1. Yehovha u hi khutaza njhani?

YEHOVHA u teka rirhandzu ri ri ra nkoka ku tlula swilo hinkwaswo. (Hos. 6:6) U khutaza malandza yakwe leswaku na wona ma endla tano. Hi ku tirhisa muprofeta Mikiya, Xikwembu xi hi khutaza ku kombisa rirhandzu lerikulu leri katsaka ‘vululami, ku tshembeka ni ku titsongahata.’ (Mik. 6:8) Sweswo swi vula leswaku loko hi nga se kombisa rirhandzu lerikulu, hi fanele hi rhanga hi tiva leswi ri vulaka swona.

2. I yini rirhandzu lerikulu?

² I yini rirhandzu lerikulu? EBibeleni ya Matsalwa Yo Kwetsima Ya Misava Leyintshwa, xiga lexi nge “rirhandzu lerikulu” xi humelela kwalomu ka mikarhi ya 103. Xana rirhandzu lerikulu i yini? “Tinhlamuselo Ta Marito Ya Le Bibeleni” leti kumekaka eka Bibele ya hina, ti hlamusela rirhandzu lerikulu tanihi “rirhandzu leri nga ni ku tinyiketela ni ku tshembeka. Hakanyingi rito leri ri vula rirhandzu leri Xikwembu xi rhandzaka vanhu ha rona kambe ri tlhela ri vula rirhandzu leri vanhu va rhandzanaka ha rona.” Yehovha hi yena xikombiso lexinene xa rirhandzu lerikulu. Eka nhlokomhaka leyi, hi ta bula hi tindlela leti Yehovha a va kombisaka hatona vanhu rirhandzu lerikulu. Nakambe eka nhlokomhaka leyi landzelaka, hi ta bula hi tindlela leti hina malandza ya Yehovha hi nga n’wi tekelelaka hayona hi ku kombisana rirhandzu.

3. Yehovha u tipaluxe tanihi Xikwembu xa njhani eka Muxe?

³ Loko Vaisrayele va ha ku huma eEgipta, Yehovha u tipaluxe eka Muxe hi ku n’wi byela vito Rakwe nileswi a nga swona. U te: “Yehovha, Yehovha, Xikwembu xa tintswalo ni ntwelavusiwana,  loyi a hlwelaka ku hlundzuka naswona a nga ni rirhandzu ni ntiyiso, loyi a rhandzaka vanhu va magidi, loyi a rivalelaka xidyoho ni ku tlula nawu.” (Eks. 34:6, 7) Hi marito yakwe lama khutazaka, Yehovha u byele Muxe nchumu wun’wana wa nkoka mayelana ni rirhandzu rakwe lerikulu. A ku ri yini nchumu wa kona?

4-5. (a) Yehovha u tihlamusele njhani? (b) Hi ta kambisisa swivutiso swihi?

⁴ Yehovha u tihlamusela tanihi Xikwembu lexi nga ni “rirhandzu lerikulu.” Xiga xexo xi boxiwa mikarhi yo hlaya eka tindzimana ta le Bibeleni. (Tinhl. 14:18; Neh. 9:17; Ps. 86:15; 103:8; Yuw. 2:13; Yon. 4:2) Xiga lexi xi tirhisiwi eka vanhu kambe xi tirhisiwa eka Yehovha ntsena. Xana a swi tsakisi leswi Yehovha a hlamuseleke rirhandzu lerikulu eBibeleni tanihi nchumu wa nkoka ku tlula swilo hinkwaswo? Swi le rivaleni leswaku rirhandzu lerikulu i ra nkoka eka Yehovha. * A swi hlamarisi leswi Hosi Davhida a vuleke leswi: “Yehovha, rirhandzu ra wena ri fika ni le tilweni . . . Rirhandzu ra wena i ra nkoka swinene, Xikwembu xanga! Vanhu va tumbela endzhutini wa timpapa ta wena.” (Ps. 36:5, 7) Xana ha ri tlangela rirhandzu lerikulu ra Xikwembu hilaha Davhida a endleke hakona?

