TINDLELA TO KUMA NTSAKO ENDYANGWINI
Vulavula Ni N’wana Wa Wena Wa Kondlo-a-ndzi-dyi
“Loko n’wana wa mina wa nhwanyana a ri ni malembe ya 14, u sungule ku vulavula na mina hi ndlela leyi nga kombisiki xichavo. Loko ndzi n’wi byela leswaku ‘I nkarhi wa ku dya,’ a a ta hlamula hi ku vula leswaku ‘Ndzi ta dya loko ndzi swi lava.’ Loko ndzi n’wi vutisa loko a hetile mintirho yakwe ya le kaya, a a ta ku ‘Tshika ku ndzi karhata!’ Minkarhi yo tala mina na yena a hi hokoloka kutani hi holova.”—MAKI, JAPANI. *
Loko u ri mutswari loyi a nga ni n’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi, ku holova ku nga ha va xin’wana xa swiphiqo swo tika swinene leswi u langutanaka na swona—naswona swi nga ha lava leswaku u lehisa mbilu swinene. Maria, manana wa n’wana loyi a nga ni malembe ya 14 wa le Brazil u ri: “Loko n’wana wa mina wa nhwanyana a lwisana ni vulawuri bya mina, swa ndzi hlundzukisa swinene. Ha pfilunganyeka lerova hi sungula ku hoxana hi marito.” Carmela, wa le Italy, u langutana ni xiphiqo lexi fanaka. U ri: “Minkarhi hinkwayo ndzi holova ni n’wana wa mina wa jaha naswona sweswo swi endla leswaku a hetelela a tipfalela ekamareni rakwe.”
Ha yini vana van’wana va vonaka va rhandza timholovo? Xana ku fanele ku soriwa tintangha ta vona? Kumbexana. Bibele yi vula leswaku vanhu lava munhu a tihlanganisaka na vona va nga ha va ni nkucetelo lowukulu, lowunene kumbe lowu nga riki wunene. (Swivuriso 13:20; 1 Vakorinto 15:33) Nakambe vuhungasi byo tala lebyi vantshwa va byi rhandzaka namuntlha byi endla leswaku va teka ku xandzuka ni ku pfumala xichavo tanihi nchumu lowu amukelekaka.
Kambe ku ni timhaka tin’wana leti u faneleke u titekela enhlokweni—timhaka leti swi nga tikiki ku langutana na tona loko se u twisisa ndlela leyi ti nga n’wi khumbaka ha yona n’wana wa wena. Xiya swikombiso swin’wana.
N’WANA U HLAKULELA ‘MATIMBA YA KU ANAKANYA’
Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Loko ndza ha ri xihlangi, a ndzi vulavula tanihi xihlangi, ndzi ehleketa tanihi xihlangi, ndzi anakanya tanihi xihlangi; kambe leswi sweswi ndzi nga wanuna, ndzi tshike mikhuva ya xihlangi.” (1 Vakorinto 13:11) Hilaha marito ya Pawulo ma kombisaka hakona, vana ni vanhu lavakulu va ehleketa hi ndlela leyi nga faniki. Hi ndlela yihi?
Vana va ehleketa leswaku swilo hinkwaswo i swinene kumbe swi hoxile. Ku hambana na vona, hakanyingi vanhu lavakulu va swi kota ku twisisa timhaka leti nga twisisekiki hi ku olova ni ku tlhela va anakanyisisa swinene loko va endla swiboho. Hi xikombiso, vanhu lavakulu va tala ku kambisisa timhaka leti khumbaka mahanyelo lamanene ni ku ehleketa hi ndlela leyi swiendlo swa vona swi nga ta va khumba ha yona van’wana. Swi nga ha endleka va swi toloverile ku ehleketa hi ndlela yoleyo. Kasi vana hi kona va sungula ku tolovelana ni maendlelo wolawo.
Bibele yi khutaza vantshwa ku hlakulela “vuswikoti byo ehleketa.” (Swivuriso 1:4) Entiyisweni, Bibele yi khutaza Vakreste hinkwavo ku tirhisa ‘matimba ya vona ya ku anakanya.’ (Varhoma 12:1, 2; Vaheveru 5:14) Kambe minkarhi yin’wana vuswikoti byo ehleketa lebyi n’wana wa wena a nga na byona byi nga ha n’wi endla a holova na wena, hambi ku ri emhakeni leyi nga nyawuriki. * Kumbe a nga ha boxa vonelo leri eka wena ri vonakaka ri ri leri hoxeke. (Swivuriso 14:12) Eka xiyimo xo tano, xana u nga burisana na yena njhani ematshan’weni yo holova na yena?
