BAIBOLO likuyowoya mwakupulikikwa makora kuti: Mfumu “watemwenge muwoli wake umo wakujitemwera yekha.” Muwoli nayo “wacindikenge comene mfumu wake.” Wose ŵakwenera kucita milimo yawo nga ni “thupi limoza.” (Efe. 5:33; Gen. 2:23, 24) Para nyengo yikujumphapo, ŵakutorana ŵakukolerana na kutemwana comene. Ubwezi uwu tingawuyaniska na ivyo misisi ya makuni ghaŵiri agho ghamera pa malo ghamoza yikucita. Mfumu na muwoli wake awo ŵakutemwana ŵakuŵa ŵakukolerana comene maghanoghano.

Kweni wuli usange mfumu panji muwoli watayika? Ubwezi wakukhora comene uwo wanguŵapo apo wose ŵaŵiri ŵanguŵa ŵamoyo ukumara. Kanandi uyo wakhalapo wakuŵa na citima, phukwa, panji kujizenga mulandu. Kwa vyaka 58 ivyo Daniella wakaŵira mu nthengwa, wakamanyanga ŵanthu ŵanandi awo ŵakataya munyawo wa mu nthengwa. a Kweni mfumu wake wakati wafwa, wakayowoya kuti: “Pakwamba, nkhamanyanga yayi ukuru wa citima ico munthu wakuŵa naco. Ungamanya pekha para vyakucitikira.”

Ŵakusanda ŵanyake ŵakuti munthu wakusuzgika comene maghanoghano para munyake wa mu nthengwa wafwa. Ŵanandi awo vili kuŵacitikirapo ŵakukolerana nayo fundo iyi. Mfumu wa Millie wali kufwa vyaka vinandi ivyo vyajumpha. Pakulongosora umoyo wake pakuŵa cokoro, wakati: “Nkhuŵa nga nili wakupendera.” Wakalongosoranga umo wakujipulikira cifukwa ca nyifwa ya mfumu wake uyo wakakhala nayo mu nthengwa vyaka 25.

 Susan wakaghanaghananga kuti vyokoro ivyo vikuŵa na citima kwa vyaka vinandi para ŵafumu ŵawo ŵafwa, vikutalulira waka. Kweni wakati wakhala mu nthengwa vyaka 38, mfumu wake wakafwa. Pa nyengo yasono pajumpha vyaka 20, kweni wakuti: “Zuŵa lililose nkhughanaghana vya iwo.” Kanandi wakuthiska masozi cifukwa ca nyifwa ya mfumu wake.

Baibolo nalo likulongora kuti citima ico munthu wakuŵa naco para munyake wa mu nthengwa wafwa cikuŵa cikuru comene kweniso cikumara luŵiro yayi. Sara wati wafwa, mfumu wake, Abrahamu, “wakiza kwiza kamulilira Sara na kumutengelera.” (Gen. 23:1, 2) Nangauli Abrahamu wakaŵa na cipulikano cakuti ŵakufwa ŵazamuwuka, kweni muwoli wake wakati wafwa wakaŵa na citima cikuru comene. (Heb. 11:17-19) Yakobe wakamuluwa luŵiro yayi muwoli wake wakutemweka, Rakelo, wakati wafwa. Wakayowoyanga viwemi vya muwoli wake ku ŵana ŵake.—Gen. 44:27; 48:7.

Kasi pa viyelezgero vya mu Malemba ivi tikusambirapo vici? Para yumoza mu nthengwa watayika, kanandi uyo wakhala wakuŵa na citima kwa vyaka vinandi. Tikwenera yayi kumuwona nga ngwakulopwa, kweni tikwenera kumupulikiska. Wangakhumbikwira kumulongora lusungu na kumovwira kwa nyengo yitali.

Para yumoza mu nthengwa wafwa, uyo wakhala wakukumana na masuzgo ghanandi. Para wakhala mu nthengwa kwa vyaka vinandi, mfumu wakumanya umo wangapembuzgira muwoli wake na kumukhozga para wakhuŵara. Kweni para mfumu wafwa, citemwa na cipembuzgo navyo vikumara. Mwakuyana waka, muwoli wakumanya umo wangapwelelera mfumu wake kweniso umo wangacitira kuti iyo waŵenge wakukondwa. Tumazgu twake tuwemi, ndiposo umo wakucitira para mfumu wake wakumupempha cinthu cinyake ni vyakukondweska comene kuluska cilicose. Usange muwoli wake wafwa, mfumu wangaŵa na phukwa likuru comene. Ntheura, ŵanji awo munyawo wa mu nthengwa watayika, ŵangakayikira panji kucita wofi na vinthu vya munthazi. Kasi ni fundo wuli ya mu Baibolo iyo yingaŵawovwira kuti mtima utune kweniso kuti ŵaŵe na mtende mu maghanoghano?