⁵ Loko hi lava ku twisisa leswi rirhandzu lerikulu ra Yehovha ri vulaka swona, a hi hlamuleni swivutiso leswimbirhi: I vamani lava Yehovha a va kombaka rirhandzu lerikulu? Hi nga vuyeriwa njhani eka rirhandzu lerikulu ra Yehovha?

6. I vamani lava Yehovha a va kombaka rirhandzu rakwe lerikulu?

⁶ I vamani lava Yehovha a va kombaka rirhandzu rakwe lerikulu? Bibele yi vula leswaku hi nga rhandza swilo swo tala swo tanihi “swa vurimi,” “vhinyo ni mafurha,” “ndzayo,” “vutivi,” “vutlhari” ni swin’wana swo tala. (2 Tikr. 26:10; Swiv. 12:1; 21:17; 29:3) Kambe rirhandzu lerikulu a ri kombisiwi eka swilo swo karhi, ri kombisiwa ntsena eka vanhu. Hambiswiritano, a hi vanhu hinkwavo lava Yehovha a va kombisaka rirhandzu rakwe lerikulu. U ri kombisa eka vanhu lava nga ni vuxaka lebyikulu na yena. Xikwembu xa hina xi tshembekile eka vanghana va xona. Xi ni xikongomelo lexinene hi vona naswona a xi nge tshiki ku va rhandza.

7. Yehovha u va kombise njhani vanhu hinkwavo rirhandzu?

⁷ Yehovha u kombise rirhandzu eka vanhu hinkwavo. Yesu u byele wanuna loyi a vuriwaka Nikodema a ku: “Hikuva Xikwembu xi rhandze misava [vanhu hinkwavo] swinene lerova xi nyikela hi N’wana wa xona loyi a tswariweke a ri  swakwe, leswaku loyi a pfumelaka eka yena a nga lovisiwi kambe a kuma vutomi lebyi nga heriki.”—Yoh. 3:1, 16; Mat. 5:44, 45.

8-9. (a) I yini lexi endlaka Yehovha a kombisa malandza yakwe rirhandzu lerikulu? (b) Hi ta kambisisa yini sweswi?

⁸ Hilaha swi boxiweke hakona eku sunguleni, Yehovha u kombisa rirhandzu lerikulu ntsena eka malandza yakwe lama nga ni vuxaka lebyinene na yena. Leswi hi swi vona eka leswi vuriweke hi Hosi Davhida na muprofeta Daniyele. Hi xikombiso, Davhida u te: “Tshama u ri karhi u rhandza lava ku tivaka.” “Rirhandzu ra Yehovha i ra hilaha ku nga heriki eka lava n’wi chavaka.” Nakambe Daniyele u te: “Yehovha Xikwembu xa ntiyiso, [loyi] a rhandzaka lava n’wi rhandzaka va tlhela va yingisa swileriso swakwe.” (Ps. 36:10; 103:17; Dan. 9:4) Hilaha hi swi tweke hakona, Yehovha u kombisa rirhandzu rakwe eka malandza yakwe hikuva ma n’wi tiva, ma n’wi chava, ma n’wi rhandza naswona ma yingisa swileriso swakwe. Yehovha u ma kombisa rirhandzu malandza yakwe lama n’wi gandzelaka hi ku tshembeka.

⁹ Yehovha u hi kombise rirhandzu leri a ri kombaka vanhu hinkwavo niloko hi nga se sungula ku n’wi tirhela. (Ps. 104:14) Kambe leswi sweswi se hi n’wi tirhelaka hi ku tshembeka, Yehovha u hi kombisa rirhandzu rakwe lerikulu. Entiyisweni, Yehovha u tshembisa malandza yakwe a ku: “A ndzi nge tshiki ku ku rhandza.” (Esa. 54:10) Davhida u tivonele hi ya yena, u te: “Yehovha u ta khoma nandza wakwe wo tshembeka hi ndlela yo hlawuleka.” (Ps. 4:3) Xana rirhandzu rero ra Yehovha ri fanele hi susumetela ku endla yini? Mupisalema u te: “Un’wana ni un’wana la tlhariheke u ta vona swilo leswi Naswona u ta kambisisa mitirho ya Yehovha ya rirhandzu.” (Ps. 107:43) Loko ha ha ri ni mhaka leyi emiehleketweni, a hi kambisiseni tindlela tinharhu leti malandza ya Yehovha ma vuyeriwaka hatona eka rirhandzu rakwe lerikulu.

