TOSE tili kukalipapo, kweniso tili kuwonapo ŵanthu ŵanyake ŵakalipa. Tikumanya kuti ukali nguheni, kweni para munthu munyake watibudira tikukwiya. Wupu unyake ukati, “kukalipa nkhwananga yayi, ndipo kukovwira kuti munthu waŵe na umoyo uwemi.”—American Psychological Association.

Mpositole Paulosi nayo wakalemba kuti kukalipa nkhwananga yayi. Iyo wakamanyanga kuti nyengo zinyake munthu wangakwiya, lekani wakati: “Kalipani, ndipouli muleke kwananga; dazi lileke kunjira mu ukali winu.” (Ŵaefeso 4:26) Kweni kasi chikung’anamura kuti tikwiyenge bweka? Panji kasi tikwenera kujikora para takwiya?

Apo Paulosi wakapelekanga ulongozgi uwu, wakwenera kuti wakakumbukanga mazgu gha pa Masalmo 4:4. Lemba ili likuti: “Kalipani, kweni muleke kwananga.” Chifukwa wuli Paulosi wakapeleka ulongozgi uwu? Iyo wakalongosora kuti: “Kuŵinya mtima kose na ukali na kutukutwa na kukolomoka na kayowoyero kaheni, viwuskikeko kwa imwe pamoza na uheni wose.” (Ŵaefeso 4:31) Paulosi wakachiskanga Ŵakhristu kuti ŵaleke kukwiya bweka. Wupu uwo tawuzunura kale ukayowoyaso kuti, para munthu wakukwiya bweka, vinthu vikunangika chomene, ndipo vikovwira yayi kuti suzgo limare.

Kasi tingachita wuli kuti para takwiya tijikorenge? Themba Solomoni likati munthu wamahara wakuwezgako ukali wake, ndipo mbuchindami kwa iyo kusulako maubudi. (Zintharika 19:11) Kasi munthu wamahara wakuchita wuli kuti wawezge ukali?

Munthu wamahara wakuwona nkhani yose. Wakuwona icho chambiska suzgo. Kasi ivi vingatovwira wuli para takwiya?

 Kanandi para munthu watibudira tikukwiya. Kweni para tingatondeka kujiwezga, tingajipweteka tekha panji ŵanyithu. Para moto tawulekelera, ungawotcha nyumba, ukali nawo para tawulekelera ungananga mbiri yithu, ubwezi withu na Chiuta, kweniso ŵanyithu. Ntheura para takwiya, tikwenera kuwona nkhani yose. Ivi vingawovwira kuti tijiwezge.

Davide wakakhala pachoko kuti wakome Nabala, kweni wakasintha wati waghanaghanirapo mazgu gha Abigelu. Davide na ŵanthu ŵake ŵakapwelelera mberere za Nabala mu mapopa gha ku Yudeya. Pamasinda, Davide wakapempha Nabala kuti wamupeko chakurya. Kweni Nabala wakazgora kuti: ‘Kasi nitore chingwa chane, na maji ghane, na nyama iyo nakomera ŵanthu ŵane, na kupeleka ku ŵanthu awo nkhumanya yayi uko ŵafumira?’ Uwu ukaŵa msinjiro ukuru chomene! Davide wakati wapulika mazgu agha, wakanyamuka na ŵanalume 400 kuti wakakome Nabala na ŵamunyumba yake.—1 Samuel 25:4-13.

Abigelu, muwoli wa Nabala, wakati wapulika, wakanyamuka kukakumana na Davide. Wati wakumana na Davide, wakawa pa malundi ghake na kuyowoya kuti: “Zomerani kuti muteŵetikazi winu wayowoye mu makutu ghinu, nkhumuŵeyani, mupulike mazgu gha muteŵetikazi winu.” Wakaphalira Davide kuti Nabala ntchindere, ndipo para wangawezgera na kuthiska ndopa, kunthazi wazamudandawura.—1 Samuel 25:24-31.

Kasi ivyo wakayowoya Abigelu vikamovwira wuli Davide kuti wajiwezge? Chakwamba, Davide wakawona kuti Nabala ntchindere. Chachiŵiri, Davide wakawona kuti para wangawezgera waŵenge na mulandu wa ndopa. Nyengo zinyake namwe mungakwiya. Kasi mukwenera kuchita wuli? Madokotala gha chipatala chinyake ghakasachizga kuti: “Para munthu wakwiya wathutire mukati na kupenda m’paka 10.” Ghanaghanirapo dankha icho chambiska suzgo, kweniso ivyo vingachitika para mungaleka kujiwezga. Para mwajiwezga, ndikuti muli na mahara.—1 Samuel 25:32-35.

Mazuŵa ghano, Baibolo lawovwira ŵanthu ŵanandi kuti ŵajiwezgenge para ŵakwiya. Apo Sebastian, wakaŵa na vyaka 23, ŵakamujalira mu jele. Wati wasambira Baibolo, wakajikoranga para wakwiya. Iyo wakati: “Chakwamba, nkhughanaghanira icho chambiska suzgo. Ndipo nkhulondezga fundo za mu Baibolo. Baibolo lili na ulongozgi uwemi chomene.”

Setsuo wakachita mwakuyana waka. Iyo wakati: “Para ŵanyane ŵanikwiyiska ku ntchito, nkhaŵakalipiranga. Kweni sono pakuti nili kusambira Baibolo, nkhughanaghanirapo dankha pambere nindakalipe. Nkhujifumba kuti: ‘Kasi ni njani uyo wambiska suzgo? Kasi ningaŵa kuti ndine?’” Ivi vikamovwiranga kuti wajiwezgenge para wakwiya.

Ukali ukuŵa wankhongono, kweni Mazgu gha Chiuta ndigho ghangawovwira. Para mulondezgenge ulongozgi wa mu Baibolo na kulomba kuti Chiuta wamovwirani, mujiwezgenge para mwakwiya.