DEBORA o lavhelesa maswole e a vha o kuvhangana nṱha ha Thavha ya Thaboro. O takadzwa nga u vha havho na tshivhindi na lutendo. Nga matsheloni, o humbula nga ha tshivhindi na lutendo lwa murangaphanḓa wavho Baraka. Naho vho vha vhe 10 000, lutendo lwavho na tshivhindi lwo vha lu tshi ḓo lingwa vhukuma nga ḽeneḽo ḓuvha. Vho vha vha tshi khou ya u lwa na maswina a re na tshiṱuhu, e a vha e manzhi u vha fhira nga tshivhalo na nga zwihali. Naho zwo ralo, vho ya u lwa nge vha ṱuṱuwedzwa nga onoyo mufumakadzi.

Edzani u vhona nga maṱo a muhumbulo, zwiambaro zwa Debora zwi tshi khou vhudzulwa nga muya u rotholelaho o ima thavhani na Baraka. Nṱha ha Thavha ya Thaboro ho ita bande. Musi wo ima nṱha hayo, u a kona u vhona Muedzi wa Esdraelon, wo livhaho tshipembe-vhukovhela. Mulambo wa Kisoni u elela u tshi ya Lwanzheni Luhulwane lu re tsini na Thavha ya Karamele. Wonoyo mulambo u nga vha wo vha wo xa nga eneo matsheloni, fhedzi ho vha hu tshi khou ḓa zwithu zwi penyaho kha wonoyo muedzi. Mmbi ya Sisera yo vha i tshi khou sendela i na zwihali zwi penyaho zwa tsimbi. Ndi mmbi yo khetheaho ya Sisera ine ya vha na goloi dza nndwa dza 900, dze dza vha dzi na mapfumo a tsimbi a penyaho kha malinga adzo. Sisera o vha a tshi ṱoḓa u vhulaha Vhaisiraele vhanzhi nga hune a nga kona ngaho!

Debora o vha a tshi zwi ḓivha uri Baraka na mmbi yawe vho vha vho lindela vhulivhisi vhu bvaho khae. Naa ho vha hu ene mufumakadzi e eṱhe henefho? O vha a tshi ḓipfa hani nga honoho vhuḓifhinduleli? Naa o ḓivhudzisa uri o vha a tshi khou ita mini henefho? Na khathihi! Yehova Mudzimu wawe o mu vhudza uri a thome yeneyi nndwa; o dovha a dzumbulula uri u ḓo shumisa mufumakadzi u itela u i fhelisa. (Vhahaṱuli 4:9) Ri guda mini nga ha lutendo kha Debora na yeneyo mmbi i re na tshivhindi?

Bivhili i ṱalusa Debora sa “muporofita wa musadzi.” Ḽeneḽo dzina ḽo ita uri Debora a vhe muthu o khetheaho Bivhilini, fhedzi ho vha hu si ene e eṱhe a vhidzwaho nga yeneyo nḓila. * Debora o vha e na vhuṅwe vhuḓifhinduleli. Zwi vhonala u nga o vha a tshi vha ṋea vhulivhisi vhu bvaho ha Yehova, u itela u tandulula thaidzo dzavho.—Vhahaṱuli 4:4, 5.

Debora o vha a tshi dzula thavhani dza Efuraimi, hune ha vha vhukati ha miḓi ya Bethele na Rama. O vha a tshi dzula fhasi ha muri wa mutshevho nahone vhathu vha tshi ya u pfa vhulivhisi ha Yehova khae. Mushumo wa Debora wo vha u tshi konḓa, fhedzi ho ngo u tendela u tshi mu kula nungo. Mushumo wawe wo vha u wa ndeme vhukuma. Nga murahu, o shela mulenzhe kha u ṅwala luimbo lu katelaho maipfi ane a amba nga ha vhathu vhahawe vha sa fulufhedzei, ane a ri: “Vho vha vho tama midzimu i sili; dzikhoro dza dzhenwa nga pfumo.” (Vhahaṱuli 5:8) Yehova o litshelela Vhaisiraele kha maswina avho ngauri vho mu ṱutshela vha shumela miṅwe midzimu. Yabini Khosi ya Kanana o vha kunda, a tshi shumisa mulangammbi Sisera.

