembo.” Marito wolawo lama dumeke ma vuriwe eka malembe ya 50 lama hundzeke hi August 28, 1963 hi Martin Luther King, Jr., ku nga murhangeri wa timfanelo ta vaaka-tiko wa le Amerika. Hi ku tirhisa marito wolawo lama kokaka rinoko, King u vule ku navela kakwe kumbe ntshembo lowu a a ri na wona wa leswaku siku rin’wana vanhu va ta tiphina hi ku hanya handle ka xihlawuhlawu. Hambileswi ku navela kakwe a ku vuriwa emahlweni ka vanhu eUnited States, ku rhandziwe hi vanhu va le matikweni yo tala.

Hi November 20, 1963, endzhaku ka tin’hweti tinharhu King a vule marito wolawo, matiko yo tlula 100 ma amukele Xihlambanyo xa Nhlangano wa Matiko xo Herisa Mixaka Hinkwayo ya Xihlawuhlawu xa Rixaka. Eka malembe lama landzeleke ku amukeriwe swihlambanyo swin’wana swo tala. Matshalatshala wolawo hinkwawo lama xiyekaka lama nga papalatekiki ma tlakuse xivutiso lexi nge, Xana vuyelo byi ve byihi?

Hi March 21, 2012, Matsalana Jenerala wa U.N. Ban Ki-moon u te: “Ku ni mintwanano yo tala yo ringeta ku herisa ku vengana ka tinxaka, xihlawuhlawu exikarhi ka tinxaka ni ku nga voni hi tihlo rin’we. Nilokoswiritano, xihlawuhlawu xi hambeta xi xanisa vanhu va timiliyoni emisaveni hinkwayo.”

Hambi ku ri ematikweni lawa ku nga endliwa nhluvuko wo karhi leswaku ku herisiwa xihlawuhlawu xa tinxaka ni swihlawuhlawu swin’wana xivutiso xa ha tlakuka: Xana nhluvuko lowu wu swi kotile ku yi herisa hi ku helela ndlela leyi vanhu va titwaka ha yona kumbe wu lo dyondzisa vanhu leswaku va nga swi kombisi erivaleni leswaku va ni xihlawuhlawu? Van’wana va tshemba leswaku nhluvuko wolowo wu pfune vanhu leswaku va nga va tekeli ehansi vanhu van’wana, kambe a wu na matimba yo herisa xihlawuhlawu. Njhani? Hikuva ku tekela van’wana ehansi swi nga voniwa naswona munhu a nga xupuriwa hi ku ya hi nawu, kasi xihlawuhlawu xi fambisana ni miehleketo ya vanhu ni mintlhaveko, leswi nga lawuriwiki hi ku olova.

Hikokwalaho, goza rin’wana ni rin’wana ro herisa xihlawuhlawu a hi ku herisa ntsena swiendlo leswi nga vangiwaka hi ku tekela van’wana ehansi kambe ni ku cinca mianakanyo ya munhu ni ndlela leyi a titwaka ha yona hi ntlawa wun’wana wa vanhu. Xana leswi swi nga endleka hakunene? Loko swi ri tano, njhani? A hi kambisiseni mintokoto yo hlayanyana leyi nga hi pfunaka ku vona leswaku swa koteka ku va vanhu va endla ku cinca ni leswi nga va pfunaka leswaku va endla tano.

