YOSEFA u fema muya u dudelaho, nahone a pfa munukho wa luvha ḽa lotus na zwiṅwe zwimela zwa maḓini. O vha a tshi khou tshimbila nga kharavani ya vhavhambadzi, a tshi khou pfuka miḓini ya phandamilongani ya Nile. Edzani u vhona nga maṱo a muhumbulo vhanna vha tshi khou livhisa gamela dzavho mulamboni tsini na iṅwe ḓorobo ya Egipita, ḽiṋula-khovhe ḽi a tshuwa nahone ḽa fhufha. Yosefa u dovha a humbula haya hawe ngei thavhani dza Heburoni hune ha vhudzula muya, hune ha vha kule nga khilomithara dza maḓana; zwino o vha e kha ḽiṅwe shango.

Edzani u humbula ṱhoho dzi tshi khou ita phosho na u tzhema nṱha ha miri ya mitshevho na mihuyu. Yosefa o vha a sa koni u pfesesa zwine zwa khou ambiwa nga vhathu. Khamusi o lingedza u pfesesa maṅwe maipfi. O vha a tshi fanela u guda. O vha a tshi vhona u nga a nga si tsha humela hayani.

Yosefa o vha a tshi kha ḓi vha muṱhannga—e na miṅwaha ya 17 kana 18—fhedzi o sedzana na zwiimo zwine zwa nga konḓela na vhanna vhanzhi vhahulwane. Vhakomana vhawe vho vha na vivho ḽihulwane ngauri Yosefa o vha a tshi funesiwa nga khotsi avho, nahone vha ṱoḓa na u mu vhulaha. Nṱhani hazwo, vho mu rengisa kha vhenevho vhavhambadzi. (Genesi 37:2, 5, 18-28) Nga murahu ha u tshimbila dzivhege, khamusi vhavhambadzi vho vha vho no thoma u takala ngauri vho vha vhe tsini na ḓorobo khulwane hune vha ḓo rengisa hone Yosefa na zwiṅwe zwithu zwavho zwa ndeme. Ndi mini zwe zwa thusa Yosefa uri a si fulufhuwe? Nahone riṋe ṋamusi ri nga ita hani uri khaedu na vhuleme ha vhutshilo vhu sa fhelise lutendo lwashu? Ri nga guda zwinzhi kha Yosefa.

“Yosefa o vha o iswa Egipita a rengwa nga Potifara mukoma wa Farao, nduna ya dzimmbi dza musanda, munna wa Mu-Egipita, a tshi vhambadzwa nga Vha-Isimaele vhe vha mu ḓisa hone.” (Genesi 39:1) Nga eneo maipfi a si gathi, mafhungo a Bivhili a ri thusa u humbula nḓila ye onoyo muṱhannga a pfa o shona ngayo samusi o dovha a rengiswa. O vha a tshi tou fana na ndaka zwayo! Ri nga humbula nga Yosefa a tshi khou tevhela muṋe wawe muswa, mukoma wa Egipita, zwiṱaraṱani zwo ḓalaho vhathu vhane vha khou rengisa, vha tshi khou livha hayani ha Yosefa huswa.

Haya! Hafha fhethu ho vha hu sa fani na haya hune a hu ḓivha. O alutshela muṱani we wa vha u tshi dzula madendeni ngauri vho vha vha tshi pfuluwa tshifhinga tshoṱhe, na u ṱhogomela sambi ḽavho ḽa dzinngu. Vhaegipita vho pfumaho vha nga ho sa Potifara vho vha vha tshi dzula nḓuni dzo pendiwaho nga mivhala yavhuḓi. Vhaḓivhi vha zwo fukedzwaho mavuni vho vhiga uri Vhaegipita vha tshifhingani tsha kale vho vha vha tshi funa lupfumo, vhe na dzingade dzo tshoṱelwaho, miri i re na mirunzi, dzi papyrus, lotus, na zwiṅwe zwimela zwa maḓini. Dziṅwe nnḓu dzo vha dzi fhethu ho dzumbamaho dzi na ngade dzavhuḓi, miṋango ine ya dzhenisa muya wavhuḓi, mafasiṱere mahulwane a dzhenisaho muya u rotholaho, na kamara nnzhi, u katela na kamara khulwane ya u awela na kamara dza vhashumi.

