Mahungu yo biha: Tingana ti nga ku sivela ku tiphina hi xinghana ni mitokoto yo tsakisa.

 Mahungu yo tsakisa: A hi mikarhi hinkwayo swi nga hoxa ku va ni tingana. Ti nga ku pfuna leswaku u anakanyisisa u nga si vulavula naswona ti nga ku endla u va muyingiseri lonene ni ku tlhela u va ni vuxiyaxiya.

 Mahungu yo antswa: Tingana a hi nchumu lowu nga tshamaka hilaha ku nga heriki hikwalaho u nga swi kota ku lawula vuyelo bya kona byo biha. Nhlokomhaka leyi, yi ta ku pfuna leswaku u nga swi endlisa ku yini.

•  Tiva leswi u swi chavaka

•  Leswi u nga swi endlaka

•  Leswi tintangha ta wena ti swi vulaka

 Tingana ti nga endla u chava ku vulavula ni vanhu hi ku kongoma. Hikwalaho ka sweswo, u nga titwa u ri n’wamuyexe, onge hi loko u ri ekamareni leri nga ni munyama u ri wexe. Sweswo swi nga ku chavisa. Kambe loko u tiva leswi swi ku chavisaka, u nga xiya leswaku sweswo ko va malebvu ya nghala. Xiya swikombiso swinharhu leswi landzelaka.

•   Ku chava #1: “A ndzi swi tivi leswi ndzi nga vulavulaka ha swona.”

   Ntiyiso: Vanhu va tsundzuka ngopfu ndlela leyi u va endleke va ti twa ha yona ematshan’weni ya leswi u swi vuleke. U nga hlula tingana hi ku dyondza ku yingisela ni ku tsakela ku twa leswi van’wana va swi vulaka.

   Swo anakanyisisa ha swona: I munghana wa muxaka muni loyi u n’wi tsakelaka—hi loyi a tshamelaka ku phyaphyarha kumbe loyi a kotaka ku ku yingisela?

•   Ku chava #2: “Vanhu va ta ehleketa leswaku ndza lolohisa.”

   Ntiyiso: Vanhu va ta tshama va ri karhi va ehleketa swo karhi hi wena swi nga ri na mhaka leswaku u ni tingana kumbe a wu na tona. U nga kota ku lawula ku chava ka wena—kutani u pfuna vanhu va va ni langutelo lerinene hi wena—hi ku va u nga ticinci leswi u nga xiswona.

   Swo anakanyisisa ha swona: Swi nga endleka u ehleketa leswaku vanhu va ku ehleketelela swilo swo biha, ku ri ku hi wena u vaka u ehleketa leswaku vanhu a va ku twisisi.

•   Ku chava #3: “Ndzi ta tinyumisa loko ndzo vula leswi hoxeke.”

   Ntiyiso: Mikarhi yin’wana, sweswo swa va humelela vanhu hinkwavo. U nga swi kota ku lawula ku chava ka wena hi ku languta swihoxo leswi u swi endlaka tanihi lunghelo ro kombisa van’wana leswaku na wena wa swi endla swihoxo.

   Swo anakanyisisa ha swona: Xana a wu swi rhandzi ku tshama ni vanhu lava va pfumelaka leswaku va swi endla swihoxo?

 Xana a wu swi tiva? Vanhu van’wana va ehleketa leswaku a va na tingana hikwalaho ka leswi va tshamelaka ku rhumela marungula. Kambe swa olova ku endla xinghana xa ntiyiso ni munhu loko mi va ni mabulo mi ri karhi mi vonana. Sherry Turkle mutivi wa swa miehleketo ni swa thekinoloji u tsale a ku: “Hi va ni vunghana lebyikulu ni vanhu loko hi vonana ni ku twa marito ya vona.” a

•   Papalata ku tiringanisa ni van’wana. A wu fanelanga u tikokela mahlo. Ematshan’weni ya sweswo, xikongomelo xa wena i ku lawula tingana ta wena leswaku u nga lahlekeriwi hi njombo ya ku tiphina hi xinghana ni mitokoto leyi tsakisaka.

   “A swi bohi leswaku mabulo ma leha naswona a swi lavi leswaku u ti kokela matihlo loko u ri exikarhi ka vanhu. Ti tivise eka munhu loyi u nga n’wi tiviki kumbe u n’wi vutisa swivutiso swi nga ri swingani.”—Alicia.

   Nsinya wa nawu wa le Bibeleni: “Un’wana ni un’wana a a kambele swiendlo swakwe, kutani u ta va ni xivangelo xo tibuma naswona a nga tiringanisi ni munhu un’wana.”—Vagalatiya 6:4.

•   Vana ni vuxiyaxiya. Xiyisisa vanhu lava kotaka ku endla xinghana kutani u languta ndlela leyi va sungulaka mabulo hayona ni van’wana. I yini lexi va pfunaka? I yini lexi nga va pfuniki? I vuswikoti byihi bya ku endla xinghana lebyi va nga na byona lebyi u nga byi tekelelaka?

   “Xiyisisa na ku dyondza eka vanhu lava va kotaka ku endla xinghana hi ku olova. Languta leswi va swi endlaka ni ku swi vula loko va hlangana ni munhu ro sungula.”—Aaron.

   Nsinya wa nawu wa le Bibeleni: “Leswi nsimbhi yi lotaka nsimbhi, ni munhu u lota munghana wakwe.”—Swivuriso 27:17.

•   Vutisa swivutiso. Hi ntolovelo vanhu va rhandza ku nyika mavonelo ya vona hi swilo hikwalaho ka sweswo ku vutisa swivutiso i ndlela ya kahle yo sungula mabulo. Sweswo swi endla va dzika eka leswi va nga eku swi hlamuseleni ematshan’weni ya wena.

   “Ku lunghiselela leswi u nga ta swi vula ka ha ri emahlweni swi ta ku pfuna u nga chuhi ngopfu. U nga ehleketa hileswi u nga swi vulaka kumbe swivutiso swi nga swi nga ri swingani u nga si hlangana ni vanhu hi ku kongoma, sweswo swi ta ku pfuna u kota ku hunguta ntshikilelo.”—Alana.

   Nsinya wa nawu wa le Bibeleni: “Mi nga ehleketi hi leswi vuyerisaka n’wina ntsena, kambe ehleketelelani ni van’wana.”—Vafilipiya 2:4.