Olay wuriis, yaatin Eela wombbay woppu giis. Wotaaddaratu kambbiyan deꞌiya dunkkaaniya omarssa carkkoy loddan loddan qaattishin, Kawuwa Saaꞌooli amarida asata shiishshidi haasayissees. A bayra naꞌay Yonaataanikka he asaara deꞌees, qassi issi yelaga henttanchchay ufayttiiddi ba taarikiya yootees. He yelagay Daawita, qassi I wozanappe haasayees. Saaꞌooli Daawiti odiyobaappe issibinne halennaadan akeekan ezggees. Gido shin, Yonaataanawu aybi siyettideeshsha? I Yihoowayyo olettido adussa wodiyan darotoo xooniis. Shin hachchi olan xooniday Yonaataana gidennan, ha yelagaa. Daawiti wolqqaama asa gidida Gooliyada woriis! Daawiti hegaa keenaa keehi sabettidoogan Yonaataani qanaatidee?

 Yonaataani oottidobay nena malaalissana danddayees. Xiqisee hagaadan gees: “Daawiti Saa7oolaara haasayiyoogaa wurssidoogaappe guyyiyan, Saa7oola na7aa Yonaataani Daawitaara daro mata dabbotettaa medhdhiis; Yonaataani Daawita ba huuphedan siiqiis.” Yonaataani ba olaa maayuwanne ba wonddafiya Daawitayyo immiis; Yonaataani wonddafiya dukkiyogan erettida asa gidiyo gishshawu hegee gita imota. Hegaappekka aaruwan, Yonaataaninne Daawiti issoy issuwa ubbatoo maaddiya duuxxenna lagge gidanawu maacettidosona.—1 Sameela 18:1-5.

 Geeshsha Maxaafan odettida mino laggetettatuppe issoy hagaadan doomettiis. Laggetettay ammaniya asawu keehi koshshiyaba. Nuuni laggeta hayyuwan doorikko, qassi eta kaafiyanne etawu ammanettiya lagge gidikko, siiqoy baynna ha wodiyan nu ammanuwa minttana danddayoos. (Leemiso 27:17) Laggetettaa xeelliyagan Yonaataanappe tamaarana danddayiyobaa ane beꞌoos.

 Hegaa mala laggetettay waani eesuwan doomettana danddayii? He oyshaa zaaroy hegaa mala laggetettaa doommanawu maaddiya waannabaara gayttidaba. Ane eta guyye taarikiyappe amaridabaa beꞌa. He wode Yonaataanawu saꞌay iita. A aaway Kawuwa Saaꞌooli wodiyappe wodiyan laametti laametti biis; A eeshshaykka yaa iiti iiti biis. Issi wode ashkke, azazettiyagaanne ammanuwan mino gidida Saaꞌooli, haꞌꞌi laamettidi zozzanne azazettenna kawo gidiis.—1 Sameela 15:17-19, 26.

 Yonaataani ba aawaara ulottiyo gishshawu, A aaway Saaꞌooli laamettidoogee A keehi qofissennan aggenna. (1 Sameela 20:2) Saaꞌoola hanotay Yihooway doorido deriya waati qohanaakko Yonaataani hirggennan waayi aggana. Kawoy azazettennaagee he deree balabaa oottidi Yihoowan nashettennaadan digganeeshsha? Ammanuwan mino gidida Yonaataana mala asawu hegee iita wode gidiyogee aynne sirissenna.

 Ha taarikee, Yonaataani yelaga Daawitaara laggetanawu dooridoy aybissakko akeekanaadan nuna maaddees. Yonaataani Daawita mino ammanuwa beꞌiis. Hara Saaꞌoola wotaaddaratuugaadan, Daawiti Gooliyada qottaa beꞌidi baqibaqibeennaagaa akeeka. Yihoowa sunttaa tookkidi olettanawu biyogee, Gooliyadappenne I tookkido ola miishsha ubbaappe aadhdhiyogaa Daawiti yootiis.—1 Sameela 17:45-47.

