DEBORA wakalaŵiska ŵasilikari awo ŵakawungana pachanya pa Phiri la Tabori. Wakakondwa chomene kuwona kuti wose mbakunozgeka. Debora wakaghanaghaniraso vya chikanga na chipulikano cha Baraki, mulongozgi wa ŵasilikari. Pakaŵa ŵanalume 10,000, ndipo chipulikano na chikanga chawo vikaŵa pafupi kuyezgeka zuŵa lira. Ŵakawungana kuti ŵatimbane na mulwani wakofya, ndipo ŵakaŵa ŵachoko kweniso ŵakaŵavya vilwero vyamahara. Kweni ŵakawungana pa phiri para chifukwa chakuti Debora wakaŵakhwimiska.

Muŵe nga mukuwona Debora, apo iyo na Baraki ŵakulaŵiska mu dambo lisani. Phiri la Tabori likuwoneka nga ntchiduli, ndipo pachanya ndakubwatalara. Para munthu wali pachanya pa phiri ili wakulaŵiska musi mamita 400 mu Chidika cha Esdraelon, icho chili kumwera chakumanjiliro gha dazi. Mlonga wa Kishoni ukwenda mu malo ghakuthambalara, na kukhilira ku Nyanja Yikuru kufupi na Phiri la Karimeli. Mulenji wura, charu chose chikaŵa chakomira, kweni chinthu chinyake chikamwetukanga mu chidika chisani chira. Ŵankhondo ŵa Sisera ŵakizanga, ndipo vilwero vyawo vyavisulo ndivyo vikamwetukanga. Sisera wakaŵa na ŵankhondo ŵamaseŵera yayi. Wakaŵa na magileta 900, agho ghakaŵa na matayara ghavisulo vyakuthwa. Sisera wakakhumbanga kudumura Ŵaisrayeli nga ni para wakuvuna balere!

Debora wakamanya kuti Baraki na ŵasilikari ŵake ŵakalindiliranga kuti waŵaphalire chakuchita. Kasi Debora wakaŵapo yekha mwanakazi para? Kasi wakajipulikanga wuli kuŵa pakati pa ŵanalume wose ŵara? Kasi wakajifumbapo kuti wakuchitachi para? Vikulongora kuti vyose ivi Debora wakaŵa navyo na ntchito yayi. Yehova, Chiuta wake ndiyo wakamuphalira kuti wambiske nkhondo yira. Kweniso Chiuta wakaphalira Debora kuti mwanakazi ndiyo wamazgenge nkhondo yira. (Ŵeruzgi 4:9) Kasi tikusambirako vichi kwa Debora na ŵasilikari ŵachikanga ŵara pa nkhani ya chipulikano?

Pakwamba kuyowoya vya Debora, Baibolo likumuzunura kuti ‘ntchimi yanakazi.’ Ni Debora pera yayi uyo wakuchemeka ntchimi yanakazi mu Baibolo. * Debora wakaŵaso na udindo unyake. Wakwenera kuti wakeruzganga nkhani ndipo wakaphaliranga ŵanthu ivyo Yehova wayowoya pa masuzgo agho ghaŵapo.—Ŵeruzgi 4:4, 5.

Debora wakakhalanga mu chigaŵa cha mapiri cha Efurayimu, pakati pa Beteli na Rama. Wakakhalanga musi mwa khuni la mkama na kovwira ŵanthu nga umo Yehova wakamuphalilira. Ntchito yake yikaŵa yakusuzga, kweni Debora wakawelera nyuma yayi. Wovwiri wake ukaŵa wakukhumbikwa chomene nyengo yira. Nakuti wakaŵa yumoza wa awo ŵakata sumu, ndipo mu sumu iyi muli mazgu ghakulongora kuti ŵanthu ŵakaleka kugomezgeka. Mazgu ghake ghakuti: ‘Ŵanthu ŵakati ŵasora ŵachiuta ŵaphya, pa mulyango pakaŵa nkhondo.’ (Ŵeruzgi 5:8) Ŵaisrayeli ŵakasida Yehova na kuteŵetera ŵachiuta ŵanyake, ntheura Yehova wakaŵapeleka ku ŵalwani ŵawo. Yabini, themba la Ŵakenani wakaŵasuzga chomene kwizira mwa Sisera, mulongozgi wankhongono wa ŵasilikari.