Musi Vhaisiraele vha tshi pfa dzina Sisera vho vha vha tshi dzhenwa nga nyofho. Vhakanana vho vha vhe na tshiṱuhu, vha tshi ita zwiṱhavhelo nga vhana  vhavho na u rengisa muvhili thembeleni u ya nga vhurereli na sialala ḽavho. Zwo vha zwi hani u vhuswa nga mulangammbi wa Kanana na mmbi yawe? Luimbo lwa Debora lu sumbedza uri zwo vha zwi tshi konḓa u enda Isiraele nahone mahayani ho vha hu tshi pala khwali. (Vhahaṱuli 5:6, 7) Ri nga vhona vhathu nga maṱo a muhumbulo vha tshi khou dzumbama maḓakani na dzithavhani, vha tshi ofha u lima kana u dzula fhethu hu songo tsireledzeaho. Vho vha vha sa tshimbili badani khulwane, vha tshi ofha uri vha nga phadzhiwa, u dzhielwa vhana na u tzhipelwa vhafumakadzi vhavho. *

Ho vha na nyofho lwa miṅwaha ya 20 u swika Yehova a tshi vhona uri vhenevho vhathu vha sa thetshelesi vho ḓiimisela u shanduka kana sa zwe zwa ṅwalwa kha luimbo lwa Debora na Baraka, ‘Ha vhuya ha swika nṋe Debora, sa mme uri ndi thuse Vhaisiraele.’ A ri ḓivhi arali Debora we a vha e mufumakadzi wa Lapidothe o vha e na vhana, fhedzi eneo maipfi a sumbedza uri o vha e mme wa lwa pfanyisedzo. Nga maṅwe maipfi, Yehova o ṋea Debora mushumo wa u tsireledza lushaka sa mme. Yehova o mu vhudza uri a rume Muhaṱuli Baraka ane a vha munna a re na lutendo uri a ye u lwa na Sisera.—Vhahaṱuli 4:3, 6, 7; 5:7.

Yehova o amba a tshi shumisa Debora, a ri: “Tshimbila U gonye thavha ya Thaboro.” Baraka o vha a tshi fanela u kuvhanganya vhanna vha 10 000 vha bvaho kha tshaka mbili dza Isiraele. Debora o ḓivhadza nga ha fulufhedziso ḽa Mudzimu ḽa uri vha ḓo kunda Sisera wa muhali na goloi dzawe dza nndwa dza 900! Baraka o mangadzwa nga ḽeneḽo fulufhedziso. Isiraele ho vha hu si na mmbi na zwihali. Naho zwo ralo, Baraka o tenda u ya nndwani arali na Debora a ṱuwa nae Thavhani ya Thaboro.—Vhahaṱuli 4:6-8; 5:6-8.

Vhaṅwe vhathu vha humbula uri Baraka o vha e si na lutendo ngauri o humbela u ṱuwa na Debora, fhedzi zwenezwo a si ngoho. Humbulani uri ho ngo humbela zwihali zwo engedzeaho kha Mudzimu. Nṱhani hazwo, sa munna a re na lutendo, Baraka o vhona zwo tea u vha na muimeleli wa Yehova ane a ḓo ita uri vha vhe na tshivhindi. (Vhaheberu 11:32, 33) Yehova o mu tikedza. O tendela Debora a tshi ṱuwa na Baraka. Naho zwo ralo, Yehova o dovha a mu vhudza uri a porofite uri zwikhoḓo zwa u kunda a zwi nga yi kha munna. (Vhahaṱuli 4:9) Mudzimu o khetha mufumakadzi uri a vhulahe Sisera!

Ṋamusi vhafumakadzi ndi vhone vhane vha tambudzeswa. Kanzhi vhafumakadzi a vha ṱhonifhiwi nga nḓila ine Mudzimu a funa ngayo. Naho zwo ralo,  Mudzimu u dzhia vhanna na vhafumakadzi nga nḓila i fanaho. (Vharoma 2:11; Vhagalata 3:28) Tsumbo ya Debora i ri sumbedza uri u dovha a fhaṱutshedza vhafumakadzi nga u vha ṋea ndugelo nahone u a vha fulufhela na u vha takalela. Ndi zwa ndeme uri ri iledze u vha na mukhwa wa ḽino shango wa u vha na tshiṱalula.

Baraka o ya a kuvhanganya mmbi yawe. O kuvhanganya vhanna vha 10 000 vhe vha vha vhe na tshivhindi tsha u lwa na mmbi i ofhisaho ya Sisera. Musi Baraka a tshi livhisa mmbi yawe Thavhani ya Thaboro, o vha o takala uri ho vha hu na muthu we a vha a tshi nga ita uri vha vhe na tshivhindi. Bivhili i ri: “Debora a ya nae.” (Vhahaṱuli 4:10) Edzani u vhona nga maṱo a muhumbulo nḓila ye eneo maswole a vha o ṱuṱuwedzea ngayo musi a tshi vhona onoyo mufumakadzi a re na tshivhindi a tshi ṱuwa nao Thavhani ya Thaboro. O vha o ḓiimisela u vhea vhutshilo hawe khomboni nga nṱhani ha u vha na lutendo kha Yehova Mudzimu!