 Amarida layttaappe kase, Yonaataanikka hegaa malabaa yootiis. Yonaataani naaꞌꞌu asay hegeekka, inne A ola miishshaa tookkiyagaa xalaalay galchchida wotaaddaraa xoonana danddayiyogaa ammanettiis. Aybissi? Yonaataani, “[Yihoowa] diggiyaabi aibinne baawa” yaagiis. (1 Sameela 14:6) Yaaniyo gishshawu, Yonaataaninne Daawiti daroban issi mala: Eti Yihoowa mintti ammanoosonanne A wozanappe siiqoosona. Ha naaꞌꞌu asati duuxxenna mata lagge gidanaadan oottida waannabay hegaa. Yonaataani kawo naꞌa, qassi layttay 50 heera gidido gastta asa; qassi Daawiti dorssaa heemmiya, layttay biron 20 kumiichchibeenna yelaga naꞌa; gidoppe attin, he dummatettay eti laggetennaadan diggibeenna. a

 Eti maacettido maachchay eta laggetettay duuxxennaadan naagees. Waatidi? Daawiti Yihooway ayyo halchchidobaa erees: Kaallidi Israaꞌeelan kawotanay A! I hegaa Yonaataanappe qosideeshsha? Mulekka! Etaagaa mala loꞌꞌo laggetettay minnidi deꞌanaadan, issoy issuwappe aybanne qosennaaninne worddotennan qoncciyan haasayana koshshees. Daawiti kawo gidanaagaa erido wode Yonaataanawu aybi siyettidee? Yonaataani issi galla kawo gidanawunne ba aaway mooridobaa giigissanawu koyidaba gidiyakko shin? Geeshsha Maxaafan, Yonaataani ba wozanan iitabaa qoppidoogaa bessiyabi aybinne baa; I keehi koshshiyabaa hegeekka, Yonaataani ammanettida asa gidiyogaa xalaalaa yootees. I Yihoowa ayyaanay Daawita maaddiyogaa beꞌiis. (1 Sameela 16:1, 11-13) Yaaniyo gishshawu, Yonaataani ba maacido maachchaa naagidi, Daawita ba morkkedan gidennan, ba laggedan xeelliyogaa aggibeenna. Yonaataani Yihoowa shenee polettin beꞌanawu koyiis.

 He laggetettay gita anjjuwa demissiis. Yonaataana ammanuwappe nuuni ay tamaarana danddayiyoo? Yihoowa ashkkarati ubbay laggetettay ay keena maaddiyakko qoppana koshshees. Nu laggeti bariyan woy diccido hanotan nunaara issi mala gididaageetu xalaala gidana bessenna; eti tumu ammanoy deꞌiyogeeta gidikko, nuuyyo daro loꞌꞌobaa oottana danddayoosona. Yonaataaninne Daawiti darotoo issoy issuwa minttettidosonanne maaddidosona. Eta laggetettaa paacciya wolqqaamabay guyyeppe gakkana deꞌiyo gishshawu, etawu naaꞌꞌawukka hegaa mala maadoy koshshiis.

 Koyro heeran, Saaꞌooli Daawita keehi dosidi ba wotaaddaratu gadaawa oottiis. Shin daro gamꞌꞌennan, Yonaataana xoonibeenna iita gidida qanaatee Saaꞌoola xoonin, I Daawita qanaatiyogaa doommiis. Daawiti Israaꞌeelatu morkketa, Pilisxxeemata zaari zaaridi xooniis. Hegaa gishshawu, Daawiti sabettiisinne nashettiis. Ubba issi issi Israaꞌeela maccaasati, “Saa7ooli sha7aa woriis; Daawiti tammu sha7aa woriis” yaagidi yexxidosona. He yettay Saaꞌoola ufayssibeenna. “He gallassaappe doommidi, Saa7ooli Daawita qanaate aifiyan xeelliis.” (1 Sameela 18:7, 9) I Daawiti baappe kawotettaa wotti ekkees giidi hirggiis. Hegee Saaꞌooli eeyya asa gidiyogaa bessees. Daawiti Saaꞌoolappe kaallidi kawotana deꞌiyogaa erees, shin Yihooway tiyido kawoy haariiddi deꞌishin A xoqollidi A sohuwa ekkanawu qoppikka erenna!