“Kwenjerwa cara napacoko vya zuŵa lakulondezgapo, cifukwa zuŵa lakulondezgapo liŵenge na vyenjezgo vyake na vyake. Zuŵa lililose ndakukwanira na uheni wake na wake.” (Mat. 6:34) Mazgu gha Yesu agha, ghakuyowoya za vinthu vyakuthupi, kweni ghawovwiraso ŵanthu ŵanandi kuti ŵazizipizge citima ca nyifwa ya wakutemweka wawo. Myezi yicoko waka muwoli wake wakati wafwa, Charles wakalemba kuti: “Citima ico nili naco cifukwa ca nyifwa ya Monique cicali cikuru comene, ndipo nyengo zinyake nkhuwona nga cikusazgikirako. Ndipouli, nkhumanya kuti nchakawiro kucita nthena ndipo citima ici cicepengeko para nyengo yajumphapo.”

Charles wakeneranga kuzizipizga kwa nyengo yitali. Kasi nchivici ico cikamovwira? Iyo wakati: “Na wovwiri wa Yehova citima cikacepanga pacokopacoko.” Charles wakasuzgika comene maghanoghano yayi cifukwa ca citima. Nangauli citima cake cikamara zuŵa limoza yayi, kweni cikamulopweska  yayi. Usange munyinu wa mu nthengwa wali kufwa, zizipizgani. Citima cikumara pacokopacoko. Para mazuŵa ghakujumphapo mukukhwimiskika.

Ni khumbo la Ciuta yayi kuti ŵanthu ŵafwenge. Kweni ni “milimo ya Dyabulosi.” (1 Yoh. 3:8; Rom. 6:23) Satana wakugwiliskira nchito nyifwa kweniso kopa nyifwa kuti ŵanthu ŵanandi ŵaŵe mu wuzga ndiposo kuti ŵaŵavye cilindizga. (Heb. 2:14, 15) Satana wakukondwa para munthu wakughanaghana kuti vingacitika yayi kuti waŵe wacimwemwe ndiposo wakukhorwa, nanga ni mu caru ciphya ca Ciuta. Ntheura, para munthu wakusuzgika maghanoghano para munyake wa mu nthengwa watayika, nchifukwa ca kwananga kwa Adamu na mauryarya gha Satana. (Rom. 5:12) Yehova wazamumazga viheni vyose ivyo Satana wapangiska. Wazamutonda nyifwa iyo nchilwero cikuru ca Satana. Pa awo ŵali kufwatuka ku wofi wa nyifwa pali awo munyawo wa mu nthengwa wali kufwa, ndipo namwe mungafwatuka. Uyo wakupangiska wofi uwu ni Satana.

Para ŵanthu ŵazakawuka, ubali uzamusintha. Ghanaghanirani vya ŵapapi, ŵagogo, ŵagogo ŵa ŵagogo, ŵana ŵawo, na ŵazukuru ŵawo awo ŵazamuwuka na kuŵa ŵakufikapo. Ucekuru uzamuŵakoso yayi. Muwiro uphya ungazakakhumbikwira kuwona ŵasekuru ŵawo mwakupambana na umo ukuŵawonera sono. Tikugomezga kuti para vyazakaŵa nthena ndikuti vinthu vizamuŵa kuti vikusinthira ku uwemi pa umoyo wa ŵanthu.

Pangaŵa mafumbo ghanandi ghakukhwaskana na ŵanthu awo ŵazamuwuka. Mwaciyelezgero, kasi nchivici ico cizamucitika kwa awo ŵawoli panji  ŵafumu ŵawo ŵakujumpha pa yumoza ŵali kufwa. Ŵasaduki ŵakafumba fumbo lakukhwaskana na mwanakazi uyo mfumu wake wakwamba wakafwa, mbwenu waciŵiri, na ŵanyake. (Luka 20:27-33) Kasi ubali wawo uzamuŵa wuli para wose ŵazakawuskika? Tikumanya yayi, ndipo palije cifukwa cakuti tisacizgenge panji tisuzgikirenge maghanoghano na vinthu ivyo tikuleka kuvimanya. Ico tingacita panyengo yasono, nkhulutilira kuthemba Ciuta. Tikusimikizga kuti vyose ivyo Yehova wazamucita, vizamuŵa viwemi, ndipo tikwenera kuvilindilira mwakunweka, kucita navyo wofi yayi.