Musi Sisera a tshi pfa uri Vhaisiraele vho vha na tshivhindi tsha u kuvhanganya mmbi uri i lwe nae, o dzhia vhukando nga u bonya ha iṱo. Khosi dzo vhalaho dza Kanana dzo tikedza Khosi Yabini nndwani, ye ya vha i tshi vhonala u nga i na maanḓa u vha fhira. Nga zwenezwo, tshigwada tshihulwane tsha goloi dza Sisera tsho dzinginyisa ḽifhasi musi dzi tshi khou ḓa. Vhakanana vho vha vha tshi fulufhela uri vha ḓo ṱavhanya vha kunda nndwani ngauri vha na maanḓa u fhira maswole a Vhaisiraele.—Vhahaṱuli 4:12, 13; 5:19.

Baraka na Debora vho vha vha tshi ḓo ita mini samusi maswina avho a tshi khou sendela? Arali vho dzula vhe nṱha ha Thavha ya Thaboro, vho vha vha tshi nga kona u kunda mmbi dza Vhakanana dze dza vha dzi tshi khou sendela ngauri dzenedzo goloi dzo vha dzi tshi kona u tshimbila fhethu ho tou tswititi uri vha kone u lwa nga hu bvelelaho. Fhedzi Baraka o vha a tshi khou ya u lwa sa zwe Yehova a mu laedza, ngauralo, o lindela u livhiswa nga Debora. Mafheleloni, tshenetsho tshifhinga tsha swika. Debora o ri: “Takuwa-ha! Ngauri ṋamusi ndi hone Yehova ó kumedzela Sisera zwanḓani zwau; naa a si hone Yehova ó no ḓi U ranga phanḓa!” Bivhili i dovha ya ri: “Baraka a tsa thavhani ya Thaboro; vha maḓana a ná ḓana vha tevhela.”—Vhahaṱuli 4:14. *

Mmbi ya Isiraele yo tsa thavhani yo livha dzenedzo goloi dza nndwa dzi ofhisaho. Naa Yehova o vha ranga phanḓa sa zwe Debora a vha o fulufhedzisa? Zwo itea nga u ṱavhanya. Bivhili i ri: “Shango ḽo bvuma. lutombo lwa rotha.” Mmbi ya Sisera i ḓikukumusaho yo vha yo hanganea. Mvula ya thoma u ṋa! Yo vha i mvula tshirulu nahone ha vha na matope nga u ṱavhanya. Nga u ṱavhanya, goloi dza nndwa a dzo ngo kona u thusa. Dzo phirimela matopeni.—Vhahaṱuli 4:14, 15; 5:4.

Baraka na mmbi yawe a vho ngo tshuwiswa nga mibvumo. Vho vha vha tshi ḓivha hune ya bva hone. Vho gidimela mmbi ya Vhakanana. Sa vhahaṱuli vho vhewaho nga Mudzimu, Vhaisiraele vho vhulaha mmbi yoṱhe ya Sisera. Mulambo wa Kisoni wa ḓala nga maḓi nahone wa kumbela zwitumbu Lwanzheni Luhulu.—Vhahaṱuli 4:16; 5:21.

Ṋamusi, Yehova ha tsha rumela vhashumeli vhawe nndwani. Naho zwo ralo, u vhudza vhathu vhawe uri vha lwe nndwa ya lwa muya. (Mateo 26:52; 2 Vhakorinta 10:4) Arali ra thetshelesa Mudzimu kha ḽino shango, ri vha ri tshi khou shela mulenzhe kha yeneyo nndwa. Vhane vha ima na Mudzimu ṋamusi vha nga sedzana na u tovholwa, nga zwenezwo, ri ṱoḓa tshivhindi. Fhedzi Yehova ho ngo shanduka. U kha ḓi lwela vhane vha vha na lutendo na u mu fulufhela u fana na Debora, Baraka na mmbi i re na tshivhindi ya Isiraele ḽa kale.