Naa Yosefa o takadzwa nga lwonolwo lupfumo? Zwi vhonala zwi songo ralo. U fhira zwoṱhe, khamusi o vha a tshi ḓipfa e na vhuludu. Vhaegipita vho vha vhe vhatsinda khae nga luambo, zwiambaro, nḓila ine vha ḓilugisa ngayo—zwihuluhulu na vhurereli. Vho vha vha  tshi rabela midzimu yo fhamba-fhambanaho, vha tshi ita zwa vhungome, manditi, nahone vha tshi funa zwithu zwi tshimbidzanaho na u fa na zwine zwa itea nga murahu ha u fa. Hu na tshithu tshithihi tshe tsha thusa Yosefa uri a si pfe e na vhuludu. Bivhili i ri vhudza uri: “Yehova o vha e na Yosefa.” (Genesi 39:2) Yosefa o vhudza Mudzimu zwi re mbiluni yawe. Bivhili i amba uri: “Yehova u tsini na vhoṱhe vhane vha mu vhidza.” (Psalme ya 145:18) Yosefa o dovha a sendela hani tsini na Mudzimu?

Onoyo muṱhannga ho ngo tenda u fulufhuwa, nahone o ita mushumo wawe zwavhuḓi nga nḓila ine a kona ngayo. Nga zwenezwo, o ita uri Yehova a mu fhaṱutshedze zwihulu, nahone nga u ṱavhanya Yosefa a takalelwa nga muṋe wawe muswa. Potifara o vhona uri onoyo mushumi wawe muṱuku u khou fhaṱutshedzwa vhukuma nga Yehova, Mudzimu wa vhathu vha Yosefa, nahone a zwi timatimisi uri dzenedzo phaṱhutshedzo dzo ḓisa zwithu zwavhuḓi vhukuma muḓini wa Egipita. Nga zwiṱuku nga zwiṱuku, muṋe wa Yosefa o mu fulufhela nahone zwenezwo zwa ita uri Potifara a vhee zwithu zwoṱhe zwanḓani zwa onoyo muṱhannga.—Genesi 39:3-6.

Yosefa ndi tsumbo yavhuḓi vhukuma ṋamusi kha vhaswa vhane vha shumela Mudzimu. Sa tsumbo, musi vhe tshikoloni, nga zwiṅwe zwifhinga vha nga ḓipfa vhe fhethu vha songo hu ḓowelaho, shango ḽine ḽa takadzwa nga zwithu zwa vhungome na zwi si zwavhuḓi na u sa vha na fulufhelo ḽa vhumatshelo. Arali ni kha honoho vhuimo, humbulani uri Yehova ho ngo shanduka. (Yakobo 1:17) U kha ḓi vha na vhoṱhe vhane vha dzula vha tshi fulufhedzea khae na vhane vha ṱoḓa u shuma vhukuma nga nḓila ine ya mu takadza. U a vha fhaṱutshedza vhukuma nahone u ḓo ita nga u ralo na kha inwi.

Zwi tshee zwo ralo, mafhungo a ri vhudza uri Yosefa o vha a tshi khou aluwa. Onoyo muswa o vha munna, nahone o vha e na “tshivhumbeo na tshifhaṱuwo” tshavhuḓi. Enea maipfi o vha a tshi khou sumbedza uri hu na khombo ine ya khou ḓa, lunako lwa nga nnḓa kanzhi lu ita uri vhathu vha thome u ni ṱhogomela nga nḓila i songo teaho.