 Daawiti olan hayqqanaadan Saaꞌooli hayyottikkonne, hegee I qoppidoogaadan hanibeenna. Daawiti ubbatoo olan xooniis, qassi asay A kaseegaappe aaruwan bonchchiisinne dosiis. Hegaappe simmin, Saaꞌooli Daawita woranawu maqqido maqquwan ba naꞌaanne ba ashkkarata gujjin, ba so asa ubbay maadettanaadan oottanawu maliis! Ba aaway hegaadan oottiyogaa beꞌidi Yonaataani ay keena azzanidaakko qoppa! (1 Sameela 18:25-30; 19:1) Yonaataani ba aawawu ammanettida naꞌa gidikkonne, ba laggiyawukka ammanettidaagaa. He naaꞌꞌu hanotatikka ammanettana bessiyogeeta; yaatin I awugaa dooranee?

 Yonaataani hagaadan giis: “Kawoi ba ashkkaraa Daawita naaqqoppo; aissi giikko, i nena naaqqibeenna; i oottidobai nena keehi go77iis. I Pilisxxeemiyaa woriyo wode ba shemppuwau qarettibeenna. GODAI Israa7eela ubbaayyo gita xoonuwaa immiis; hegaa be7ada neenikka ufaittadasa. Yaatin, neeni geeshsha asa naaqqanau aissi qoppai? Gaasoi bainnan Daawita woranau aissi koyai?” Darotoo gidana xayikkonne, Saaꞌooli Yonaataani giyobaa siyiisinne Daawita worennan agganawu caaqqiis. Shin Saaꞌooli ba gelido qaalaa naagiya asa gidenna. Daawiti daro xoonuwa demmi simmin, Saaꞌooli qanaatiyan kumidi A bolli tooraa xonggiis! (1 Sameela 19:4-6, 9, 10) Shin Daawiti kessi ekkidi Saaꞌoola sinttappe baqatiis.

 Neeni oossi ammanettana koshshiyakko paacetta eray? Hegee keehi waayissiyaba. Daro asay, hegaa mala hanotan neeni intte so asawu ammanettana koshshees giidi zorana danddayees. Shin yaatiyogee loꞌꞌoba gidennaagaa Yonaataani akeekiis. Daawiti Yihoowawu ammanettiyanne azazettiya ashkkara gidishin, Yonaataani waanidi ba aawaa miyyiyan eqqana danddayii? Yaaniyo gishshawu, Yonaataani Yihoowawu ammanettiyogaa bessiyabaa kuuyiis. I Daawitawu exatidoy hegaa gishshataassa. Yonaataani Yihoowayyo ammanettiyogaa kaseyiyaba gidikkonne, ba aaway koyiyoba xalaalaa yootiyogaa aggidi qoncciyan A zoriyogan ba aawaayyokka ammanettiyogaa bessiis. Ammanettiyogaa xeelliyagan Yonaataana leemisuwa kaallikko, nu ubbaykka goꞌettana danddayoos.

 Saaꞌooli Daawitaara sigettanaadan Yonaataani zaarettidikka zoriis, shin Saaꞌooli he zoriya mule siyibeenna. Daawiti ba shemppuwawu yayyido gishshawu, asi beꞌennan qosettidi Yonaataanakko biis. I baappe bayratiya laggiyawu, “taappenne haiquwaappe gidduwan mexi issi tanggoi attiis” yaagiis. Yonaataani ba aaway Saaꞌooli Daawitaara sigettanawu koyiyakko aggiyakko shaakki eri simmidi Daawitassi yootanawu maayettiis. Daawiti qosetti uttidaashin, Yonaataani wonddafiyanne zubbiya goꞌettidi hanidabaa malaatidi bessanawu maaciis. Daawiti ba qaalaa naaganaadan Yonaataani hagaadan giidi caaqettiis: “GODAI Daawita morkketa ubbaa biittaappe xoqollido wodekka, ta keettaa asaappe ne siiquwaa haassoppa.” Daawiti Yonaataana keettaa asaa ubbatoo qohuwappe naaganawu maayettiis.—1 Sameela 20:3, 13-27.

