1, 2. (a) Ṱalutshedzani uri ndi ngani Mushe o vha a tshi vhonala e khomboni. (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.) (b) Ndi ngani Mushe a songo ofha mbiti dza khosi?

FARAO o vha e muvhusi a ofhisaho, a dovha a vha mudzimu a tshilaho kha Vhaegipita. Bugu ine ya pfi When Egypt Ruled the East i amba uri kha Vhaegipita “o vha e muhulwane u fhira zwivhumbiwa naho zwi zwifhio nga vhuṱali na maanḓa.” U itela uri vha mu ofhe, Farao o vha a tshi ambara khare ine ya vha na tshifanyiso tsha ṋowa ya phakhuphakhu yo imisaho ṱhoho—tshihumbudzo tsha uri maswina a khosi a ḓo fheliswa nga u ṱavhanya. Edzani u humbula nḓila ye Mushe a ḓipfa ngayo musi Yehova a tshi mu vhudza uri: “Ndi U ruma ha Farao uri U bvise vhathu vhanga Vha-Isiraele kha ḽeneḽo ḽa Egipita.”—Ek. 3:10.

² Mushe o ya Egipita, u itela u ḓivhadza mulaedza wa Mudzimu, nahone zwo ita uri Farao a sinyuwe vhukuma. Nga murahu ha uri Egipita ḽi rwiwe nga ṱhamu dza ṱahe, Farao o sevha Mushe a ri: “U ḓi-londe uri U si tsha dovha wa livhana na nṋe; ngauri ndá dovha nda U vhona, U ḓo vha wa u fa.” (Ek. 10:28) Musi Mushe a sa athu ṱuwa phanḓa ha khosi Farao, o porofita uri tanzhe ḽayo ḽi ḓo fa. (Ek. 11:4-8) Mafheleloni, Mushe o vhudza muṱa muṅwe na muṅwe wa Vhaisiraele uri u ṱhavhe mbudzana kana nngu—tshifuwo tshikhethwa  kha mudzimu wa Vhaegipita ane a pfi Ra—nahone vha ḓodze malofha kha mihangammbwa yavho. (Ek. 12:5-7) Farao o vha a tshi ḓo aravha hani? Mushe o vha a sa ofhi. Ndi ngani? Nga lutendo o thetshelesa Yehova, “a sa ofhi mbiti dza khosi, ngauri o bvela phanḓa o khwaṱha a tshi nga u khou vhona ane A si vhonale.”—Vhalani Vhaheberu 11:27, 28.

3. Ndi zwifhio zwine ra ḓo zwi ṱolisisa nga ha lutendo lwa Mushe kha “ane A si vhonale”?

³ Naa lutendo lwaṋu lwo khwaṱha lune zwa nga ni khou “vhona Mudzimu”? (Mat. 5:8) Kha ri ṱhogomele tsumbo ya Mushe, ine ya ḓo ri thusa u vha na mavhonele a muya u itela uri ri kone u vhona “ane A si vhonale.” Lutendo lwawe kha Yehova lwo mu tsireledza hani uri a si ofhe vhathu? O sumbedza hani lutendo kha mafulufhedziso a Mudzimu? Nahone vhukoni ha Mushe ha u vhona “ane A si vhonale” ho mu khwaṱhisa hani musi ene na vhathu vhawe vhe khomboni?

4. Vhaṅwe vhathu vho vha vha tshi dzhia hani Farao na Mushe?

⁴ Vhaṅwe vhathu vho vha vha tshi vhona u nga Farao u na maanḓa u fhira Mushe. Vhutshilo, mutakalo na vhumatshelo zwa Mushe zwo vha zwi tshi vhonala u nga zwi zwanḓani zwa Farao. Mushe o vhudzisa Yehova a ri: “Ndi nṋe nnyi ane nda kona u ya ha Farao, nda bvisa Vha-Isiraele kha ḽa Egipita?” (Ek. 3:11) Miṅwahani ya 40 yo fhiraho, Mushe o shavha Egipita sa mushavhapfumo. A nga ḓi vha o ḓivhudzisa uri, ‘Naa ndi vhuṱali uri ndi humele Egipita nahone nda sinyusa khosi?’

5, 6. Ndi mini zwe zwa thusa Mushe u ofha Yehova, hu si Farao?

