Para pa nyumba pali muwukirano, suzgo likuru ilo mwaŵapapi mungakumana nalo nkhupindana. Ndipo mukwenera kuzikira comene. Mariya wa ku Brazil uyo wali na mwana wa vyaka 14 wakati: “Nkhumwazgika comene para mwana wane wakuleka kunipulikira. Kanandi tikukwiyiskana comene na kwamba kuhohoskana.” Karimela wa ku Italy nayo wakusangana na suzgo lakuyana waka. Wakuti: “Nyengo zose para tamba kupindana na mwana wane, vikufika paheni comene ndipo paumaliro wakujijalira ku cipinda.”

Cifukwa wuli ŵawukirano ŵanji ŵakucita nthena? Kasi nchifukwa ca awo ŵakwenda nawo? Vingacitika, cifukwa Baibolo likuti munthu wangacita viwemi panji viheni cifukwa ca awo wakucezga nawo. (Zintharika 13:20; 1 Ŵakorinte 15:33) Nakuti vyakusanguluska vinandi ivyo ŵawukirano ŵakutemwa mazuŵa ghano, vikulongora kuti kugalukira ŵapapi na kuŵayuyura nkhuwemi waka.

Kweniso pali vinthu vinyake ivyo mukwenera kumanya. Ndipo vinthu ivi ni vyakusuzga viŵi yayi kumarana navyo, cikuru mwamanya umo vikumukhwaskira mwana winu.

Paulosi wakati: “Apo nkhaŵa mwanici nkhayowoyanga nga ni mwanici, kughanaghana nga ni mwanici, kupima vinthu nga ni mwanici; kweni sono pakuti naŵa mulara, naleka vya wanici.” (1 Ŵakorinte 13:11) Mazgu gha Paulosi ghakulongora kuti ŵana na ŵalara ŵakughanaghana mwakupambana. Ŵakupambana wuli?

 Ŵawukirano ŵakughanaghanirapo comene yayi pa vinthu, iwo ŵakumanya waka kuti vinthu vinyake ni viwemi, vinyake ni viheni. Kweni ŵalara ndimo ŵakucitira yayi. Ŵakughanaghanirapo comene pambere ŵandasankhe cakucita pa vinthu ivyo ni vyakusuzga. Mwaciyelezgero, ŵakuwona dankha nkhani yose, na kuwona umo ŵanji ŵangakhwaskikira na ivyo ŵasankha. Ndipo ŵangaŵa kuti ŵazgoŵera kucita nthena. Apo ŵawukirano ŵakuŵa kuti ŵamba sono.

Baibolo likuciska ŵawukirano kuti ‘ŵaghanaghanirengepo’ pakucita vinthu. (Zintharika 1:4) Nakuti Baibolo likuciska Ŵakhristu wose kuti ŵazgoŵezgenge “nkhongono zawo zakamanyiro.” (Ŵaroma 12:1, 2; Ŵahebere 5:14) Ndipouli, pakuti mwana winu wakumanya vinandi yayi, nyengo zinyake mungapindana nanga pangaŵa pa tunthu tucoko comene. * Nyengo zinyake wangamuphalirani maghanoghano ghake agho ghangalongora kuti wacali mwanici. (Zintharika 14:12) Kasi mungamovwira wuli m’malo mwa kupindana nayo?

Manyani kuti: Para mukovwira mwana winu, lekani kughanaghana kuti walondezgenge ndendende vyose ivyo mwayowoya. Nanga mwana winu wangalongora kuti wandapulike, manyani kuti wangaŵa kuti watorapo vinandi pa ivyo mwadumbiskana kuluska umo mukughanaghanira. Mungazizwa kuwona kuti pamasinda mwana winu wamba kulondezga ivyo mukamuphalira, nangauli wangayowoya kuti wakwendera fundo zake.

Kenji wa ku Japan wakati: “Nyengo zinyake tikapindananga na mwana wane munyamata para namuphalira waka kuti waleke kunanga vinthu panji kusuzga mudumbu wake. Kweni kanandi wakakhumbanga kuti nimanye cifukwa ico wacitira nthena na kulongora kuti napulikiska. Wakakondwanga para nayowoya kuti ‘Oho, ndimo vyanguŵira ka.’ Panji para nayowoya kuti ‘Ndimo ukughanaghanira ka.’ Pamanyuma nkhamba kuwona kuti nyengo zose niyowoyenge nthena, mphanyi tikagazganapo yayi.”

Mwaŵapapi muli na mulimo ukuru wakovwira mwana winu muwukirano kuti wazakakhale makora payekha para wakura. (Genesis 2:24) Mukwenera kumovwira pa nkhani ya nkharo, vigomezgo, kweniso fundo izo wakwenera kwendera. Para ivi wavimanya, wangapuluskika yayi para ŵanyake ŵakumucicizga kucita viheni. Nakuti m’malo mwakopa waka masuzgo agho wangasangana nagho, wakujifumbaso kuti: ‘Kasi ndine munthu wamtundu wuli, ndipo nkhwendera fundo wuli? Kasi munthu uyo wakwendera fundo za nga ni izi, wangacita wuli panthena apa?’—2 Petrosi 3:11.

