Ŵanthu ŵangaŵa na sankho pa vifukwa vyakupambanapambana. Mwachiyelezgero, ŵanyake ŵangaŵa na sankho chifukwa cha kupambana charu, mtundu, fuko, chiyowoyero, chisopa, kweniso kasangiro. Kweniso ŵanyake ŵangaŵa na sankho na munthu munyake chifukwa chakuti ni mwanalume panji mwanakazi munyawo yayi. Ŵanji ŵangeruzga ŵanthu mwakubudika chifukwa cha msinkhu wawo, masambiro, kawonekero, panji usange ngwakupendera. Ndipouli, ŵanthu aŵa ŵangajiwona nga ŵalije sankho.

Kasi namwe mungaŵa kuti muli na sankho? Taŵanandi ŵa ise tingawona nga kuti ŵanyithu ndiwo ŵali na sankho. Kweni chingaŵa chakusuzga kujimanya usange nase tili na sankho. Unenesko ngwakuti tose tili na sankho la mtundu unyake. Purofesa munyake zina lake David Williams wakayowoya kuti usange munthu wakuwona mtundu wa ŵanthu ŵanyake mwakubudika, ndipo pamanyuma wakumana na munthu munyake wa mtundu uwo, “wangamba kuchita nayo vinthu mu nthowa yinyake, kweni mwambura kumanya.”

Mwachiyelezgero, Jovica wakukhala mu charu cha Balkan uko kuli mtundu unyake wa ŵanthu uwo ŵanandi ŵakuwona kuti ngwapasi. Iyo wakuti: “Nkhaghanaghananga kuti mu mtundu uwu mungasangika munthu wakulongosoka yayi. Kweni nkhaghanaghananga kuti sankho nilije chifukwa ivyo nkhagomezganga vya ŵanthu aŵa, nkhawonanga kuti mbunenesko.”

Maboma ghanandi ghakukhazikiska malango kulimbana na suzgo lakusankhana mtundu panji sankho. Ndipouli, sankho lichali kulutilira. Chifukwa wuli? Chifukwa ntchakuti dango likukanizga waka ivyo munthu wakwenera kuchita yayi chifukwa cha sankho. Kweni palije icho maboma ghangachitapo pa ivyo munthu wakughanaghana panji umo wakujipulikira mu mtima. Sankho likwambira mu maghanoghano kweniso mu mtima. Kasi tingamazga sankho? Ndipo kasi chilipo icho chingawovwira kumazga suzgo ili?