Yosefa o vha a tshi dzhiela nṱha u fulufhedzea; ngeno mufumakadzi wa Potifara o vha a sa zwi dzhieli nṱha. Ri a vhala: “Musadzi wa muṋe wawe a lavhelesa Yosefa a mu emula a ri: Lala na nṋe.” (Genesi 39:7) Naa Yosefa o lingea u lala na onoyo mufumakadzi a re na tshivhindi wa muhedeni? Bivhili a i ri vhudzi tshiitisi tsha uri ri humbulele uri Yosefa o vha e si na maḓipfele na lutamo lwo ḓoweleaho lune vhanna vhaswa vha vha nalwo kana uri onoyo mufumakadzi wa mukoma o pfumaho na a re na ṱhuṱhuwedzo o vha a sa kungi. Yosefa o vha a tshi ḓo zwi itisa hani uri muṋe wawe a si zwi ḓivhe? Naa o vha a tshi ḓo lingea  u humbula uri a nga wana zwithu zwi vhonalaho arali a vha na vhushaka ho raloho vhu si havhuḓi?

Ngoho ndi ya uri ri nga si kone u ḓivha uri Yosefa o vhuya a humbula nga ha zwenezwo zwithu. Fhedzi ri na vhuṱanzi vhu pfalaho ha zwe zwa vha zwi mbiluni yawe. Zwi vhonala kha phindulo yawe ine ya ri: “Edzou vhona, muṋe wanga ha londi tshithu fhano muṱani; zwoṱhe zwine a vha nazwo’ o zwi kumedzela zwanḓani zwanga. Fhano nḓuni ino a huna a fhiraho nṋe nga vhukoma, a huna tshine ndi si tshi lange, arali e si iwe nga u’ wa vha musadzi wawe. Ndi nga ita hani tshivhi tshingafha, nda tshinya phanḓa ha Mudzimu!” (Genesi 39:8, 9) Edzani u vhona nga maṱo a muhumbulo onoyo muswa a tshi khou amba eneo maipfi zwi tshi bva mbiluni. O dovha a vhaiswa nga u humbula zwe onoyo mufumakadzi a vha a tshi ṱoḓa uri a zwi ite. Ndi ngani?

Samusi Yosefa o amba, muṋe wawe o vha a tshi mu fulufhela. Potifara o vha o vhea Yosefa uri a lange zwoṱhe zwi re nḓuni yawe, nga nnḓa ha mufumakadzi wawe. Yosefa o vha a tshi nga tshinya hani honoho u fulufhelwa? O vha a tshi vhenga u humbula nga hazwo. Fhedzi ho vha hu na tshithu tshe a vha a tshi tshi vhenga zwihulu: U tshinya phanḓa ha Mudzimu wawe, Yehova. Yosefa o guda zwinzhi kha vhabebi vhawe nga ha mavhonele a Mudzimu nga ha mbingano na u fulufhedzea. Yehova o thoma mbingano ya u thoma nahone a sumbedza khagala nḓila ine a ḓipfa ngayo. Munna na mufumakadzi vha fanela u dzula vhoṱhe nahone vha vha “ṋama nthihi.” (Genesi 2:24) Vhoṱhe vhe vha lingedza u tshinya yeneyo mbofho vho ḓivhea khomboni ya u vhona mbiti dza Mudzimu. Sa tsumbo, vhanna vhe vha lingedza u dzhiela Abrahamu mufumakadzi, we a vha e makhulukuku wa Yosefa, na vhe vha ṱoḓa u dzhia mufumakadzi wa Isaka, makhulu wa Yosefa, vho ṱoḓa u welwa nga khombo. (Genesi 20:1-3; 26:7-11) Yosefa o guda yeneyo ngudo zwavhuḓi nahone o vha o ḓiimisela u tshila ngayo.