10. Hi vuyeriwa njhani eka rirhandzu lerikulu ra Yehovha ra hilaha ku nga heriki? (Pisalema 31:7)

¹⁰Rirhandzu lerikulu ra Yehovha i ra hilaha ku nga heriki. Rirhandzu leri ri boxiwa mikarhi ya 26 eka Pisalema 136. Eka ndzimana yo sungula, hi hlaya leswi: “Khensani Yehovha, hikuva hi lonene; rirhandzu rakwe lerikulu a ri heli.” (Ps. 136:1)  Eka tindzimana 2 ku ya eka 26, ku vuriwa hi ku phindhaphindha leswaku “rirhandzu rakwe lerikulu a ri heli.” Loko hi hlaya tindzimana letin’wana eka pisalema leyi, hi tsakisiwa hi ku vona tindlela leti Yehovha a hi kombisaka hatona rirhandzu rakwe lerikulu handle ko karhala. Marito lama vuriweke hi ku phindhaphindha lama nge, “rirhandzu rakwe lerikulu a ri heli” ma hi tiyisekisa leswaku rirhandzu ra Xikwembu eka malandza ya xona a ri cinci. Swa hi tsakisa ku tiva leswaku Yehovha a nga hatliseli ku ma hlambela mavoko malandza yakwe! Ku ri na sweswo u ma kombisa rirhandzu, ngopfungopfu loko ma ri emaxangwini. Ndlela leyi hi vuyeriwaka hayona: Ku tiva leswaku Yehovha wa hi rhandza, swi hi nyika ntsako naswona swi hi nyika matimba lawa hi ma lavaka leswaku hi langutana ni maxangu ni ku ya emahlweni hi n’wi tirhela.—Hlaya Pisalema 31:7.

11. Hi ku ya hi Pisalema 86:5, i yini lexi susumetelaka Yehovha leswaku a hi rivalela?

¹¹Rirhandzu lerikulu ra Xikwembu ri xi susumetela leswaku xi rivalela. Loko Yehovha a vona mudyohi loyi a hundzukeke ni ku tshika swiendlo swakwe leswi nga ha n’wi dyohisaka, rirhandzu Rakwe lerikulu ri N’wi susumeta leswaku a rivalela. Mupisalema Davhida u vule leswi hi Yehovha: “A nga hi khomanga hi ku ya hi swidyoho swa hina, Kumbe ku hi xupula hi ku ya hi swihoxo swa hina.” (Ps. 103:8-11) Mupisalema Davhida a a swi tiva leswaku swi njhani ku va munhu a biwa hi ripfalo loko a endle xidyoho. Kambe u tlhele a dyondza leswaku Yehovha “u lunghekele ku rivalela.” I yini lexi endlaka Yehovha a rivalela? Nhlamulo hi yi kuma eka Pisalema 86:5. (Yi Hlaye.) Hilaha Davhida a vuleke hakona exikhongelweni xakwe, Yehovha wa rivalela hikuva u ni rirhandzu lerikulu eka lava kombelaka ku rivaleriwa.

12-13. I yini leswi nga hi pfunaka loko hi tshamela ku titwa nandzu hi swidyoho leswi hi swi endleke khale?