⁵ Musi Mushe a sa athu u humela Egipita, Mudzimu o mu gudisa maitele a ndeme, a fanaho na e nga murahu Mushe a a ṅwala buguni ya Yobo: “U ofha Muṋe wau, ndi hone vhuṱali.” (Yobo 28:28) Yehova o ita uri hu vhe na phambano vhukati ha vhathu nae sa Mudzimu Ramaanḓaoṱhe, u itela u thusa Mushe uri a mu ofhe na u vha na vhuṱali. O vhudzisa a ri: “Muthu o ṋewa nga nnyi mulomo? Ndi nnyi we a vhumba tshimuma na dzinganḓevhe na a vhonaho na a re bofu? Naa a si Nṋe, Yehova?”—Ek. 4:11.

⁶ Ngudo yo vha i ifhio? Mushe o vha a songo fanela u ofha. O vha o rumiwa nga Yehova, we a vha a tshi ḓo ṋea Mushe tshiṅwe na tshiṅwe tshe a vha a tshi tshi ṱoḓa u itela u ḓivhadza mulaedza wa Mudzimu kha Farao. Yehova o vha e na maanḓa a fhiraho a Farao. Naho zwo ralo, lwo vha lu si lwa u thoma vhashumeli vha Mudzimu vhe khomboni nga fhasi ha vhuvhusi ha Vhaegipita. Khamusi Mushe o elekanya nga ha nḓila ye Yehova a tsireledza ngayo Abrahamu, Yosefa u katela na ene muṋe tshifhingani tsha vhuvhusi ha Vhofarao vho fhiraho. (Gen. 12:17-19; 41:14, 39-41; Ek. 1:22–2:10) Nga u vha na lutendo kha Yehova, “ane A si vhonale,” Mushe o ima phanḓa ha Farao nga tshivhindi nahone a mu ḓivhadza ipfi ḽiṅwe na ḽiṅwe ḽe Yehova a ri a ḽi ambe.

7. Muṅwe wahashu wa tshisadzini o thuswa hani nga u vha na lutendo kha Yehova?

⁷ Nga hu fanaho, muṅwe wahashu wa tshisadzini ane a pfi Ella, o vha na lutendo kha Yehova lwe lwa ita uri a si ofhe vhathu. Nga 1949, Ella o farwa ngei Estonia nga KGB, vha mu bvula zwiambaro zwoṱhe nahone nga murahu mapholisa ane a kha ḓi vha maswa nga miṅwaha, a mu zwondolola nga nḓila i si yavhuḓi. O ri: “Ndo pfa ndo nyadzea. Fhedzi musi ndo no rabela Yehova, ndo ḓipfa ndi na mulalo nahone ndo dzika mbiluni yanga.” Nga murahu, Ella a valelwa seleni e eṱhe lwa maḓuvha mararu. O ri: “Mapholisa o huwelela a ri: ‘Ri khou ḓo zwi ita uri dzina Yehova ḽi si tsha humbulwa Estonia! Ni khou ya gammbani nahone vhaṅwe vha khou ya Siberia! Vho dovha vha vha holedza vha ri: ‘Yehova wau u ngafhi?’” Naa Ella o vha a tshi ḓo ofha vhathu kana u fulufhela Yehova? Musi a tshi sengiswa, o amba nga tshivhindi, a vhudza vhe vha vha vha tshi khou mu holedza a ri: “Ndo humbula nga ha enea  mafhungo, nahone ndi khwine u dzula dzhele ndi na vhushaka havhuḓi na Mudzimu u fhira u vhofhololwa nahone ndi si ṱanganedzwe ngae.” Kha Ella, Yehova o vha e wa vhukuma u fhira vhanna vhe vha vha vho ima phanḓa hawe. Nga nṱhani ha lutendo lwawe, o dzula a tshi fulufhedzea.

8, 9. (a) Ri nga kunda hani u sa ofha vhathu? (b) Arali na lingea u ofha vhathu, ni fanela u livhisa ṱhogomelo kha nnyi?

⁸ U fulufhela Yehova zwi ḓo ni thusa u kunda nyofho dzine na vha nadzo. Arali vhavhusi vha re na maanḓa vha lingedza u ni thivhela uri ni si kone u gwadamela Mudzimu no vhofholowa, zwi nga vhonala u nga vhutshilo, mutakalo na vhumatshelo haṋu zwi zwanḓani zwa vhathu. Ni nga ḓivhudzisa arali zwi vhuṱali u bvela phanḓa ni tshi shumela Yehova nahone na sinyusa vhavhusi. Humbulani: Arali ni na lutendo kha Mudzimu, a ni nga ḓo ofha vhathu. (Vhalani Mirero 29:25.) Yehova u a vhudzisa: “U muthu-ḓe U tshi ofha vhathu vha faho, U tshi ofha ṅwana wa muthu, mu-nga-mathukhwi?”—Yes. 51:12, 13.