Swina ḽihulwane ḽa Mukanana ḽo ponyoka! Sisera ane a vha mutovholi muhulwane wa vhathu vha Mudzimu o shavha nndwani nga milenzhe. O sia mmbi yawe i tshi khou fa matopeni, a ṋenga vhukati ha mmbi ya Vhaisiraele nahone a shavhela fhethu ho omaho, a ya fhethu hune a nga dzumbama hone. A tshi khou shavhela fhethu hu si na matope, o tshuwa uri Vhaisiraele vha ḓo mu wana, o dzumbama madenndeni a Hebere wa Mukeni we a ṱutshela lushaka lwa hawe a ita thendelano ya u dzula tshipembe na Khosi Yabini.—Vhahaṱuli 4:11, 17.

 Sisera o swika mushashani wa Hebere o neta. O wana Hebere e siho hayani. Fhedzi mufumakadzi wawe Yaele o vha e hone. Sisera a nga vha o humbula uri Yaele u ḓo ṱhonifha thendelano ye munna wawe a i ita na Khosi Yabini. Khamusi ho ngo zwi humbula uri mufumakadzi a nga ita zwithu kana u humbula nga nḓila i sa fani na ya munna wawe. Zwi tou vha khagala uri Sisera o vha a sa ḓivhi Yaele! O vhona nḓila mmbi ye Vhakanana vha vha vha tshi tsikeledza ngayo vhathu shangoni; khamusi o dovha a vhona uri u fanela u dzhia phetho. O vha a tshi nga thusa onoyo munna muvhi kana a fulufhela uri Yehova a mu thuse u vhulaha ḽeneḽi swina ḽa vhathu vha Mudzimu. Fhedzi o vha a tshi ḓo ita mini? Mufumakadzi o vha a tshi nga kunda hani onoyo muhali o kwangwalaho, a re na maanḓa?

Yaele o vha a songo fanela u ṱinga-ṱinga. O swielela Sisera muḓini wawe. Sisera o mu humbela uri a songo vhudza muthu uri u hone. Musi a tshi eḓela o mu fukedza nahone musi a tshi mu humbela maḓi, a mu ṋea mukhaha. Nga u ṱavhanya Sisera a mbo ḓi farwa nga khofhe khulu. Nga zwenezwo, Yaele a dzhia mbambo na nundo zwine vhafumakadzi vhane vha dzula madenndeni vha anzela u zwi shumisa nga vhutsila. Musi a tshi khou dodela Sisera we a vha o eḓela, Yaele o vha o sedzana na mushumo u konḓaho sa muhaṱuli o vhewaho nga Yehova. U lenga-lenga kana u timatima zwo vha zwi tshi ḓo ita uri hu vhe na masiandoitwa a si avhuḓi. Naa o humbula nga ha vhathu vha Mudzimu na nḓila ye onoyo munna a vha fara ngayo lwa tshiṱuhu lwa mahumi a miṅwaha? Kana naa o humbula nga ha ndugelo ya u imela Yehova? A zwo ngo ṅwalwa. Ri sokou ḓivha uri mushumo wo itwa nga u ṱavhanya. Sisera o fa!—Vhahaṱuli 4:18-21; 5:24-27.

Nga murahu, Baraka o ḓa a tshi khou ṱoḓa swina ḽawe. Musi Yaele a tshi mu sumbedza tshitumbu tsho ombelwaho mbambo kha khumbane, o zwi ḓivha uri vhuporofita ha Debora ho ḓadzea. Mufumakadzi o vhulaha Sisera wa muhali! Vhasasaladzi na vhatimatimi vha musalauno vho vhidza Yaele nga madzina a si avhuḓi, fhedzi Baraka na Debora vho vha vha tshi ḓivha zwine a vha zwone. Kha luimbo lwavho, vho khoḓa Yaele sa “mufhaṱutshedzwa kha vhasadzi” nga nṱhani ha u vha hawe na tshivhindi. (Vhahaṱuli 4:22; 5:24) Ṱhogomelani nḓila ye Debora a vha e na mafunda ngayo. Ho ngo vha na vivho nge ha khoḓwa Yaele; nṱhani hazwo, o livhisa ṱhogomelo kha u ḓadzea ha zwe Yehova a zwi amba.

Samusi Sisera o fa, Vhaisiraele vho vha vha si tsha ofha Khosi Yabini. Vhakanana vho vha vha si tsha vha tsikeledza. Ho vha na mulalo lwa miṅwaha ya 40. (Vhahaṱuli 4:24; 5:31) Debora, Baraka na Yaele vho fhaṱutshedzwa lungafhani nga u vha na lutendo kha Yehova Mudzimu! Arali ra edzisa lutendo lwa Debora, ra imela Yehova nga tshivhindi nahone ra ṱuṱuwedza vhaṅwe u ita zwi fanaho, Yehova u ḓo ita uri ri kunde na u vha na mulalo wa tshoṱhe.