Mu Baibolo muli nkhani ya Yosefe uyo wakamanyanga makora fundo izo wakwenera kwendera. Mwaciyelezgero, apo muwoli wa Potifara wakamucicizga kuti wagone nayo, Yosefe wakazgora kuti: ‘Kasi ningacita wuli uheni ukuru uwu, na kwanangira Ciuta?’ (Genesis 39:9) Pa nyengo iyi, Ŵaisrayeli ŵakaŵavya dango lakukanizga uzaghali. Kweni Yosefe wakamanya umo Ciuta wakayiwoneranga nkhani iyi. Kweniso mazgu agho Yosefe wakayowoya ghakuti “kasi ningacita wuli,” ghakulongora kuti wakawonanga vinthu umo Ciuta wakuviwonera.—Ŵaefeso 5:1.

Mwana winu nayo wakwamba kusankha fundo zakuti wenderenge. Nakuti ivi vimovwirenge kuti waleke kuthera para ŵanyake ŵakumucicizga kucita viheni. (Zintharika 1:10-15) Nyengo zinyake mwana winu wangapindana namwe cifukwa cakuti ivyo wasankha vikupambana na ivyo mukumuphalira. Kasi mungacita wuli para vyaŵa nthena?

 Nchiwemi comene kuti muwukirano wamanyenge kuti nayo ni munthu payekha ndipo wakwenera kucita vinthu mwakuyana na fundo izo wakwendera. Nakuti Baibolo likuti Ŵakhristu ŵakwenera yayi kuŵa nga mbana awo ŵakuyegheka waka “na majigha na kuputwa uku na uku na mphepo yiliyose ya cisambizgo.” (Ŵaefeso 4:14) Ntheura, muciskani mwana winu kuti wacitenge vinthu payekha na kucita mwakuyana na fundo izo wakwendera.

Ivana wa ku Czech Republic wakuti: “Para ŵana ŵane ŵasungwana ŵawona kuti nili wakunweka kupulika maghanoghano ghawo, nawo ŵakunweka kuti ŵapulike ivyo niŵaphalirenge nanga vingaŵa vyakupambana na ivyo ŵaghanaghananga. Nkhuwoneseska kuti nileke kuŵacicizga kuti ŵenderenge maghanoghano ghane. Kweni nkhuŵazomerezga kuti ŵajisankhirenge ŵekha.”

Nga umo ŵakucitira ŵana ŵacoko, ŵawukirano ŵanji ŵakugwagwamira pa cinthu cinyake na cilato cakuti ŵapapi ŵawo ŵazomere. Para ŵana ŵinu ŵakutemwa kucita nthena, mukwenera kuŵa maso. Mbunenesko kuti ŵangaleka kumusuzgani para mwaŵapa ivyo ŵakukhumba. Kweni ndikuti mukuŵasambizga kuti ndimo ŵacitirenge para ŵakukhumba kusanga ivyo ŵakupempha. Kasi mungacita wuli? Londezgani ulongozgi wa Yesu wakuti: “Mazgu ghinu ghaŵe waka Enya kung’anamura Enya, Cara winu, Cara.” (Mateyu 5:37) Para ŵana ŵinu ŵamanya kuti mukusinthasintha yayi, ŵalekenge kumusuzgani panji kupindana namwe.

Ndipouli, mukwenera kucita mwamahara. Mupani mwaŵi mwana winu kuti walongosore maghanoghano ghake. Mwaciyelezgero, para mwana wakupempha kuti mumusinthire nyengo yakufikira pa nyumba, mulekani wayowoye cifukwa ico wakuyowoyera nthena. Para vyaŵa nthena tingati mukwendera vya mwana yayi. Kweni ndikuti mukulondezga ulongozgi wa mu Baibolo uwo ukuti: “Mahara ghinu ghamanyikwe.”—Ŵafilipi 4:5.

Mbunenesko kuti palije mupapi uyo ngwakufikapo. Baibolo likuti: “Tose tikukhuŵara nyengo zinandi.” (Yakobe 3:2) Usange mwaŵapapi mwamanya kuti mphindano yanguŵapo cifukwa ca imwe, mungacedwanga yayi kuphepiska. Para mwacita nthena mulongorenge kuti ndimwe ŵakujiyuyura, ndipo ŵana ŵinu nawo ŵacitenge mwakuyana waka.

Kenji, wa ku Japan wakati: “Para mtima wazika, nkhamuphepiskanga mwana wane cifukwa ca kumukalipira. Ivi vikawovwiranga kuti nayo wazike mtima ndipo cikaŵanga cipusu kuti wanipulikire.”