Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Msumba wa Nineve ukaŵa na nyumba zakuzengeka mwaluso chomene, kweniso malo ghakutowa ghakupambanapambana

Kasi Mukukumbuka?

Kasi Mukukumbuka?

Kasi ntchivichi chikachitikira Nineve pamanyuma pa mazuŵa gha Yona?

KUFIKA cha m’ma 670 B.C.E., Asiriya ukaŵa ufumu wankhongono chomene pa charu chose. Pa webusayiti ya The British Museum, ŵakalongosora kuti ufumu wa Asiriya “ukawusanga kufuma ku mafumiro gha dazi kwa Kipro, m’paka ku manjiliro gha dazi kwa Iran, ndipo pa nyengo yinyake ukawusanga m’paka na ku Eguputo wuwo.” Ndipo likuru lake, uko kukaŵa ku Nineve, ukaŵa msumba ukuru chomene pa charu chose. Msumba uwu, ukaŵa na minda yinandi yakutowa chomene, malo ghanandi ghakukondweska, kweniso malayibulare ghakurughakuru. Ivyo vikalembeka pa viliŵa vya msumba wakale wa Nineve vikulongora kuti Themba Ashurbanipal, nalo likajichemanga kuti “themba la pa charu chose,” nga umo ghakachitirangaso mathemba ghanyake gha Asiriya. Mu nyengo ya muwuso wake, vikawonekanga nga kuti palije uyo wangathereska Asiriya na Nineve.

Ufumu wankhongono wa pa charu chose wa Asiriya ukaŵa ufumu ukuru chomene panyengo iyo

Kweni apo Asiriya wakafikapo kuŵa wankhongono chomene, ndipo ntchimi ya Yehova Zefaniya yikachima kuti: ‘Yehova wazamuparanya Asiriya, ndipo wazamuzgora Nineve kuŵa mayiyi, kuŵa charu chakomira nga ntchipalamba.’ Mwakusazgirapo, ntchimi ya Yehova, Nahumu, nayo yikachima kuti: “Phangani siliva, phangani golide! . . . Msumba uli pwankhu, ulije kanthu, waparanyika! . . . Waliyose uyo wakukuwona wazamukuchimbira na kuyowoya kuti: ‘Nineve wapasuka!’” (Zef. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Apo ŵanthu ŵakapulikanga mauchimi agha, ŵakwenera kuti ŵakakayikanga na kufumba kuti: ‘Kasi ivi vingachitika nadi? Kasi Asiriya wankhongono wangathereskeka?’ Vikwenera kuti vikawonekanga nga vingachitika yayi.

Nineve wakazgoka mapopa!

Ndipouli, ivyo ŵakakhazganga yayi vikachitika, Asiriya wakathereskeka! Nyengo yichoko waka pambere chaka cha 600 B.C.E. chindakwane, Asiriya wakathereskeka na Ŵababuloni na Ŵamedi. Ŵanthu ŵakaleka kukhala mu Nineve, ndipo pamanyuma ŵanthu ŵakaluwirathu vya Nineve. Buku linyake lakulembeka na wupu wa The Metropolitan Museum of Art, ku New York, likati: “Kufika mu vyaka vyapakati pa 500 C.E. na 1500 C.E., msumba wa Nineve ukaŵa kuti wamalirathu, ndipo ŵanthu ŵakamanyanga vyakuti kukaŵa msumba uwu kwizira waka mu Baibolo.” Kukwambilira kwa 1800, wupu wa Biblical Archaeology Society, ukalemba pa webusayiti yake kuti: “Palije uyo wakamanyanga usange msumba ukuru wa Asiriya ukaŵako nadi.” Kweni mu 1845, nkhwantha ya kufukura vinthu vyakale, zina lake Austen Henry Layard wakamba kufura apo pakaŵa msumba wa Nineve. Ivyo wakasanga vikalongora kuti msumba uwu ukaŵako nadi ndipo ukaŵa wapachanya chomene.

Kufiskika kwa mauchimi ghakuyowoya vya Nineve, kukutovwira kulutilira kugomezga kuti mauchimi gha mu Baibolo ghakuyowoya vya maboma gha ndyali agho ghaliko sono kuti ghazamuparanyika, ghazamufiskika nadi.​—Dan. 2:44; Chiv. 19:15, 19-21.