Mufumakadzi wa Potifara ho ngo takalela zwe a zwi pfa. Ndi ngani? Edzani u humbula yeneyo phuli i tshi khou mu landula, nahone ya mu vhudza uri ndi ‘tshivhi tshihulwane’! Naho zwo ralo, o kombetshedza. Khamusi u ḓikukumusa hawe ho ita uri a ḓiimisele u shandula hai ya Yosefa uri i vhe ee. O sumbedza muya u fanaho na wa Sathane musi a tshi linga Yesu. Milingo ya Sathane na yone a yo ngo bvelela, nahone nṱhani ha u laṱela thaula, Sathane o dovha a lindela “tshiṅwe tshifhinga tsho teaho.” (Luka 4:13) Nga zwenezwo, vhathu vha fulufhedzeaho vha fanela u ḓiimisela na u dzula vho khwaṱha. Ndi nḓila ye Yosefa a vha e ngayo. Honoho vhuimo ho bvela phanḓa “maḓuvha oṱhe,” fhedzi ho ngo laṱela thaula. Ri a vhala: “Ene a ḓi hana.” (Genesi 39:10) Naho zwo ralo, mufumakadzi wa Potifara o vha o ḓiimisela u mu kunga.

O khetha tshifhinga tshee vhashumi vhoṱhe vha vha vhe siho hayani. O vha a tshi zwi ḓivha uri Yosefa u fanela u dzhena nḓuni uri a kone u ita mushumo wawe. Musi a tshi dzhena, o lingedza u mu rea. A mu fara nga nguvho, a mu humbela lwa u fhedzisela a ri: “Lala na nṋe”! Yosefa a dzhia vhukando nga u ṱavhanya. Musi a tshi khou lingedza u mu fara, a ponyoka—fhedzi nga u ṱavhanya a fara nguvho yawe. O kona u shavha fhedzi a sia nguvho yawe zwanḓani zwawe. A shavha!—Genesi 39:11, 12.

Ri nga humbudzwa nyeletshedzo ya muapostola Paulo musi a tshi ri: “Shavhani vhupombwe.” (1 Vhakorinta 6:18) Ndi tsumbo yavhuḓi lungafhani ye Yosefa a i vhetshela Vhakriste vhoṱhe vha vhukuma! Shango ḽi nga ri kombetshedza uri ri ḓikonanye na vhathu vha sa thetshelesi milayo ya vhuḓifari ya Mudzimu, fhedzi zwenezwo a zwi ambi uri ri fanela u laṱela thaula kha ṱhuṱhuwedzo mmbi. Hu sa londwi masiandoitwa naho e afhio, ri fanela u shavha.

Yosefa o vha o sedzana na masiandoitwa a si avhuḓi. Mufumakadzi wa Potifara o vha a tshi ṱoḓa u ḓilifhedzela. Nga u ṱavhanya o thoma u zhamba, a vhidza vhaṅwe vhashumi nḓuni. O amba uri Yosefa o vha a tshi ṱoḓa u mu tzhipa nahone a shavha musi a tshi pfa mukosi. O vha o fara yeneyo nguvho nahone a lindela munna wawe a tshi vhuya. Musi Potifara a tshi vhuya, o mu vhudza eneo mazwifhi, a ri u vhea munna wawe mulandu ngauri o ḓisa onoyu mutsinda muḓini wavho. Potifara o ita mini? Ri a vhala: “A sinyuwa zwihulu”! A isa Yosefa dzhele u itela uri a valelwe.—Genesi 39:13-20.

A ri ḓivhi zwinzhi nga ha uri dzhele ya Egipita yo vha i hani nga tshenetsho tshifhinga. Vhaḓivhi vha zwo fukedzwaho mavuni vho wana mashubi a henefho fhethu—zwifhaṱo zwihulwane zwine zwa vha na sele na migodi. Nga murahu Yosefa o ṱalusa henefho fhethu nga ipfi ḽine ḽa ri mugodi ngauri ho vha hu fhethu hune ha vha na swiswi na hu si na fulufhelo.  (Genesi 40:15) Buguni ya Psalme, ri guda uri Yosefa o tambudzwa zwihulu: “Milenzhe yawe ya vhoxwa khothoni, muya wawe wa tou nga wo dzhena vhukati ha dzitsimbi.” (Psalme ya 105:17, 18) Nga zwiṅwe zwifhinga, zwivhotshwa zwa Egipita zwo vha zwi tshi vhoxwa nga murahu kha zwikuḓavhavha, zwanḓa zwi murahu; vhaṅwe vho ambadzwa kholara ya tsimbi mukuloni yavho. Yosefa o vha o pfa vhuṱungu vhuhulu nga nṱhani ha u sa farwa zwavhuḓi—ngeno a songo ita tshithu!