Cisambizgo cakuti ŵakufwa ŵazamuwuka, nchimoza mwa visambizgo vyakupulikikwa makora ivyo vili mu Mazgu gha Ciuta. Nkhani za mu Baibolo zakukhwaskana na viwuka ivyo vikacitika kale, zikutisimikizgira kuti “wose awo ŵali mu malaro gha cikumbusko ŵazamupulika lizgu [la Yesu] na kufumira kuwaro.” (Yoh. 5:28, 29) Ŵanthu awo ŵazamuŵa ŵamoyo panyengo iyo, ŵazamukondwa para ŵazakawona awo ŵazamuwuskika. Kweniso ŵanthu awo ŵazamuwuskika ŵazamukondwa comene.

Panyengo ya ciwuka, caru cizamuzura na cimwemwe cikuru comene. Ŵanthu mabiliyoni ghanandi awo ŵali kufwa, ŵazamuŵaso ŵamoyo. (Mrk. 5:39-42; Uvu. 20:13) Wose awo ŵali kutaya ŵakutemweka ŵawo, ŵangapembuzgika comene para ŵangaghanaghanirapo pa munthondwe wa munthazi uwu.

Kasi wazamuŵapo munthu uyo wazamuŵa na citima pa nyengo ya ciwuka? Baibolo likuti wazamuŵapo yayi. Kuyana na Yesaya 25:8, Yehova ‘wazamutonda nyifwa kwamuyirayira.’ Ciuta wazamumazgaso kusuzgika maghanoghano uko kukuŵapo cifukwa ca nyifwa, pakuti ucimi ukuyowoyaso kuti: “Yehova Ciuta tiwafyure masozi ku visko vyose.” Usange panyengo yasono muli na citima cifukwa cakuti munyinu wa mu nthengwa wali kufwa, manyani kuti muzamukondwa pa ciwuka.

Palije munthu uyo wakumanya vyose ivyo Ciuta wazamufiska mu caru ciphya. Yehova wakuti: “Umo mitambo yiliri kucanya ku caru, ntheura ndimo ziliri nthowa zane kucanya kwakuluska zinu na maghanoghano ghane kwakuluska ghinu.” (Yes. 55:9) Layizgo la Yesu lakukhwaskana na ciwuka likutovwira  kuti tithembenge Yehova nga umo wakacitiranga Abrahamu. Panyengo yasono, Mkhristu waliyose wakwenera kucita ivyo Ciuta wakukhumba mwakuti ‘wazakapimike wakwenelera kusanga umoyo mu mgonezi uwo ukwiza’ pamoza na awo ŵazamuwuskika.—Luka 20:35.

M’malo mwa kucita wofi, ŵani na cigomezgo. Ŵanthu ŵanandi ŵalije cilindizga ciwemi ca munthazi. Kweni Yehova wakutipa cigomezgo ca vinthu viwemi. Tikumanya yayi umo Yehova wazamukhorweskera vyakukhumba vithu vyose, kweni tikwenera kukayika yayi kuti wazamucita nthena. Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Cigomezgo ico cikuwoneka nchigomezgo cara, cifukwa usange munthu wakuwona cinthu, kasi wakugomezgaso kuti cikwiza? Kweni usange tikugomezga ico tikuciwona cara, tikulutilira kucilindilira na cizizipizgo.” (Rom. 8:24, 25) Para tingaŵa na cigomezgo cakukhora mu ivyo Ciuta walayizga, tizizipizgenge. Para tazizipizga, tizamuwona vinthu vyakukondweska munthazi, apo Yehova wazamutipa ‘ivyo mtima withu ukukhumbiska.’ Wazamukhorweska “camoyo cose na ulemu.”—Sal. 37:4; 145:16; Luka 21:19.

Apo Yesu wakaŵa pafupi kufwa, ŵapositole ŵake ŵakasuzgika comene maghanoghano. Yesu wakaŵakhozga na mazgu agha, ghakuti: “Mitima yinu yingakweŵekanga cara. Muŵe na cipulikano mwa Ciuta, muŵeso na cipulikano mwa ine.” Wakaŵaphalira kuti: “Nimulekaninge ŵalanda cara. Nkhwiza kwa imwe.” (Yoh. 14:1-4, 18, 27) Mazgu ghake ghakupeleka cigomezgo ku ŵalondezgi ŵake ŵakuphakazgika kweniso ghakuŵawovwira kuzizipizga. Awo ŵakukhumbisiska kuzakawona ŵakutemweka ŵawo ŵakuwuskika, nawo ŵakwenera yayi kuthika lusoko. Yehova na Mwana wake ŵaŵalekenge ŵalanda cara. Gomezgani fundo iyi.