¹² Loko hi endle xidyoho, i swinene ku titwa nandzu. Swi ta hi pfuna leswaku hi hundzuka kutani hi teka goza ro lulamisa swihoxo swa hina. Kambe malandza man’wana ya Xikwembu a ma tshiki ku titwa nandzu hi swidyoho leswi ma swi endleke khale. Ma vona onge Yehovha a nge pfuki a ma rivalerile hambiloko ma hundzuke hi timbilu ta wona hinkwato. Loko na wena u titwa tano, ku dyondza hi ndlela leyi Yehovha a tiyimiseleke hayona ku komba malandza yakwe rirhandzu lerikulu swi nga ku pfuna.

 ¹³Ndlela leyi hi vuyeriwaka hayona: Hambiloko hi velekiwe ni xidyoho, hi nga swi kota ku tirhela Xikwembu hi tsakile naswona hi ri ni ripfalo leri baseke. Leswi swa koteka hikuva “ngati ya Yesu N’wana wa xona ya hi basisa eka swidyoho hinkwaswo.” (1 Yoh. 1:7) Loko ku ri ni swihoxo leswi u swi endleke leswi ku hetaka matimba, tsundzuka leswaku Yehovha u tiyimisele ku rivalela mudyohi loyi a hundzukaka. Xiya leswi Davhida a swi vuleke hi ku yelana loku nga kona exikarhi ka rirhandzu ni ku rivalela. U te: “Tanihi leswi matilo ma tlakukeke ku tlula misava, rirhandzu rakwe eka lava n’wi chavaka i rikulu swinene. Tanihi leswi vuxa byi nga ekule ni vupeladyambu, ni swidyoho swa hina u swi veke ekule na hina.” (Ps. 103:11, 12) Hakunene Yehovha u “rivalela hi ndlela leyikulu.”—Esa. 55:7.

14. Davhida u yi hlamusele njhani ndlela leyi rirhandzu lerikulu ra Xikwembu ri hi sirhelelaka hayona?

¹⁴Rirhandzu lerikulu ra Xikwembu ri sirhelela vuxaka bya hina na xona. Loko Davhida a khongela eka Yehovha, u te: “U ndhawu ya mina yo tumbela eka yona; U ta ndzi sirhelela emaxangwini. U ta endla leswaku ku biwa mikulungwana hikuva u ndzi ponisile. . . . La tshembaka Yehovha wa n’wi sirhelela hikuva Wa n’wi rhandza.” (Ps. 32:7, 10) Ku fana ni makhumbi lamakulu lawa a ma sirhelela miti ya khale, rirhandzu lerikulu ra Yehovha ra hi sirhelela eka makhombo lama endlaka leswaku hi nga tshembeki eka yena. Nakambe ri n’wi susumetela leswaku a tshinela ekusuhi na hina.—Yer. 31:3.

15. Rirhandzu ra Yehovha lerikulu ri fana njhani ni ndhawu ya vutumbelo?

¹⁵ Davhida u boxe swin’wana leswi hlamuselaka nsirhelelo lowu vanhu va Xikwembu va tiphinaka ha wona. U te: “Xikwembu i vutumbelo bya mina lebyi sirhelelekeke, Xikwembu lexi ndzi rhandzaka.” U tlhele a ku: “I khokholo ra mina naswona wa ndzi rhandza, vutumbelo bya mina ni muponisi wa mina, xitlhangu xa mina ni Loyi ndzi tumbelaka eka yena.” (Ps. 59:17; 144:2) Hikwalahokayini Davhida a fanise rirhandzu lerikulu ra Yehovha ni vutumbelo lebyi sirhelelekeke? Loko ntsena ha ha ri malandza ya Yehovha, u ta hi nyika nsirhelelo lowu hi wu lavaka leswaku hi hlayisa vuxaka bya hina na yena swi nga ri na mhaka leswaku hi tshama kwihi. Pisalema 91 yi ni marito lama tiyisaka nhlana. Mutsari wa pisalema leyi u te: “Ndzi ta byela Yehovha ndzi ku: ‘U vutumbelo bya mina ni khokholo ra mina.’” (Ps. 91:1-3, 9, 14) Muxe u tirhise marito lama fanaka mayelana ni vutumbelo. (Ps. 90:1, nhlamuselo ya le hansi.) Nakambe loko a ri ekusuhi ni ku fa, Muxe u va tsundzuxe marito lama khumbaka mbilu. U te: “Xikwembu i vutumbelo ku sukela khale, mavoko ya xona lama tshamaka hilaha ku nga heriki ma ku khomile.” (Det. 33:27) Marito lama nge, “mavoko ya xona lama tshamaka hilaha ku nga heriki ma ku khomile,” ma hi byela yini hi Yehovha?

