Bạn bị chứng không dung nạp lactose chăng?

THÔNG TÍN VIÊN TỈNH THỨC! Ở MEXICO

“Vợ chồng chúng tôi đến thăm bạn bè ở tỉnh Puebla, Mexico. Chủ nhà nuôi bò, nên họ mời chúng tôi dùng sữa tươi cùng với bữa điểm tâm và bữa ăn chiều.

“Đêm đầu tiên cả hai chúng tôi cảm thấy khó chịu trong người, nhưng ngày thứ hai còn tệ hơn nữa. Bụng tôi phình lên trông như một người có thai mấy tháng. Rồi cả hai chúng tôi bị tiêu chảy trầm trọng.

“Mãi đến vài năm sau chúng tôi mới biết rằng mình không dung nạp được lactose”.—Bertha.

KINH NGHIỆM của Bertha không có gì lạ, vì theo ước lượng có đến 75 phần trăm dân số thế giới ở tuổi trưởng thành mắc triệu chứng này, không nhiều thì ít, của bệnh không dung nạp lactose. * Tình trạng này là gì, và nguyên nhân là gì? Quan trọng hơn nữa, làm thế nào xử lý chứng này?

Từ ngữ “không dung nạp lactose” có nghĩa là cơ thể không thể tiêu hóa được lactose, chất đường chính trong sữa. Để hấp thụ vào máu, cơ thể phải tách lactose thành chất glucose và galactose. Để thực hiện điều này cần phải có một enzyme gọi là lactase. Nhưng vấn đề là sau giai đoạn thơ ấu, cơ thể tiết ra ít lactase hơn. Vì thiếu chất lactase nên nhiều người lớn không dung nạp được lactose.

Khi một người ăn hoặc uống quá nhiều chất lactose—trong sữa hoặc những món làm bằng sữa—mà cơ thể không tiêu hóa được, vi khuẩn trong ruột kết biến nó thành lactic acid và cacbon đioxyt. Chỉ trong vòng 30 phút, người đó bắt đầu có những triệu chứng điển hình như buồn nôn, ruột rút, phình bụng và tiêu chảy. Vì không biết mình không thể dung nạp lactose, nên một số người uống thêm sữa để đỡ đau bụng, như thế làm cho vấn đề càng trầm trọng hơn.

Tình trạng không dung nạp được lactose có thể nặng hay nhẹ tùy theo  người. Một số người có thể uống một ly sữa nhỏ mà không có triệu chứng gì. Những người khác chỉ cần uống một ly nhỏ cũng đủ sinh ra triệu chứng. Muốn biết mình có thể chịu được bao nhiêu sữa, một số người đề nghị bắt đầu với một ly sữa nhỏ. Rồi những lần sau, hãy từ từ uống nhiều hơn. Về phương diện này, hãy nhớ rằng dù triệu chứng không dung nạp lactose gây khó chịu, nhưng rất hiếm khi nguy hiểm.

Nên ăn gì, nên tránh gì

Nếu bị chứng không dung nạp lactose, bạn phải nhận định mình ăn được gì, không ăn được gì. Điều này tùy thuộc phần lớn nơi mức chịu đựng của bạn. Những thức ăn chứa đựng lactose gồm có sữa, kem, sữa chua, bơ và phó mát. Một số thức ăn làm sẵn, chẳng hạn như bánh ngọt, món ngũ cốc và nước xốt trộn xà lách, cũng có thể chứa đựng lactose. Do đó, những người bị chứng không dung nạp lactose nên xem kỹ nhãn hiệu trên hộp.

Dĩ nhiên, sữa là nguồn canxi chính, và không ăn vào đủ canxi có thể dẫn đến chứng loãng xương. Vì vậy những người không dung nạp được lactose nên tìm những nguồn canxi khác. Một số rau cải tươi, như bông cải, bắp cải và rau bina, có chứa canxi. Quả hạnh, hạt vừng, và cá xương mềm, như cá mòi và cá hồi, cũng vậy.

Ngay dù không dung nạp được lactose, không nhất thiết là bạn phải tránh hẳn sữa và sản phẩm sữa. Tốt hơn, hãy nhận định bạn có thể chịu được bao nhiêu sữa và đừng uống nhiều hơn. Khi có thể, hãy ăn những món khác cùng với những sản phẩm chứa lactose. Cũng hãy nhớ là những phó mát để lâu chứa ít lactose hơn, và có lẽ bạn sẽ ăn được mà không có triệu chứng. Còn về sữa chua thì sao? Sữa chua chứa lactose gần bằng sữa tươi, nhưng một số người không dung nạp được lactose lại tiêu hóa được. Tại sao? Vì trong sữa chua có những vi sinh vật tổng hợp chất lactase, chất này giúp cơ thể tiêu hóa lactose.

Vậy nếu bạn không dung nạp được lactose, chớ lo. Như chúng ta đã thấy, bạn có thể dễ dàng đương đầu khi hiểu rõ về tình trạng này. Nhưng hãy ghi nhớ những điểm sau đây:

(1) Ăn hoặc uống một chút ít sữa và sản phẩm sữa, cùng với những món khác, để nhận định bạn có thể chịu được bao nhiêu.

(2) Ăn sữa chua và loại phó mát để lâu, vì những thứ này thường dễ tiêu hóa hơn.

(3) Nếu được, hãy dùng những sản phẩm chứa lactase hoặc không chứa lactose.

Bằng cách làm theo những đề nghị trên, bạn có thể xử lý chứng không dung nạp lactose.

[Chú thích]

[Khung/​Hình nơi trang 28, 29]

Chẩn đoán chứng không dung nạp lactose

Có vài phương pháp để chẩn đoán chứng không dung nạp lactose.

Thử nghiệm sự dung nạp lactose: Sau khi nhịn ăn, bệnh nhân uống một chất lỏng chứa lactose. Mẫu máu được đem thử để xem cơ thể tiêu hóa được lactose đến mức độ nào.

Thử nghiệm hơi thở cho khí hyđro: Khi không tiêu hóa, lactose tạo nhiều khí khác nhau, kể cả hyđro. Khí này từ ruột non đi vào máu rồi vào phổi, sau đó được thở ra.

Thử nghiệm acid trong phân: Nếu không tiêu hóa, lactose trong ruột kết tạo ra những acid có thể phát hiện trong phân.

Những thử nghiệm này thường thực hiện cho bệnh nhân ngoại trú.