RINGETA LESWI: Xiya leswaku n’wana wa wena a nga ha va a ringeta ndlela yo bula na wena naswona a nga ha va a nga tiyimiselanga ku endla leswi a swi vuleke. Leswaku u kumisisa leswi a swi pfumelaka hakunene, rhanga u n’wi bumabumela hikwalaho ka vuswikoti bya yena byo anakanya. (“Ndza ma twisisa mavonelo ya wena hambileswi ndzi nga pfumelelaniki ni swiboho hinkwaswo leswi u swi tekeke.”) Kutani, n’wi pfune leswaku a kambisisa leswi a swi anakanyaka. (“Xana u ehleketa leswaku leswi wa ha ku swi vulaka swi tirha eka xiyimo xin’wana ni xin’wana?”) Yi nga ha ku hlamarisa ndlela leyi n’wana wa wena a tlhelaka a ma kambisisa ha yona mavonelo yakwe ni ku ma antswisa.
Xiya: Loko u burisana ni n’wana wa wena, u nga ehleketi leswaku u fanele u kombisa leswaku leswi u swi vulaka i swinene. Hambiloko swi vonaka onge leswi u n’wi byelaka swona a nga swi twi, n’wana wa wena a nga ha va a swi twisisa swinene leswi u n’wi byeleke swona ku tlula hilaha a wu langutele hakona—kumbe ku tlula ndlela leyi a wu anakanya leswaku u ta pfumelelana na swona. Swi nga ku hlamarisi loko eka masiku ma nga ri mangani, n’wana wa wena a yima ni vonelo ra wena—kumbexana hambi ku ri ku vula leswaku i vonelo rakwe.
“Minkarhi yin’wana mina ni n’wana wa mina wa jaha hi holovisiwa hi swilo leswi nga nyawuriki—hi xikombiso, loko a tlangisa swilo kumbe ku vungunya ndzisana yakwe ya xisati. Kambe hakanyingi u vonaka a lava leswaku mina ndzi n’wi vutisa leswaku u ehleketa yini ni ku kombisa leswaku ndza n’wi twisisa kutani ndzi ku, ‘Oho, hileswi xiyimo xi nga xiswona’ kumbe ‘Kutani sweswo hileswi u swi ehleketaka.’ Loko ndzi ehleketa leswi endlekeke enkarhini lowu nga hundza, ndza swi vona leswaku loko a ndzi lo vula marito yo fana ni lawa, kumbexana a hi ta va hi papalate timholovo to tala leti hi veke na tona.”—Kenji wa le Japani.
N’WANA WA KONDLO-A-NDZI-DYI U ENDLA XIBOHO MALUNGHANA NI MAVONELO YAKWE
Vatswari lava tlhariheke va pfuna vana va vona leswaku va titwa va ntshunxekile ku phofula mavonelo ya vona
Xiphemu lexikulu xo kurisa n’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi i ku n’wi lunghiselela siku leri a nga ta kota ku suka ekaya ni ku hanya tanihi munhu lonkulu loyi a nga ni vutihlamuleri. (Genesa 2:24) Xin’wana lexi katsekaka i ku endla leswaku a va ni vumunhu—mahanyelo ni milawu leswi nga ta kombisa leswaku i munhu wa njhani. Loko a kuceteriwa ku endla swilo swo biha, n’wana wa wena loyi ana se a endleke xiboho xa leswaku u lava ku va munhu wa njhani u ta endla leswi engetelekeke ematshan’weni yo ehleketa hi swi ta ndzhaku. U ta tlhela a tivutisa a ku: ‘Xana ndzi munhu wa muxaka muni? Xana ndzi hlayisa milawu yihi? Xana munhu loyi a hlayisaka milawu yo tano a ta endla yini exiyin’weni lexi?’—2 Petro 3:11.
Bibele yi hi byela hi Yosefa, jaha leri a ri ri ni mahanyelo lamanene. Hi xikombiso, loko nsati wa Potifaro a n’wi kombele ku endla timhaka ta masangu na yena, Yosefa u hlamule a ku: “Ndzi nga byi endlisa ku yini vubihi lebyi lebyikulu ndzi dyohela Xikwembu hakunene?” (Genesa 39:9) Hambileswi Vaisrayele a va nga si nyikiwa nawu lowu yirisaka vuoswi, Yosefa u namarhele vonelo ra Xikwembu emhakeni yoleyo. Ku engetela kwalaho, marito lama nge “ndzi nga byi” ma kombisa leswaku u tirhise vonelo ra Xikwembu—ri va xiphemu xa mahanyelo yakwe.—Vaefesa 5:1.
N’wana wa wena na yena u le ku dyondzeni ku va ni mahanyelo lamanene. Leswi i swinene, swi ta n’wi pfuna ku langutana ni ntshikilelo wa tintangha ta yena ni ku kota ku tiyimela loko a ri na tona. (Swivuriso 1:10-15) Hi hala tlhelo, mahanyelo wolawo ma nga ha endla leswaku a tiyimelela. Loko sweswo swi endleka, i yini leswi u nga swi endlaka?
