Ti-shelfish letitsongo ni swivumbiwa swin’wana leswi hanyaka ematini leswi kulaka swi namarhele etshakwini ra xikepe swi vanga swiphiqo eka vachayeri va swikepe. Swi endla leswaku swikepe swi nonoka swi tlhela swi tirhisa dizele yo tala naswona swi endla leswaku swikepe swi yisiwa esevhisini leswaku swi ya basisiwa endzhaku ka malembe ma nga ri mangani. Van’wasayense va kambisisa swilo swa ntumbuluko leswaku va ta kota ku lulamisa xiphiqo lexi.

 Xiya: Valavisisi va kume leswaku dzovo ra nkavavangaheti leyi vuriwaka pilot whale ra swi kota ku tibasisa hi roxe. Dzovo ra kona ri ni tiforo letitsongo leti vuriwaka ti-nanoridge, tiforo ta kona i titsongo ngopfu lerova ti-shelfish letitsongo a ti swi koti ku namarhela eka rona. Exikarhi ka tiforo leti, ku ni mafurha lama dlayaka nkuxu ni switsongwatsongwana. Nkavavangaheti yi tshamela humesa mafurha loko yi ri karhi yi tibasisa.

 Van’wasayense va lava ku kopela ndlela leyi nkavavangaheti yi tibasisaka ha yona, leswaku va ta endla tshaku ra xikepe ri kota ku tibasisa hi roxe. Enkarhini lowu hundzeke a va tirhisa pende leyi dlayaka swivumbiwa leswi namarhelaka etshakwini ra xikepe. Pende yoleyo yi yirisiwile hikuva a yi dlayetela swivumbiwa swa le lwandle. Valavisisi va ehlekete ku namarheta zenge ra swimbhovambhovana leri endliweke hi khemikhali etshakwini ra xikepe. Loko khemikhali leyi yi hlangana ni mati ya lwandle yi hundzuka mafurha kutani ma sindza tshaku ra xikepe. Hi ku famba ka nkarhi, mafurha wolowo lama bumbuleke kwalomu ka 0,7 wa timilimitara, ma wela ematini swin’we ni swivumbiwa hinkwaswo leswi namarheleke tshaku ra xikepe. Endzhaku ka sweswo, ku ta huma mafurha man’wana lama nga ta tlhela ma sindza tshaku ra xikepe.

 Ndzavisiso lowu endliweke elaboratori wu kombisa leswaku sweswo swi nga endla leswaku swivumbiwa swa le matini swi nga ha namarheli etshakwini ra xikepe. Wolawo i mahungu yo tsakisa eka vini va swikepe hikuva ku yisa xikepe esevhisini leswaku xi ya basisiwa swi durha ngopfu.

 U anakanya yini? Xana dzovo ra nkavavangaheti leyi vuriwaka pilot whale leri kotaka ku tibasisa ri lo tiendlekela? Kumbe, xana ri lo endliwa?