МАТФЕЙ 13:24—26-да: «Дээрниң Чагыргазы бо үлегерге дөмей болуп турар. Бодунуң шөлүнге эки үрезин тарып алган кижи турган. Дүне, хамык улус удуп чыдырда, ооң дайзыны келгеш, кызыл-тас аразынга бок үнүш тарып каапкаш, арлы берген. Оон кызыл-тас сыптары өзүп үнгеш, кулакталы бээрге, бок үнүштер база үнүп келген» — дээн Иисустуң сөстери бар. Чамдык авторлар бо чүүлге чигзинип турар. Ынчалзажок бистиң хүннерге чедир кадагалаттынган рим юридиктиг документилерден алырга, ындыг чүүлдүң болуп турганы чадапчок.

Бир библейжи словарьда мынча дээн: «Өжээнин негээш, бир кижи өске кижиниң шөлүнге чашпан тарып каар болза... рим хоойлу-биле алырга, ол кем-херек үүлгеткен боор. Бо хоойлунуң бар болганы ындыг чүүлдүң хөй катап болуп турганын көргүзүп турар». Хоойлу-дүрүм талазы-биле ажылдап турар Аластэр Керр деп эртемденниң чугаазы-биле алырга, б. э. 533 чылда Юстиниан деп рим император Дигестыны үндүрген. Дигесты — рим хоойлулар чыындызы болгаш б. э. 100—250 хире чылдарда чурттап чораан юристерниң ажылдарындан үзүндүлер-дир. Ол чыындыда юристерниң бирээзи Ульпиан рим күрүне ажылдакчызы болур Цельстиң сайгарып турган херээн бижээн (Дигесты, 9.2.27.14). Бир кижиниң шөлүнге бок үнүштер тарып каарга, ол дүжүт чок арткан. Шөлдүң ээзи азы ферманы хөлезилеп алган кижи аңаа чедирген хора дээш, хоойлу ёзугаар, демги кижиден когаралдың орнун негеп ап болур турган деп Дигестыда демдеглээн.

Рим империяның девискээринге ындыг кем-херек үүлгедиишкиннериниң болуп турганы Иисустуң чугаалаан чүүлүн херек кырында болуп турган деп көргүзүп турар.

БИРГИ векте Иудея Римниң башкарылгазының адаанга турган. Рим аңаа күрүне эргелекчизин томуйлап каар турган. Эргелекчи аг-шериглиг турган. Ол Римниң күрүне хөреңгизинче кирер үндүрүгнү тыртып, корум-чурум биле тайбыңны тудуп турган. Римчилер чоннуң үймээнчи хөөнүн соксадып азы базып, корум-чурум үрээннерге кеземче онаап турган. Ындыг-даа болза олар Иудеяны тус черниң эрге-чагыргазы чагырар кылдыр чөпшээрээн.

Иудеяга Дээди иудей Чөвүлел турган. Ол хоойлу-дүрүм башкыларының чөвүлели болгаш иудей дээди шүүгү чери турган. Оон аңгыда аңаа шүүгү черлериниң баштайгы чадазы турган. Ол шүүгү черлери хамааты болгаш кеземче херектерин Римниң киржилгези чокка-ла шиитпирлеп турган чадавас. Ынчалзажок иудей шүүгү черлериниң кижини өлүрүп шиидер эргези чок турган. Ол эргени римчилер боттарынга арттырган. Ынчалза-даа Дээди иудей Чөвүлелдиң шиитпири-биле Стефанны даш-биле соп өлүрген таварылгада Дээди иудей Чөвүлел ол эргени хажыткан (Аж.-ч. 6:8—15; 7:54—60).

Ынчап кээрге, Дээди иудей Чөвүлел улуг эргелиг турган. Ындыг-даа болза, төөгүчү Эмиль Шюрерниң сөстери-биле алырга, «Дээди иудей Чөвүлелдиң эргезиниң кол кызыгаарлаашкыны мындыг турган: бир эвес оларның сайгарып турар кандыг-бир херээ политиктиг угланыышкынныг деп каразы берзе, рим чагырга ол херекче киржи бээр турган». Чижээ, рим хамааты болур Павел элчинге болчуп, шериг баштыңы Клавдий Лисийниң ону тудуп хоругдаанын сактып болур (Аж.-ч. 23:26—30).