⁹ Livhisani ṱhogomelo kha Khotsi aṋu ramaanḓaoṱhe. U a vhona, u pfela vhuṱungu nahone u thusa vhane vha sa farwe zwavhuḓi nga vhavhusi. (Ek. 3:7-10) Naho ni tshi fanela u imelela lutendo lwaṋu phanḓa ha vhavhusi vha re na maanḓa, “ni songo vhilaela uri ni ḓo amba hani kana uri ni ḓo ri mini; zwine na ḓo amba ni ḓo ṋewa nga tshenetsho tshifhinga.” (Mat. 10:18-20) Vhavhusi vha vhathu na muvhuso a vha na maanḓa a fanaho na a Yehova. Arali na khwaṱhisa lutendo lwaṋu zwino, ni nga kona u vhona Yehova sa Muthu wa vhukuma o ḓiimiselaho u ni thusa.

10. (a) Ndi ndaela dzifhio dze Yehova a dzi ṋea Vhaisiraele nga ṅwedzi wa Nisan 1513 B.C.E.? (b) Ndi ngani Mushe o thetshelesa ndaela dza Mudzimu?

¹⁰ Nga ṅwedzi wa Nisan 1513 B.C.E., Yehova o vhudza Mushe na Aroni u ri vha vhudze Vhaisiraele dzenedzi ndaela dzi songo ḓoweleaho: Nangani ngwana ya nduna kana mbudzana, ni i ṱhavhe nahone ni ḓodze malofha kha mihangammbwa yaṋu. (Ek. 12:3-7) Mushe o aravha hani? Muapostola o ṅwala nga hae a ri: “Nga lutendo o pembelela paseka na u shashiwa nga malofha, uri mulozwi a si huvhadze matanzhe avho.” (Vhaheb. 11:28) Mushe o vha a tshi zwi ḓivha uri Yehova u a fulufhedzea, nahone o sumbedza u vha na lutendo kha mafulufhedziso a Yehova a u haṱula matanzhe a Vhaegipita.

11. Ndi ngani Mushe o sevha vhaṅwe?

¹¹ Zwi vhonala u nga vharwa vha Mushe vho vha vhe ngei Midiani, kule na “mulozwi.” * (Ek. 18:1-6) Naho zwo ralo, o laedza miṱa ya Vhaisiraele nga u fulufhedzea, vhe vharwa vhavho vha vha vhe khomboni. Vhutshilo havho ho vha vhu khomboni, fhedzi Mushe o vha a tshi funa vhathu vha hawe. Bivhili yo amba uri: “Ndi hone Mushe a tshi vhidza vhahulwane vhoṱhe vha Vha-Isiraele, a amba navho’ a ri: . . . ‘ni zwi ṱhavhe, zwi vhe zwa Paseka.’”—Ek. 12:21.

12. Yehova o ri laedza uri ri ḓivhadze mulaedza ufhio wa ndeme?

¹² Nga fhasi ha vhulivhisi ha vharuṅwa, vhathu vha Yehova vha khou ḓivhadza mulaedza wa ndeme une wa ri: “Ofhani Mudzimu ni mu ṋee vhugala, ngauri tshifhinga tsha khaṱulo yawe tsho swika, rabelani we a sika ḽiṱaḓulu na ḽifhasi na lwanzhe na zwisima zwa maḓi.” (Nzumb. 14:7) Zwino ndi tshifhinga tsha u ḓivhadza wonoyo mulaedza. Ri fanela u sevha vhahura vhashu uri vha bve kha Babele Ḽihulu u itela uri vha si “baḓekanyw[e] kha ṱhamu dzaḽo.” (Nzumb. 18:4) Vha “dziṅwe nngu” vha ṱangana na Vhakriste vho ḓodzwaho u itela u humbela vhane vha vha kule na Mudzimu uri vha ‘pfumedzane’ nae.—Yoh. 10:16; 2 Vhakor. 5:20.