Linda: Ndzi velekiwe eAfrika Dzonga. A ndzi teka vanhu van’wana ni van’wana va le Afrika Dzonga lava nga riki valungu tanihi vanhu lava nga va xiyimo xa le hansi, va nga dyondzekangiki, va nga tshembekiki naswona ku ri mahlonga ya valungu. Xihlawuhlawu a xi dzime timitsu eka mina naswona a ndzi nga swi xiyi. Hambiswiritano, langutelo rero ri sungule ku cinca loko ndzi sungula ku dyondza Bibele. Ndzi dyondze leswaku “Xikwembu a xi yi hi nghohe” ni leswaku mbilu i ya nkoka ku tlula muvala wa nhlonge ya hina kumbe ririmi leri hi ri vulavulaka. (Mintirho 10:34, 35; Swivuriso 17:3) Tsalwa ra Vafilipiya 2:3 ri ndzi pfune ku vona leswaku loko ndzi teka un’wana ni un’wana tanihi loyi a tlakukeke eka mina, a ndzi ta swi kota ku hlula xihlawuhlawu. Ku hanya hi milawu leyi ya Bibele swi ndzi pfune leswaku ndzi rhangisa swilaveko swa van’wana ku nga khathariseki nhlonge leyi va nga na yona. Sweswi ndzi xi tshike hi ku helela xihlawuhlawu.

 Michael: Ndzi kulele endhawini leyi a ku tele vanhu vo basa va le Australia naswona ndzi sungule ku va ni xihlawuhlawu swinene eka vanhu va le Vuxeni ngopfu-ngopfu Machayina. Loko ndzi ri karhi ndzi chayela movha ivi ndzi vona munhu wa le Vuxeni, a ndzi pfula fasitere kutani ndzi n’wi rhuketela hi marito yo tanihi lama nge, “Tlhelela eka rikwavo!” Endzhakunyana, loko ndzi sungula ku dyondza Bibele, ndzi sungule ku vona ndlela leyi Xikwembu xi va langutaka ha yona vanhu. Xa va rhandza ku nga khathariseki laha va humaka kona kumbe ndlela leyi va langutekaka ha yona. Rirhandzu leri ri ndzi khumbile naswona ndzi tshike rivengo leri a ndzi ri na rona. Ku endla ku cinca koloko swa hlamarisa. Sweswi ndza tsaka swinene hi ku tihlanganisa ni vanhu vo huma ematikweni hinkwawo ni mindhavuko. Leswi swi cince langutelo ra mina hi vutomi naswona swi ndzi tisele ntsako lowukulu.

Sandra: Mana wa mina a a huma eUmunede eDelta State, le Nigeria. Hambiswiritano, ndyangu lowu tatana a humaka eka wona wu davuka eEdo State naswona wu vulavula ririmi ra Xiesan. Tanihi leswi a va huma eka mindhavuko leyi nga faniki, manana u lo kala a fa swirho swa ndyangu wa ka va tatana swi ri karhi swi n’wi venga hikwalaho ka leswi a nga ri wa rixaka ra vona. Kutani ndzi endle xihlambanyo xa leswaku a ndzi nge he pfuki ndzi vulavule ni munhu ni un’we loyi a vulavulaka ririmi ra Xiesan kumbe ku tekiwa hi munhu loyi a humaka eEdo State. Kambe loko ndzi sungula ku dyondza Bibele, ndzi sungule ku vona swilo hi tihlo leri hambaneke. Leswi Bibele yi vulaka leswaku Xikwembu a xi yi hi nghohe kambe xi amukela un’wana ni un’wana loyi a xi chavaka, xana ndzi nga va venga njhani vanhu hikwalaho ka rixaka kumbe ririmi ra vona? Ndzi lulamise ndlela leyi ndzi anakanyaka ha yona kutani ndzi endla ku rhula ni swirho swa ndyangu wa ka va tatana. Ku tirhisa milawu ya Bibele swi ndzi endle leswaku ndzi tsaka ni ku va ni ku rhula ka mianakanyo. Swi tlhele swi ndzi pfuna leswaku ndzi twanana ni vanhu van’wana ku nga khathariseki mindhavuko ya vona, rixaka, ririmi kumbe tiko leri va humaka eka rona. Xana u huma kwihi wanuna loyi ndzi tekaneke na yena? U huma eEdo State naswona u vulavula ririmi ra Xiesan!