 Yonaataani Saaꞌoolawu Dawitabaa loꞌꞌobaa yootiis, shin kawoy hanqquwa eexxi kiyiis! I Yonaataana, “Laa geellanne makkalanchcha mishiree na7au” yaagiis, qassi I Daawitawu ammanettiyogee eta so asawu kawushsha gidiyogaa yootiis. Yonaataani ba goꞌꞌaa qoppanaadan oottanawu I hagaadan giis: “Isseya na7ai ha sa7aa bollan de7ido peeshan ubban neeni woikko ne kawotettai eqqenna.” Yonaataani ba qofaa laammennan ixxidi ba aawaa hagaadan woossiis: “I aibissi haiqqii? i oottidobi aibee?” Saaꞌooli hanqquwa eexxi kiyiis! I cimidaba gidikkonne, haꞌꞌikka wolqqaama olanchcha. I ba naꞌaa bolli tooraa xonggi bayiis! Tooraa xonggiyogan I keehi loohida asa gidikkonne haliis. Yonaataani keehi azzanidonne yeellatido gishshawu, keehi hanqqettiiddi aggidi biis.—1 Sameela 20:24-34.

 Wonttetta gallassi maallado, Yonaataani Daawiti qosettido heeri biis. Eti kase maayettidoogaadan I zubbiya dukkidi, Saaꞌooli Daawita woranawu koyiyogaa aggibeennaagaa Daawiti eranaadan oottiis. Hegaappe simmin, Yonaataani ba ashkkaraa guyye katamaa kiittiis. Inne Daawiti he sohuwan banttarkka attido gishshawu, issippe haasayiyo guutta wodiya demmidosona. Naaꞌꞌaykka yeekkidosona, qassi Daawiti bete duussaa doommidoogan Yonaataani azzaniiddi A saro da giidi, ba yelaga laggiyappe shaahettiis.—1 Sameela 20:35-42.

 Ha metiya wodiyan, Yonaataani bana siiqiya asa gidennan ammanettiya lagge gidiyogaa bessiis. Ammanettida asa ubbaa morkkee Seexaanay, Yonaataani Saaꞌoola leemisuwa kaallidi, maataanne bonchchuwa kaseyanaadan koyidoogee qoncce. Seexaanay asay ba xalaalaa siiqanaadan denttettanawu koyiyogaa hassaya. I nu koyro aawaanne aayyiyo, Addaamanne Hewaano hegaadan oottiis. (Doomettaabaa 3:1-6) Gidoppe attin, Yonaataana hegaadan oottana danddayibeenna. Seexaanay ayba yiillotideeshsha! Neeni hegaa mala paaciya xoonanee? Ha wodiyan ba xalaalaa siiqiyogee ubbasaa laaꞌidaba. (2 Ximootiyoosa 3:1-5) Yonaataani ba xalaalaa siiqiyogaa aggidi ammanettidi oottidobaappe nuuni tamaariyobi deꞌanee?

 Saaꞌooli Daawita ixxiyo ixoy keehi daridi, A muleera haariis. Yonaataani ba aaway wotaaddara ubbaa shiishshidi, aynne mooribeenna issi bitaniya xayssanawu gooyiya asadan biitta ubban woxerettiyogaa beꞌidi aybanne oottana danddayibeenna. (1 Sameela 24:1, 2, 12-15; 26:20) Yonaataani hegan hashetidee? Yonaataani ba aawaara hashetidi Daawita yedettidoogaa bessiyabi aybinne Geeshsha Maxaafan baawa. Yonaataani Yihoowassi, Daawitassinne laggetettawu caaqqido caaquwaassi ammanettidaagaa gidiyo gishshawu hegan hashetibeenna.

 I ba yelaga laggiya xeelliyo ogee mule laamettibeenna. Guyyeppe, I Daawitaara gayttiyo injjiya demmiis. Eti, “Woraa” giyo birshshettay deꞌiyo Horeeshan gayttidosona. Horeeshi, Kebroonappe tohossa arshsho baggaara amarida kilo meetiriya haakkidi deꞌiya deretiya wora heera. Yonaataani bana daafan yeggidi, ha bawu baqatiyagaa koyiyoy aybissee? Yonaataana halchchoy Daawiti “[Yihoowan] wolqqaa demmanaadan” maaddanaassa gidiyogaa Geeshsha Maxaafay yootees. (1 Sameela 23:16) Yonaataani waatidi hegaadan oottidee?