16. Hi tihi tindlela timbirhi leti hi katekisiweke hatona? (Pisalema 136:23)

¹⁶ Loko Yehovha a ri vutumbelo bya hina, hi titwa hi hlayisekile. Kambe mikarhi yin’wana hi nga ha titwa hi hele matimba. Xana Yehovha u ta hi pfuna njhani loko hi titwa tano? (Hlaya Pisalema 136:23.) U ta hi vukarha ni ku hi pfuxa leswaku hi ya emahlweni. (Ps. 28:9; 94:18) Ndlela leyi hi vuyeriwaka hayona: Ku tiva leswaku Yehovha u ta hi seketela mikarhi hinkwayo, swi hi pfuna hi vona leswaku hi katekile hi tindlela timbirhi. Yo sungula, hi ni nsirhelelo wa xiviri swi nga ri na mhaka leswaku hi tshama kwihi. Ya vumbirhi, Tata wa hina wa le tilweni loyi a hi rhandzaka swinene wa hi khathalela.

17. I yini leswi rirhandzu lerikulu ra Xikwembu ri hi tiyisekisaka swona? (Pisalema 33:18-22)

¹⁷ Hilaha se hi buleke hakona, loko hi langutane ni miringo hi nga tiyiseka leswaku Yehovha u ta hi seketela naswona u ta hi pfuna leswaku hi  ya emahlweni hi tshama hi tshembekile. (2 Kor. 4:7-9) Muprofeta Yeremiya u te: “A hi herisiwanga hikwalaho ka rirhandzu ra Yehovha, hikuva tintswalo takwe a ti heli.” (Swir. 3:22) Ha tiyiseka leswaku Yehovha u ta hi komba rirhandzu rakwe lerikulu hikuva hilaha mupisalema a vuleke hakona: “Yehovha u languta lava n’wi chavaka, lava rindzeleke leswaku a va komba rirhandzu rakwe.”—Hlaya Pisalema 33:18-22.

18-19. (a) I yini leswi hi faneleke hi tshama hi ri karhi hi swi tsundzuka? (b) Hi ta bula hi yini eka nhlokomhaka leyi landzelaka?

¹⁸ I yini leswi hi faneleke hi tshama hi ri karhi hi swi tsundzuka? Loko hi nga se sungula ku tirhela Yehovha, u hi rhandzile hilaha a rhandzaka vanhu hinkwavo hakona. Hambiswiritano, leswi sweswi se hi nga vagandzeri vakwe, hi tiphina hi rirhandzu rakwe lerikulu. Hikwalaho, rirhandzu rakwe ri n’wi susumetela leswaku a hi vukarha. U ta tshama a ri ekusuhi na hina naswona u ta hetisisa switshembiso swakwe leswi a hi tshembiseke swona. U lava hi va vanghana vakwe hilaha ku nga heriki! (Ps. 46:1, 2, 7) Hikwalaho, swi nga ri na mhaka leswaku hi langutana ni miringo yihi, Yehovha u ta hi nyika matimba lawa hi ma lavaka leswaku hi tshama hi tshembekile.

¹⁹ Hi ti vonile tindlela leti Yehovha a kombisaka malandza yakwe rirhandzu lerikulu hatona. Hikwalaho, na hina hi fanele hi kombisana rirhandzu lerikulu. Hi nga swi endlisa ku yini? Eka nhlokomhaka leyi landzelaka, hi ta bula hi mhaka leyi ya nkoka.