RINGETA LESWI: Ematshan’weni yo holova na yena, tlhela u vula vonelo rakwe. (“U nge ndzi tiyisekisa leswaku ndza swi twisisa. U vula leswaku . . . ”) Kutani u vutisa swivutiso. (“I yini lexi ku endlaka u titwa hi ndlela yoleyo?” kumbe “I yini lexi ku endleke leswaku u gimeta hi ku vula marito wolawo?”) Endla leswaku n’wana wa wena a phofula mavonelo yakwe. Loko ku ri hileswaku vonelo rakwe leri hambaneke ri vangiwa ntsena hileswi a ngo ri tsakela naswona a hoxile, n’wi kombise leswaku u nga xixima vonelo rakwe—hambiloko u nga yimi na rona hilaha ku heleleke.
Ku hlakulela ku va ni mahanyelo lamanene a hi leswi tolovelekeke ntsena kambe swi tlhela swi vuyerisa. Phela, Bibele yi vula leswaku Vakreste a va fanelanga va fana ni vana lava ‘ndlengandlengisiwaka hi magandlati ni ku yingayingisiwa hi mheho yin’wana ni yin’wana ya ku dyondzisa.’ (Vaefesa 4:14) Kutani khutaza n’wana wa wena leswaku a hlakulela mahanyelo lamanene.
“Loko ndzi kombisa vana va mina va vanhwanyana leswaku ndzi tiyimisele ku va yingisela, va tala ku amukela vonelo ra mina, hambiloko ri hambane ni ra vona. A ndzi va sindzisi leswaku va amukela vonelo ra mina kambe ndzi va tshika va tiendlela swiboho.”—Ivana wa le Czech Republic.
VATSWARI VA FANELE VA NGA CINCA-CINCI, KAMBE VA VA LAVA ANAKANYELAKA
Ku fana ni vana lavatsongo, vana van’wana va kondlo-a-ndzi-dyi va dyondze vutshila byo kombela vatswari va vona swilo hi ku phindha-phindha ku endlela leswaku va lan’wa va va nyika swona. Loko sweswo swi tshamela ku humelela endyangwini wa wena, vana ni vuxiyaxiya. Hambileswi swi nga ha ku endlaka u titwa u lo hefu, swa xinkarhana, swi dyondzisa n’wana wa wena leswaku ku holova i ndlela yo kuma leswi a swi lavaka. Xana u nga xi tlhantlha njhani xiphiqo lexi? Landzela ndzayo ya Yesu leyi nge: “Kambe ntsena Ina wa n’wina a a ve Ina, E-e wa n’wina a va E-e.” (Matewu 5:37) A swi talanga leswaku vana va holova na wena loko va tiva leswaku a wu nge cinci leswi u swi vuleke.
Hi nkarhi lowu fanaka, vana la anakanyelaka. Hi xikombiso, pfumelela n’wana wa wena a hlamusela leswaku ha yini a vona onge nkarhi lowu a vekeriweke wona wa ku vuya ekaya wu fanele wu engeteriwa. Emhakeni yoleyo, a wu le ku tivangeleni ka ntshikilelo kambe u landzela ndzayo ya Bibele leyi nge: “Ku anakanyela ka n’wina a ku tiviwe.”—Vafilipiya 4:5.
RINGETA LESWI: Hlanganani tanihi ndyangu laha mi nga ta bula hi nkarhi lowu vekiweke wa ku vuya ekaya ni milawu yin’wana ya le ndlwini. Kombisa leswaku u tiyimisele ku yingisa ni ku kambisisa timhaka hinkwato leti katsekeke emahlweni ko va u endla xiboho. Roberto loyi a nga tatana wa le Brazil u ri: “Vana va fanele va vona leswaku vatswari va vona va tiyimisele ku pfumela xikombelo loko xi nga lwisani ni nawu wa Bibele.”
I ntiyiso leswaku ku hava mutswari loyi a hetisekeke. Bibele yi ri: “Hinkwerhu ha khunguvanyeka minkarhi yo tala.” (Yakobo 3:2) Loko u kuma leswaku u hoxe xandla eka mholovo, u nga kanakani ku kombela ku rivaleriwa eka n’wana wa wena. Ku pfumela xihoxo xa wena swi kombisa ku titsongahata naswona swi ta endla leswaku ni n’wana wa wena a endla tano.
“Endzhaku ko holova, loko se ndzi verhamile, ndzi kombele ku rivaleriwa eka n’wana wa mina wa jaha leswi ndzi n’wi holoveleke. Leswi swi n’wi pfune leswaku na yena a verhama naswona swi endle leswaku swi n’wi olovela ku ndzi yingisa.”—Kenji wa le Japani.
^ ndzim. 3 Mavito ma cinciwile exihlokweni lexi.
^ ndzim. 10 Hambileswi eka xihloko lexi hi vulavulaka hi n’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi wa jaha, kambe milawu leyi ya tirha ni le ka n’wana wa nhwanyana.
TIVUTISE . . .
Hi tihi tindlela leti ndzi nga ha hoxaka xandla eka ku holova ni n’wana wa mina?
Xana ndzi nga ri tirhisa njhani rungula leri nga eka xihloko lexi leswaku ndzi twisisa n’wana wa mina ku antswa?
I yini leswi ndzi nga swi endlaka leswaku ndzi burisana ni n’wana wa mina—handle ko holova na yena?