13. Ndi mini zwine zwa ḓo ita uri ri ṱahulele lutamo lwashu lwa u vhudza vhaṅwe mafhungo maḓifha?

 ¹³ Ri na vhungoho ha uri “tshifhinga tsha khaṱulo” tsho swika zwa vhukuma. Ri dovha ra vha na lutendo lwa uri Yehova ho ngo kaludza u ṱavhanyiswa ha mushumo washu wa u huwelela na u ita vhafunziwa. Kha bono, muapostola Yohane o “vhona vharuṅwa vhaṋa vho ima khuḓani nṋa dza ḽifhasi, vho fara mimuya miṋa ya ḽifhasi.” (Nzumb. 7:1) Nga lutendo, naa ni a vhona vhenevho vharuṅwa vho ḓilugiselela u litshedza mimuya i tshinyadzaho ya maṱungu mahulu kha ḽino shango? Arali na vhona vhenevho vharuṅwa nga maṱo aṋu a lutendo, ni ḓo kona u vhudza vhaṅwe mafhungo maḓifha ni na fulufhelo.

14. Ndi mini zwine zwa ri ṱuṱuwedza u “amba ḽa u . . . laṱisa [muvhi] nḓila mmbi yawe uri a hanye”?

¹⁴ Vhakriste vha ngoho vha khou ḓi takalela vhukonani na Yehova na fulufhelo ḽa u tshila nga hu sa fheli. Naho zwo ralo, ri a zwi ḓivha uri ndi vhuḓifhinduleli hashu ha u “amba ḽa u . . . laṱisa [muvhi] nḓila mmbi yawe uri a hanye.” (Vhalani Hesekiele 3:17-19.) Vhukuma, a ri sokou huwelela u itela uri ri si vhe na mulandu wa malofha. Ri huwelela ngauri ri funa Yehova na vhaṅwe vhathu. Yesu o ṋea tsumbo ya zwine lufuno na khathutshelo zwa amba zwone zwa vhukuma kha tshifanyiso tshawe tsha Musamaria wa khathutshelo. Ri nga ḓivhudzisa uri, ‘Musi ndi tshi ṋea vhuṱanzi, naa ndi fana na Musamaria “a pfelaho vhuṱungu”?’ Naho zwo ralo, a ri ṱoḓi u nga tshifhe na Mulevi vha re kha tshifanyiso, ra sa ṱoḓe u thusa nahone ra “bva nga iṅwe nḓila.” (Luka 10:25-37) Lutendo kha mafulufhedziso a Mudzimu na u funa vhaṅwe vhathu zwi ḓo ri ṱuṱuwedza u ṱanganela nga vhuḓalo kha mushumo wa u huwelela tshifhinga tshi sa athu u fhela.

15. Ndi ngani Vhaisiraele vho ḓipfa vho hanganea?

¹⁵ Lutendo lwa Mushe kha “ane A si vhonale” lwo mu thusa musi Vhaisiraele vhe khomboni nga murahu vho no ṱuwa Egipita. Bivhili i ri: “Vha-Isiraele vha tshi lavhelesa vha vhona Vha-Egipita vhó vha tevhela; Vha-Isiraele vha dzhenwa nga nyofho khulu, vha vhidzelela Yehova.” (Ek. 14:10-12) Naa zwenezwi zwo vha zwi songo lavhelelwa? Na khathihi. Yehova o dzula o amba uri: “Nṋe ndi ḓo vha ndo rindidza mbilu ya Farao; u ḓo ni tevhela. Ndi hone Nṋe ndi tshi ḓo ḓi-khoḓisa nga zwine nda ḓo ita Farao na mmbi yawe yoṱhe. Ndi hone Vha-Egipita vha tshi ḓo vhona zwauri ndi Nṋe Yehova.” (Ek. 14:4) Naho zwo ralo, Vhaisiraele vho vhona zwe zwa vha zwi phanḓa havho fhedzi—Lwanzhe Lutswuku lwo thivhaho phanḓa havho, murahu havho ho vha hu na goloi dza Farao dza nndwa nahone vho rangwa phanḓa nga mulisa ane a vha na miṅwaha ya 80! Vho ḓipfa vho hanganea.

