Kasi Nikongore Nadi Ndalama?
Ntharika yinyake ya Chiswahili yikuti: ‘Pakukongora, vikunozga kweni pakuwezga, vikuŵinya.’
NTHARIKA iyi njakumanyikwa chomene ku East Africa. Ndipo ŵanthu ŵanandi ndimo ŵakujipulikira para ŵakongora ndalama. Kasi namwe ndimo mukujipulikira? Nangauli nyengo zinyake ngongoli zikovwira, kweni kasi pangaŵa masuzgo wuli?
Ntharika yinyakeso ya Chiswahili yikuti: “Ngongoli zikunanga ubwezi.” Ngongoli zikutimbanizga nadi ubwezi. Nangauli munthu wanganozgeka makora pakubwereka, kweni vinthu vingatimbanizgika na kutondeka kuwezga. Para nyengo yakuwezgera yajumpha, mweneko wangakwiya. Ŵangambana na kuleka kwenderana. Ngongoli zikwambaniska ŵanthu, ntheura kuchimbilira kutora ngongoli yayi.
Ngongoli zinganangaso ubwezi withu na Chiuta. Baibolo likuti para muheni wabwereka, wakutondekera dala kuwezga. (Masalmo 37:21) Kweniso likuti ‘uyo wakukongora ni muzga wa uyo wakumubwereka.’ (Zintharika 22:7) Uyo wabwereka wakwenera kuwezga ngongoli nanga pangajumpha nyengo yitali. Lekani ntharika yinyake ya kuno ku Africa yikuti: “Para wabwereka malundi ghamwene, ulutenge uko iyo wakhumba.” Apa fundo njakuti munthu uyo wali na ngongoli wakutondeka kuchita ivyo wakukhumba.
Usange tili na ngongoli, tikwenera kuwezga luŵiro. Pangaŵa masuzgo ghanandi para tingatondeka kuwezga. Munthu uyo wali na ngongoli wangasuzgika maghanoghano, wangatondeka kugona, wangajiphyora na ntchito, wangambana na mfumu panji muwoli wake, nthengwa yingamara, kweniso wangakakika. Pa Ŵaroma 13:8 pali ulongozgi uwemi chomene wakuti: “Muleke kuŵa na ngongoli ya kanthu nanga nkhamoza kwa waliyose, kweni mutemwanenge yumoza na munyake.”
KASI YIKUKHUMBIKWA NADI?
Ntchiwemi kughanaghanirapo dankha pambere tindatore ngongoli. Tijifumbenge kuti: Kasi ngongoli yikukhumbikwa nadi? Kasi nkhukhumba kutora ngongoli iyi kuti nipwelelere banja lane? Panji nkhukhumba waka vinthu vyapachanya? Tikhorwenge na ivyo tili navyo, m’malo mwa kutora ngongoli.
Kweni para tafyenyeka chomene, tingatora ngongoli. Ndipo para tabwereka, tikwenera kuwezga mwakugomezgeka.
Ntchiwemi yayi kutondeka kuwezga ngongoli chifukwa chakuti uyo wamubwerekani ngwakusanga makora. Lekani kughanaghana kuti para munthu ni musambazi, ndikuti wamovwiraninge nyengo zose. Kuchedwa yayi kuwezga ngongoli, chifukwa chakuti mweneko ni musambazi. Kudokera ŵasambazi yayi.—Zintharika 28:22.
Woneseskani kuti mwawezga ngongoli mwaluŵiro. Usange mweneko wandayowoye umo muwezgerenge, imwe ndimwe muyowoye ndipo chitani umo mwayowoyera. Mukwenera kulemberana ivyo mwapangana, kuti kunthazi muzakaleke kwambana. (Yeremiya 32:9, 10) Para mungafiska, kapelekeni mwekha ndalama izo mukabwereka kuti mukamuwonge. Para mwagomezgeka pakuwezga, mukuŵa paubwezi. Yesu wakati: “Mazgu ghinu ghaŵenge waka Enya kung’anamura Enya, Chara winu, Chara.” (Mateyu 5:37) Kweniso kumbukani ivyo Yesu wakayowoya. Wakati: “Vinthu vyose ivyo mukukhumba kuti ŵanthu ŵamuchitirani, namwe mukwenera kuchita mwakuyana waka kwa iwo.”—Mateyu 7:12.
ULONGOZGI WA MU BAIBOLO UWO UNGATOVWIRA
Pa nkhani ya ngongoli, Baibolo lili na ulongozgi uwemi chomene. Likuti: ‘Kusopa Chiuta mwakujipeleka pamoza na kukhorwa, ni nthowa yakusangira chandulo chikuru.’ (1 Timote 6:6) Munthu wakwenera kukhorwa na ivyo wali navyo kuti waleke kunjira mu suzgo chifukwa cha ngongoli. Kweni mazuŵa ghano ntchakusuzga kuti munthu wakhorwe na ivyo wali navyo. Lekani pakukhumbikwa kuti munthu ‘wasopenge Chiuta mwakujipeleka.’
Tiyeni tiwone ivyo vikachitikira banja linyake ku Asia. Ŵati ŵatorana waka, ŵakadokeranga kuŵa na nyumba yawo na yawo. Ntheura ŵakakongora ndalama ku banki na ku ŵabali ŵawo na kugura nyumba. Mwezi uliwose ŵakatoranga ndalama zinandi kuti ŵawezge ngongoli. Kanandi ŵakatandaranga ku ntchito ndipo ŵakaŵa na nyengo yichoko chomene yakuchezgera na ŵana. Mfumu wakayowoya kuti: “Nkhasuzgikanga maghanoghano, nkhatondekanga kugona, kweniso nkhapulikanga vyakuŵinya. Nkhaŵavya pakuthutira.”
“Para tikulondezga ivyo Baibolo likuyowoya pa nkhani ya vinthu vyakuthupi, tigegenge masuzgo”
Kweni ŵati ŵakumbuka mazgu gha pa 1 Timote 6:6, ŵakaghanaghana vya kuguliska nyumba. Pakatora vyaka viŵiri kuti ŵamalizge kuwezga ngongoli. Kasi ŵakasambirapo vichi? Iwo ŵakati: “Para tikulondezga ivyo Baibolo likuyowoya pa nkhani ya vinthu vyakuthupi, tigegenge masuzgo.”
Ntharika ya Chiswahili iyo yazunulika kukwambilira kwa nkhani iyi, ŵanthu ŵanandi ŵakuyimanya. Kweni ngongoli ŵakuleka yayi. Pakuti tamanya ivyo Baibolo likuyowoya pa nkhani iyi, tijifumbe kuti, Kasi nikongore nadi ndalama?
Panji Mungatemwa Kuŵerengaso Nkhani Izi
MAFUMBO AGHO BAIBOLO LIKUZGORA
Kasi Baibolo Linganovwira pa Nkhani ya Ndalama na Ngongoli?
Munthu wakuŵa wakukondwa chifukwa cha ndalama yayi. Kweni mu Baibolo muli fundo zinayi izo zingamovwirani pa nkhani ya ndalama.
IVYO ŴANYINU ŴAKUYOWOYA
Ivyo Ŵanyinu Ŵakuyowoya pa Nkhani ya Ndalama
Manya ivyo ungachita kuti usungenge makora ndalama.