Nyengo yira para ŵanthu mu Israyeli ŵapulika waka zina lakuti Sisera, ŵakagonanga yayi. Chisopa cha  Ŵakenani chikaŵa chankhaza kweniso kakhaliro kawo kakaŵa kawemi yayi. Ŵakapelekanga ŵana sembe kweniso ŵakaŵangaso na mahule gha pa tempile. Kasi mukughanaghana kuti umoyo ukaŵa wuli apo charu chikaŵa pasi pa msilikari Wachikenani pamoza na ŵankhondo ŵake? Sumu iyo Debora wakimba yikulongora kuti kwenda kukaŵa kwakusuzga mu charu ndipo mu mizi ndimo umoyo ukafika paheni chomene. (Ŵeruzgi 5:6, 7) Ŵanthu ŵakabisamanga mu makuni na mapiri, ŵakawopanga kulima panji kukhala mu mizi yambura kuvikilirika. Ŵakendanga yayi mu misewu, kopa kuti ŵalwani ŵangaŵawukira, kuŵapoka ŵana, na kukolelera ŵanakazi ŵawo. *

Ŵaisrayeli ŵakasuzgika vyaka 20 m’paka Yehova wakawona kuti ŵanthu ŵake ŵamtafu aŵa ŵakaŵa ŵakunozgeka kusintha. Panyake ŵakasintha nadi mu nyengo iyo Debora na Baraki ŵakimba mu sumu yawo kuti: ‘M’paka ine Debora nkhawuka, m’paka nkhawuka nga ni mama mu Israyeli.’ Tikumanya yayi usange Debora, uyo wakaŵa muwoli wa Lapidoti, wakaŵa nadi mama. Kweni mazgu agha ghakimiranga waka vinyake. Nakuti Yehova wakatuma Debora kuti wavikilire mtundu wa Israyeli nga ni mama. Wakamutuma kuti wacheme Mweruzgi Baraki, mwanalume wachipulikano chakukhora, na kumutuma kuti walute wakatimbane na Sisera.—Ŵeruzgi 4:3, 6, 7; 5:7.

Yehova wakayowoya kwizira mwa Debora kuti: ‘Luta ukawunjike ŵanthu ŵako pa lupiri lwa Tabori.’ Baraki wakaphalirika kuti watore ŵanalume 10,000 kufuma mu mafuko ghaŵiri gha Israyeli. Debora wakamuphalira Baraki kuti Chiuta walayizga kuti ŵathereskenge Sisera na magileta ghake 900. Baraki wakwenera kuti wakatindikika chomene na mazgu agha. Mu Israyeli mukaŵavya ŵasilikari kweniso vilwero vyamahara. Kweni Baraki wakazomera kuti walutenge ku nkhondo pekha para Debora nayo walutenge nawo ku Phiri la Tabori.—Ŵeruzgi 4:6-8; 5:6-8.

Ŵanthu ŵanyake ŵakuti Baraki wakaŵavya chipulikano lekani wakapempha Debora kuluta nayo. Kweni uwu mbutesi. Nakuti Baraki wakapemphapo yayi kuti Chiuta wamusazgirepo vilwero. Kweni pakuŵa munthu wachipulikano, Baraki wakawona kuti ntchiwemi kuti mwimiliri wa Chiuta wakaŵepo mwakuti iyo pamoza na ŵankhondo ŵake ŵakhwime mtima. (Ŵahebere 11:32, 33) Yehova wakamupulika Baraki. Wakazomerezga Debora kuti walute nga umo Baraki wakapemphera. Kweni Yehova wakawovwiraso Debora kuchima kuti nkhondo yira paumaliro wamuchindikika ni mwanakazi, mwanalume yayi. (Ŵeruzgi 4:9) Chiuta wakawona kuti ntchiwemi mwanakazi ndiyo wakome Sisera, munthu muheni.

 Lero ŵanakazi ŵakusuzgika, kutimbika, na kuchitirika nkhaza zinandi. Kanandi ŵanakazi ŵakuchindikika nga umo Chiuta wakukhumbira yayi. Kweni pamaso pa Chiuta ŵanakazi na ŵanalume wose mbakuyana. (Ŵaroma 2:11; Ŵagalatiya 3:28) Nkhani ya Debora yikutikumbuska kuti Chiuta wakupeleka maudindo na vimanyikwiro ku ŵanakazi kulongora kuti wakuŵagomezga na kuŵatemwa. Ntheura tingatoleranga yayi mtima wakuyuyura ŵanakazi uwo wazara mu charu.

