Anga hẽ Embimbiliya ka Lia Suilepo?
Olio lia suapo. Esokiso limue lia lingiwa voviña viosimbu, lia lekisa okuti Embimbiliya ka lia pongolokele ndaño lia sonehiwile vokuenda kuanyamo alua vovikuata vi nyoleha.
Eci ci lekisa hẽ okuti eci Embimbiliya lia kala oku sonehiwa la cimue ca lueyiwamo?
Kua sangiwa olohuluwa vialua vioviña viosimbu Viembimbiliya. Vimue pokati kavio mu sangiwa atepiso alua, ci lekisa okuti akulueya amue lingiwa eci Embimbiliya lia kala oku sonehiwa. Onepa yalua yatepiso aco atito calua kuenda ka a pongolola elomboloko liovinimbu. Pole, atepiso amue a kuete esilivilo, a limbukiwa kuenda vimue pokati kavio citava okuti va seteka oku pinyanyuisa esapulo Liembimbiliya locipango. Kũlĩhĩsa ovolandu avali.
Kukanda 1 Yoano 5:7, Vambimbiliya amue osimbu, mu sangiwa olondaka vikuãimo ndeci: “Kilu, Isia, Ndaka kuenda Espiritu Sandu: ovina evi vitatu vimosi.” Pole oviña via koleliwa vi lekisa okuti olondaka viaco ka via sangiwile vovinimbu vioviña viatete. Ovio via vokiyiwamo noke. a Omo liaco, Ambimbiliya o koloneke vilo la-a a koleliwa, ka va kuamele olondaka viaco.
Onduko ya Suku yi molẽha olohuluwa vialua voviña viosimbu Viembimbiliya. Ndaño ndoco, Ambimbiliya alua a piñanya onduko yaco lolonduko ndeci: “Ñala” ale “Suku.”
Tu kolela ndati okuti ka kuli akulueya akuavo ka a sangiwile ale handi?
Toke cilo kua sangiwa oviña vialua okuti ca leluka oku sanga akulueya. b Nye esokiso limue lia lingiwa pokati koviña viaco lia lekisa catiamẽla ko ku suapo Kuembimbiliya tu kuete koloneke vilo?
Poku vangula catiamẽla Kovisonehua vio Heveru okuti (vi tukuiwavo “Otestamentu Yale,”) William Henry Green wa popia hati: “Tu pondola oku popia lekolelo okuti ka kuli vali elivulu likuavo liosimbu lia pitiyiwa lonjila ya suapo.”
Poku vangula catiamẽla Kovisonehua vio Helasi, ale “Otestamentu yo Kaliye,” ukonomuisi umue o tukuiwa Frederick Bruce wa soneha ndoco: “Kuli ovovangi alua a lekisa oku suapo Kuotestamentu yo Kaliye,” okuti ovina vikuavo via sonehiwa la sonehi va likasi ci sule kuenda lomue o pondola oku li tatãla.
Sir Frederic Kenyon, usongui woviña Viembimbiliya, wa popia okuti omunu umue “o pondola oku kuata Embimbiliya liosi peka loku popia lekolelo okuti wa kuata Ondaka Yocili ya Suku, ya pitiyiwa kocitumbulukila locitumbulukila vokuenda kuovita vianyamo okuti esapulo lialio ka lia pinyanyuisiwile.”
Asunga api akuavo tu kuete oku kolela okuti Embimbiliya lia pitiyiwa lonjila yimue ya suapo ndomo lia sonehiwa?
Cikale asonehi va Yudea cikale Akristão, va teyuila Vembimbiliya ovolandu atiamẽla kakulueya afendeli va Suku. c (Atendelo 20:12; 2 Samuele 11:2-4; Va Galatia 2:11-14) Ovo va teyuilavo esapulo li pisa esino lia va Yudea kuenda li situlula alongiso a luvikiyiwa lomanu. (Hosea 4:2; Malakiya 2:8, 9; Mateo 23:8, 9; 1 Yoano 5:21) Poku soneha ovolandu aco lonjila ya suapo, asonehi va lekisa okuti va kala vakuacili kuenda va kuatelele esumbilo lialua Kondaka yi kola ya Suku.
Nda Suku eye wa vetiya oku soneha Embimbiliya, nda ka ecelele hẽ okuti olio li amamako oku suapo? d (Isaya 40:8; 1 Petulu 1:24, 25) Momo eye wa yonguile okuti Embimbiliya ka li kuatisa lika omanu vokosimbu, pole, li kuatisavo vo koloneke vilo. (1 Va Korindo 10:11) Omo liaco, “ovina viosi via sonehiwa osimbu, via sonehiwila oku tu longisa okuti, omo liepandi lietu kuenda elembeleko li tunda Kovisonehua, tu kuata elavoko.”—Va Roma 15:4.
Yesu kuenda olondonge viaye, va tukula ovinimbu Viovisonehua vio Heveru kuenda ka va kuatele etatahãi lalimue liokuti ovinimbu via amamako oku suapo ndomo via sonehiwile. —Luka 4:16-21; Ovilinga 17:1-3.
a Olondaka evi ka vi sangiwa voviña ndeci: Vo Kódice Sinaítico, vo Kódice Alexandrino, Vociña ca Vatikanu No. 1209, vo Vulgata Latina yatete, vo versão siríaka Filoxeniana-Harcleana kuenda vo Pesito Siríaka.
b Ndeci, kua sangiwa eci ci pitahãla 5.000 koviña vio Helasi vi tukuiwa okuti O Testamentu yo Kaliye ale Ovisonehua Vio Helasi.
c Embimbiliya ka li lombolola okuti omanu vana va kala va kapitiya ka Suku ka va endaile oku lueya. Olio li popia ocili poku limbuka okuti “momo ka kuli omunu okuti ka lingi ekandu.” —1 Olosoma 8:46.
d Suku ka pitiyile ulandu Wembimbiliya ondaka londaka, pole, Embimbiliya li popia okuti eye wa songuila ovisimĩlo viomanu vaco va li soneha.—2 Timoteo 3:16, 17; 2 Petulu 1:21.