16. Lutendo lwo khwaṱhisa hani Mushe Lwanzheni Lutswuku?

¹⁶ Naho zwo ralo, Mushe ho ngo ofha. Ndi ngani? Ngauri maṱo awe a lutendo o vhona zwi fhiraho maanḓa a lwanzhe kana mmbi. O kona u ‘vhona Yehova a tshidzaho,’ nahone o vha a tshi zwi ḓivha uri Yehova u ḓo lwela Vhaisiraele. (Vhalani Ekisodo 14:13, 14.) Lutendo lwa Mushe lwo ṱuṱuwedza vhathu vha Mudzimu. Bivhili i ri: “Nga lutendo vho pfuka Lwanzhe Lutswuku zwa tou nga vha khou kanda shango ḽo omaho, fhedzi musi Vhaegipita vha tshi lingedza u pfuka, vho mbo ḓi kumbiwa.” (Vhaheb. 11:29) Nga murahu, “vhathu vha [thoma u] ofha Yehova, vha fulufhedza Yehova na Mushe.”—Ek. 14:31.

17. Ndi tshiitea tshifhio tsha tshifhinga tshi ḓaho tshine tsha ḓo linga lutendo lwashu?

¹⁷ Hu si kale, vhutshilo hashu vhu ḓo vha khomboni. Musi maṱungu mahulu a tshi ya magumoni, mivhuso ya ḽino shango i ḓo fhelisa tshoṱhe madzangano a vhurereli e a vha e mahulwane na o vhalaho u fhira ashu. (Nzumb. 17:16) Vhuporofita ha Yehova vhu sumbedza uri ri ḓo vha ri kha vhuimo vhune ra si kone u ḓilwela sa “shango ḽo aṱamaho . . . , [ḽi] si na mitsheṱo na tswinga na mafhoro.” (Hesek. 38:10-12, 14-16) Nga maṱo ashu a ṋama, zwi nga vhonala u nga a ri nga ḓo wana tshibuli tsha u tshidzwa. Ni ḓo aravha hani?

18. Ṱalutshedzani uri ri nga dzula hani ro khwaṱha tshifhingani tsha maṱungu mahulu.

¹⁸ A ro ngo fanela u ofha. Ndi ngani zwo ralo? Ngauri Yehova o dzula o amba nga ha honoho u vutshelwa ha vhathu vha Mudzimu na nga nḓila ine a ḓo vha tshidza ngayo. “Nangoho musi uyo Gogo a tshi ḓo swika kha ḽa Isiraele—Muṋe wa vhoṱhe Yehova u ralo—ndi hone hu tshi ḓo vuwa mbiti dzanga khulu. Huno ndi amba ndó tou halifha, mbiti dzanga dzi tshi tou duga.” (Hesek. 38:18-23) Nga zwenezwo, Yehova Mudzimu u ḓo fhelisa vhoṱhe vhane vha ṱoḓa u vhaisa vhathu vhawe. Lutendo lwaṋu kha zwine zwa ḓo itea nga “ḓuvha ḽihulu ḽi ofhisaho ḽa Yehova” lu ḓo ni thusa u “vhona Yehova a tshi ni tshidza” na u dzula ni tshi fulufhedzea.—Yoele 2:31, 32.

19. (a) Yehova na Mushe vho vha vhe na vhushaka ha mufuda-ḓe? (b) Arali na thetshelesa Yehova nḓilani dzaṋu dzoṱhe, ndi phaṱhutshedzo dzifhio dzine na ḓo dzi takalela?

¹⁹ Lugiselani zwino zwenezwo zwiitea zwi takadzaho nga u bvela phanḓa no ‘khwaṱha ni tshi nga ni khou vhona ane A si vhonale’! Khwaṱhisani vhushaka haṋu na Yehova Mudzimu nga u guda na u rabela tshifhinga tshoṱhe. Mushe o vha e na vhushaka ho raloho ha tsini na Yehova nahone o mu shumisa nga nḓila khulwane lwe Bivhili ya amba uri Yehova o vha a tshi “ḓivha” Mushe zwavhuḓi. (Doit. 34:10) Mushe o vha e muporofita o khetheaho. Naho zwo ralo, nga lutendo na inwi ni nga vha na vhushaka havhuḓi na Yehova zwine zwa ḓo nga ni khou mu vhona. Arali na dzula ni tshi mu thetshelesa “dzinḓilani dza[ṋ]u dzoṱhe,” samusi Ipfi ḽa Mudzimu ḽi tshi ni ṱuṱuwedza uri ni ite nga u ralo, ‘u ḓo ni lugisela hune na tshimbila.’—Mir. 3:6.