Baraki wakaluta kukawunganya ŵasilikari ŵake. Wakawunganya ŵanalume 10,000 awo ŵakaŵa na chikanga kuti ŵakatimbane na ŵasilikari ŵankhongono ŵa Sisera. Apo Baraki na ŵanthu ŵake ŵakakweranga ku Phiri la Tabori, nkhongono zikakwera chomene. Tikuŵazga kuti: ‘Debora nayo wakakwera pamoza na iyo.’ (Ŵeruzgi 4:10) Ŵasilikari ŵara ŵakwenera kuti ŵakakhuka chomene ŵakati ŵawona mwanakazi wachikanga uyu wakukwera nawo ku Phiri la Tabori. Debora wakalolera kuti para nkhufwa wafwe pamoza nawo chifukwa cha chipulikano chake mwa Yehova Chiuta.

Sisera wakati wapulika kuti Israyeli wawunjika ŵasilikari kuti ŵatimbane nayo, wakanyamuka luŵiroluŵiro. Mathemba ghanyake gha Ŵakenani ghakakolerana na Themba Yabini, ilo likwenera kuti likaŵa lankhongono chomene pakati pawo. Magileta gha Sisera ghakasunkhunya charu apo ghakendanga kuti ghakandande kunozgekera nkhondo mu chidika. Ŵakenani ŵakagomezganga kuti ŵakaŵengepo yayi kuthereska ŵankhondo ŵa Israyeli.—Ŵeruzgi 4:12, 13; 5:19.

Kasi Baraki na Debora ŵakachita vichi ŵakati ŵawona kuti ŵalwani ŵakusendelera? Ŵakaghanaghana kuti usange ŵangakhala mu vikhizga vya Phiri la Tabori mbwenu ŵangathereska luŵiro ŵasilikari Ŵakenani awo ŵakizanga, chifukwa chakuti magileta ghakaŵa ghakuti ghangakwera yayi mapiri. Kweni Baraki wakaŵa wakunozgeka kulondezga ulongozgi uwo Yehova wangamupa pakurwa, ntheura wakalindilira kuti Debora wamuphalire dankha chakuchita. Ndipo nadi, nyengo yikakwana. Debora wakati kwa iyo: ‘Wuka, pakuti ili ni zuŵa leneilo Yehova wapeleka Sisera mu woko lako; asi ni Yehova uyo wakudangilira panthazi pako?’ Kufuma apo, tikuŵazga kuti: ‘Baraki wakakhira mu lupiri lwa Tabori, na ŵanthu vikwi khumi (10,000) panyuma zake.’—Ŵeruzgi 4:14. *

Ŵankhondo ŵa Israyeli ŵakagodoboka phiri na kwiza pakweru, pa malo ghakuthambalara, ŵakalutanga uko kukaŵa ŵalwani ŵakofya. Kasi Yehova wakadangira panthazi pawo, nga umo Debora wakayowoyera? Zgoro likasangika luŵiro chomene. Tikuŵazga kuti: ‘Charu chikatenthema, ndipo mtambo ukanthonya.’ Ŵasilikari ŵa Sisera ŵakahangayika. Nyengo yeneyiyo kukalokwa vula! Yikuwoneka kuti yikaŵa vula yikuru chomene mwakuti charu chose chikaŵa mu maji. Penepapo magileta ghavisulo ghara ghakamuwovwiraso yayi Sisera. Ghakabira mu mathipa na kuphatira.—Ŵeruzgi 4:14, 15; 5:4.

Chivula chira chikaŵatimbanizga yayi Baraki na ŵanthu ŵake. Ŵakamanya uko vula yira yikafuma. Ŵakachimbizga ŵasilikari ŵa Ŵakenani. Ŵaisrayeli ŵakakoma ŵankhondo wose ŵa Sisera. Mlonga wa Kishoni ukazura na kututuka, ukayora vitanda vyose kukhira navyo ku Nyanja Yikuru.—Ŵeruzgi 4:16; 5:21.

Lero Chiuta wakutumaso ŵateŵeti ŵake kurwa nkhondo yanadi yayi. Kweni wakupempha ŵanthu ŵake kurwa nkhondo yauzimu. (Mateyu 26:52; 2 Ŵakorinte 10:4) Usange tikupulikira Chiuta mu charu ichi, ndikuti nase tikurwako nkhondo iyi. Tikukhumbikwira chikanga, chifukwa awo ŵali ku chigaŵa cha Chiuta ŵangakumana na ŵalwani ŵakofya. Kweni Yehova wandasinthe. Wachali kovwira awo ŵali na chipulikano mwa iyo, nga umo wakachitira Debora, Baraki, na ŵasilikari ŵachikanga ŵa Israyeli.