Zwenezwo zwo vha zwi tshi tou vha mathomo. Mafhungo a ri vhudza uri Yosefa “a dzula henefho khothoni.” O fhedza miṅwaha minzhi kha yeneyo dzhele i shavhisaho! * Nahone Yosefa o vha a sa zwi ḓivhi uri u ḓo vhuya a bva dzhele. Samusi eneo maḓuvha a ofhisaho o kokodza a vha dzivhege, a vha miṅwedzi, o ita hani uri a dzule e na fulufhelo nahone a sa fulufhuwi?

Bivhili i ri khwaṱhisedza nga maipfi a tevhelaho: “Yehova a vha na Yosefa, a mu wanisa vhuthu.” (Genesi 39:21) Mbondo dza dzhele, u vhoxwa, dzhele i re na swiswi zwi nga si thivhele lufuno lwa Yehova lu fulufhedzeaho u tsireledza vhashumeli vhawe. (Vharoma 8:38, 39) Ri nga kona u vhona nga maṱo a muhumbulo Yosefa a tshi khou vhudza Khotsi awe wa ṱaḓulu zwi re mbiluni yawe nga thabelo, nahone a wana mulalo na u dzika zwine “Mudzimu wa u khuthadza hoṱhe” a zwi ṋea. (2 Vhakorinta 1:3, 4; Vhafilipi 4:6, 7) Ndi mini zwiṅwe zwe Yehova a zwi itela Yosefa? Ri vhala uri o ita uri Yosefa a wane vhuthu kha “mukoma wa fhethu afho ha khothoni.”

Zwivhotshwa zwo vha zwi tshi ṋewa mushumo une zwa fanela u u ita, nahone Yosefa a dovha a ita uri Yehova a mu fhaṱutshedze. O shuma nga u ḓiimisela, a ita zwoṱhe zwi re maanḓani awe u itela u khunyeledza mushumo we a vha o ṋewa wone nahone a litshela zwiṅwe kha Yehova. Nga phaṱhutshedzo ya Yehova, Yosefa o fulufhelwa nahone a ṱhonifhiwa, u fana na musi a tshi kha ḓi dzula nḓuni ya Potifara. Ri a vhala: “Onoyo [mukoma] a mu kumedzela vho farwaho vhoṱhe vha khothoni yeneyo, na mishumo yoṱhe ya hone mushumi wayo o vha e ene Yosefa. Ene muṋe mukoma wa henefho khothoni ho ngo tsha londa tshithu na tshithihi tsha zwe zwa vha zwi zwanḓani zwa Yosefa; ngauri Yehova o vha e na ene; Yehova o vuledza zwoṱhe zwe Yosefa a zwi ita.” (Genesi 39:22, 23) Zwenezwo zwo khuthadza lungafhani Yosefa nge a ḓivha uri Yehova u khou mu tikedza!

Vhutshiloni ri nga sedzana na vhuleme, na u sa vha hone ha khaṱulokwayo, fhedzi ri nga guda kha lutendo lwa Yosefa. Arali ri tshi dzula ri tsini na Yehova nga thabelo, u dzula ri tshi fulufhedzea kha ndaela dzawe na u shuma nga maanḓa kha u ita zwithu zwo lugaho phanḓa hawe, ri ḓo vha ri tshi khou mu ṋea tshiitisi tsha uri ri fhaṱutshedzwe. Kha mafhungo a Yosefa, Yehova o vha o mu vhetshela phaṱhutshedzo nnzhi samusi ri tshi ḓo zwi vhona kha thero i tevhelaho.