Ha yini Bibele yi kote ku pfuna vanhu lava ni van’wana  vo tala leswaku va tshika rivengo leri a ri dzime timitsu ni xihlawuhlawu? Hikuva Bibele i Rito ra Xikwembu. Yi ni matimba yo cinca ndlela leyi munhu a anakanyaka ni ku titwa ha yona hi vanhu van’wana. Ku tlula kwalaho, Bibele yi kombisa nchumu wun’wana lowu lavekaka leswaku ku herisiwa xihlawuhlawu hi ku helela.

Loko vutivi bya Bibele byi kota ku pfuna ku lawula ni ku susa mavonelo lama hoxeke lawa vanhu va nga na wona, ku ni swilo swin’wana swimbirhi leswi faneleke ku susiwa emahlweni ko va ku herisiwa xihlawuhlawu hi ku helela. Xo sungula, i xidyoho ni ku nga hetiseki ka vanhu. Bibele yi swi veke erivaleni yi ku: “A ku na munhu la nga dyohiki.” (1 Tihosi 8:46) Ku nga khathariseki leswaku hi ringeta ku fikela kwihi, hi langutana ni ku tikeriwa ko fana ni loku muapostola Pawulo a langutaneke na kona, loyi a tsaleke a ku: “Loko ndzi navela ku endla leswi lulameke, leswo biha swi kona eka mina.” (Varhoma 7:21) Xisweswo, nkarhi na nkarhi, mbilu ya hina leyi nga hetisekangiki yi ta va ni ku “anakanya ko biha” loku nga ta endla leswaku hi va ni xihlawuhlawu.—Marka 7:21.

Xa vumbirhi, i nkucetelo wa Sathana Diyavulosi. Bibele yi n’wi hlamusela tanihi “mudlayi” naswona yi vula leswaku u “[xisa] misava hinkwayo leyi akiweke.” (Yohane 8:44; Nhlavutelo 12:9) Sweswo swi hlamusela ndlela leyi xihlawuhlawu xi taleke ha yona ni leswaku ha yini swi vonaka swi nga koteki leswaku vanhu va herisa xihlawuhlawu ni ku tekela van’wana ehansi.

Hikwalaho, emahlweni ko va xihlawuhlawu xi herisiwa hi ku helela, ku fanele ku herisiwa xidyoho, ku nga hetiseki loku munhu a nga na kona ni nkucetelo wa Sathana Diyavulosi. Bibele yi kombisa leswaku Mfumo wa Xikwembu wu ta swi endla sweswo.

Yesu Kreste u dyondzise valandzeri vakwe leswaku va khongela eka Xikwembu va ku: “Mfumo wa wena a wu te. Ku rhandza ka wena a ku endleke emisaveni, hilaha ku endlekaka hakona etilweni.” (Matewu 6:10) Mfumo wa Xikwembu wu ta herisa vuhomboloki hinkwabyo ku katsa ni mixaka hinkwayo ya xihlawuhlawu.

Loko Mfumo wa Xikwembu wu fika kutani wu sungula ku fuma misava hinkwayo, Sathana u ta ‘bohiwa,’ kumbe a heriseriwa makumu, leswaku a “nga ha tshuki a hambukisa matiko.” (Nhlavutelo 20:2, 3) Kutani ku ta va ni “misava leyintshwa,” leyi eka yona ku nga ta va “ni ku lulama.” *—2 Petro 3:13.

Lava nga ta hanya endhawini yoleyo ya vanhu vo lulama va ta endliwa va hetiseka, va ntshunxiwa eka xidyoho. (Varhoma 8:21) Tanihi leswi ku nga xikongomelo xa Mfumo wa Xikwembu, “a va nge endli swo biha kumbe ku onha.” Ha yini? “Hikuva kunene misava yi ta tala hi ku tiva Yehovha.” (Esaya 11:9) Hi nkarhi wolowo, vanhu hinkwavo va ta dyondza hi tindlela ta Yehovha Xikwembu ni ku tekelela vumunhu byakwe bya rirhandzu. Xihlawuhlawu xi ta va xi heriseriwe makumu, “hikuva Xikwembu a xi yi hi nghohe.”—Varhoma 2:11.