Msilikari yumoza wa Ŵakenani, muheni chomene pa wose, wakachimbira. Sisera, uyo wakasuzganga chomene ŵanthu ŵa Chiuta, wakachimbira pasi. Wakaleka ŵanyake ŵakufwira mu mathipa, iyo wakajumpha mu ŵasilikari ŵa Israyeli na kufika ku malo ghakomira, wakachimbiranga kulazga ku mitundu yapafupi iyo ŵakakolerananga nayo. Wakachimbira, maso kumanyuma, kughanaghana kuti panji ŵasilikari ŵa Israyeli ŵakumulondezga. Wakaluta ku mahema gha Heberi, Mukeni uyo wakafumako ku Ŵakeni ŵanyake kumwera ndipo wakakorana ubwezi na Themba Yabini.—Ŵeruzgi 4:11, 17.

 Sisera wakafika pa mahema gha Heberi, vyalema vyachita kanthu. Wakasanga kuti Heberi pa nyumba palije. Kweni Yayeli, muwoli wa Heberi wakaŵapo. Sisera wakwenera kuti wakaghanaghananga kuti Yayeli wamuchitirenge makora chifukwa chakuti mfumu wake wakaŵa paubwezi na Themba Yabini. Panyake wakawonanga kuti vingachitika yayi kuti mwanakazi wachite vinthu kupambana na mfumu wake. Sisera wakamumanyanga makora yayi Yayeli. Nakuti Yayeli wakwenera kuti wakawona umo ŵanthu ŵakasuzgikiranga chifukwa cha Ŵakenani. Kweniso wakwenera kuti wakawona kuti wakwenera kuchitapo kanthu. Wakakhumbikwiranga kusankhapo, kovwira munthu muheni uyu panji kukolerana na Yehova na kukoma mulwani wa ŵanthu ŵake uyu. Kweni kasi wakenera kuchita vichi? Kasi mwanakazi wangakoma wuli munthu wankhongono, chinkhara cha nkhondo ichi?

Yayeli wakeneranga kuchita vinthu mwaluŵiro. Wakamupa Sisera malo kuti wapumure. Sisera wakaphalira Yayeli kuti wangapharanga yayi para munthu wakumupenja. Sisera wakati wagona pasi, Yayeli wakamudikiska chakudika. Wakati wapempha maji, Yayeli wakamupa mkaka. Nakalinga Sisera wakagona tulo ŵeketu (phwefu)! Penepapo Yayeli wakatora chikhomo na nyondo. Wakiza ku mutu wa Sisera nyatunyatu. Apa wakaŵa na ntchito yakofya ya kukoma munthu uyo Yehova wakakhumbanga kuti wafwe. Kweni wachedwenge waka pachoko mphanyi wakaŵa mu suzgo. Kasi Yayeli wakaghanaghana vya ŵanthu ŵa Chiuta na umo munthu muheni uyu wakaŵasuzgira vyaka vinandi? Panji kasi wakaghanaghanapo kuti wali na mwaŵi wa kuŵa ku chigaŵa cha Yehova? Baibolo likuyowoya yayi. Icho tikumanya ntchakuti mwanakazi yura wakachita ntchito. Sisera wakafwa.—Ŵeruzgi 4:18-21; 5:24-27.

Pamanyuma, Baraki wakafika kupenja mulwani wake. Yayeli wakati wamulongora chitanda pamoza na chikhomo mu mutu, Baraki wakamanya kuti ivyo Debora wakayowoya vyafiskika. Mwanakazi ndiyo wakakoma Sisera msilikari wankhongono. Ŵanthu ŵanyake mazuŵa ghano ŵakususka ivyo Yayeli wakachita, kweni Baraki na Debora ndimo ŵakachitira yayi. Mu sumu yawo, ŵakalumba Yayeli kuti wakaŵa ‘wakutumbikika pa ŵanakazi wose’ chifukwa cha chikanga chake. (Ŵeruzgi 4:22; 5:24) Debora wakaŵa na mtima uwemi chomene. Wakachitira sanji Yayeli yayi nesi kuleka kumulumba. Chikuru icho iyo wakakondwa nacho chikaŵa chakuti mazgu gha Yehova ghakafiskika.

Sisera wakati wafwa, Themba Yabini nkhongono zikamara. Ŵaisrayeli ŵakaleka kusuzgika na Ŵakenani. Mu charu mukaŵa mtende vyaka 40. (Ŵeruzgi 4:24; 5:31) Debora, Baraki, na Yayeli ŵakatumbikika chomene chifukwa cha kuŵa na chipulikano mwa Yehova Chiuta. Usange tingalondezga chipulikano cha Debora, pakuteŵetera Yehova mwachikanga kweniso kukhwimiska ŵanji kuti nawo ŵamuteŵeterenge, Yehova watovwirenge kuti titonde masuzgo kweniso wazamutipa mtende wamuyirayira.