 Yonaataani ba yelaga laggiya, “Yayyoppa” yaagiis. I gujjidikka hagaadan giis: “Ta aawaa Saa7ooli nena kushiyaaninne bochchenna.” I ay ammanettidi hegaadan giidee? Yonaataani Yihoowa halchchoy polettanaagaa mintti ammanettiyo gishshataassa. I gujjidikka, “Neeni Israa7eela bolli kawotana” yaagiis. Xoossay erissidobaa yootiya Sameeli daro layttappe kase hegaa yootanaadan kiitettiis, qassi haꞌꞌi Yonaataani Yihoowa qaalay ubbatoo ammanttiyagaa gidiyogaa Daawita hassayissiis. Yonaataani ba sinttanaabaa shin woygidee? “Taanikka neeppe garssaara haarana.” Hegee I keehippe ashkke asa gidiyogaa bessiyaba! I baappe 30 layttaa kaalotiya ura azazuwa kaallidi ayyo oottanawu koyiis! Yonaataani, “Harai atto ta aawai Saa7oolikka hegaa erees” yaagiis. (1 Sameela 23:17, 18) Saaꞌooli, kaallidi kawo gidanaadan Yihooway doorido bitaniya I xoonana danddayennaagaa ba wozanan erees!

 Hegaappe simmin deꞌiya layttatun, Daawiti aara gayttidoogaa darotoo qoppidi ufayttidoogee qonccee. Hegaappe simmin eti issoy issuwara gayttibookkona. Yonaataani Daawitappe garssaara haaranaagaa yootidobay polettibeennaagee azzanttiyaba.

 Yonaataani ba aawaa maaddidi, Israaꞌeelatu morkke gidiyogan erettiya Pilisxxeematuura olettanawu biis. A aaway ay moorikkonne, I Yihoowa oosuwa ba deꞌuwan kaseyiyo gishshawu, A wozanay qumꞌꞌennan ba aawaa maaddidi olettana danddayees. Ubba wodiyagaadan I xalatettaaninne ammanettidi olettiis, shin olan Israaꞌeelati xoonettidosona. Saaꞌoola iitatettay darin, Xoossa Higgiyan odettida keehi iitaba gidida, iita ayyaanaa oosuwakka I oottido gishshawu, Yihooway A anjjiyogaa aggiis. Yonaataana gujjin Saaꞌoola naati heezzay olan hayqqidosona. Saaꞌooli masunxxidi bana barkka woriis.—1 Sameela 28:6-14; 31:2-6.

 Daawiti keehippe kayyottiis. Kehanne atto giya Daawiti, I keehippe metootanaadaninne tuggatanaadan oottida Saaꞌoolawukka kayyottiis! Daawiti Saaꞌoolaabanne Yonaataanabaa zilaassaa xaafiis. Daawiti ba siiqiyo laggiyawunne zoriyagawu kaallidi deꞌiya qarettiyabaa giis: “Ta ishaa Yonaataanaa, taani neeyyo azzanais; ne taayyo daroppe al77o. Neeni tana siiqiyo siiqoi garamissiyaagaa, maccaasa siiqoppekka aadhdhidi garamissiyaagaa.”—2 Sameela 1:26.

 Daawiti Yonaataanaara maacettidobaa dogibeenna. I amarida layttappe guyyiyan tohoti silido Yonaataana naꞌaa Mafibosheeta koyi demmidi, awu koshshiyabaa kunttiis. (2 Sameela 9:1-13) Daawiti ammanettiyogaanne bonchchiyogaa, qassi metiyaba gidikkokka laggiyawu ammanettiyogaa Yonaataanappe tamaaridoogee qoncce. Nuunikka hegaa malabaa tamaariyoo? Nuuni Yonaataana mala lagge demmana danddayiyoo? Nuuni shin hegaa mala lagge gidana danddayiyoo? Nuuni nu laggeti Yihoowa mintti ammananaadan maaddikko, Xoossawu ammanettiyogaa kaseyikko, qassi nu goꞌꞌaa aggidi ammanettiyageeta gidikko, Yonaataana mala lagge gidana danddayoos. Aagaadan ammaniyageetakka gidoos.