Bazzotiyanne shuchchay kumido heeran galchchida olanchchata ane qoppa. He sohuwan deꞌiya Pilisxxeema olanchchati malaaliya issibaa beꞌidosona: Naaꞌꞌu Israaꞌeela asati wombbaappe hefinttan qonccesan eqqidosona. Olanchchati he asata beꞌidi malaalettikkonne eti banttana aynne oottokkona gi qoppidosona. Pilisxxeemati Israaꞌeelata daro layttawu haaridosona, hegaa gishshawu Israaꞌeelati goshshawu goꞌettiyo miishshatakka poshissanau bantta morkke gidida Pilisxxeematukko boosona. Yaaniyo gishshawu, Israaꞌeela wotaaddaratussi daro ola miishshi baa. Hegaa bolli, hageeti naaꞌꞌu asa xalaala! Ubba eti ola miishshaa loytti gixxida wotaaddarata gidiyakkokka, banttarkka morkketa tumuppe qohana danddayiyonaa? Pilisxxeemati qilliicciiddi, “Haa nuukko pude kiyite; nuuni inttena bessana!” yaagidosona.—1 Sameela 13:19-23; 14:11, 12.

 Hagee gitabaa tamaarissiyaba gidiyogee tuma, shin tamaarissana giida Pilisxxeemati banttawu tamaaridosona. Naaꞌꞌu Israaꞌeelati dugekko woxxi wodhdhidi wombbaa pinnidosona, qassi pudettaa kiyiyogaa doommidosona. Hegee sitti giida pudetta gidiyo gishshawu, eti bantta tohuwaninne kushiyan hambburuucidi kiyana koshshiis, gidikkonne eti zaallaa oyqqi oyqqidi olanchchatukko pude kiyiyogaa aggibookkona! (1 Sameela 14:13.) Kaalettidi yiya bitanee ola miishshaa oyqqidoogaanne A ola miishshaa tookkiyagee A geeduwan deꞌiyogaa Pilisxxeemati haꞌꞌi beꞌana danddayoosona. Shin he bitanee kaalettin, tumuppe naaꞌꞌu asa xallay galchchida wotaaddarata ubbaa xoonana danddayii? He bitanee gooyiiyye?

 He bitanee gooyenna; I mino ammanoy deꞌiyo asa. A sunttay Yonaataana, qassi A taarikiyappe ha wodiyan deꞌiya tumu Kiristtaaneti darobaa tamaarana danddayoosona. Nuuni ha wodiyan olan hashetana xayikkonne, nuussi mino ammanoy deꞌanaadan maaddiya xalatettaabaa, ammanettiyogaabaanne nu goꞌꞌaa aggibayiyogaabaa Yonaataanappe darobaa tamaarana danddayoos.—Isiyaasa 2:4; Maatiyosa 26:51, 52.

 Yonaataani olanchchati galchchido he sohuwa biidoy aybissakko akeekanawu, nuuni I diccido hanotaa erana koshshees. Yonaataani Israaꞌeelan koyro kawuwa Saaꞌoolawu bayra naꞌa. Saaꞌooli kawo gidanaadan tiyettiyo wode Yonaataani wodalla gakkiis; he wode awu layttay 20 woy hegaappe daro gidennan aggenna. Yonaataani baappe xuuraakka genttenna ba aawaara mata laggetettaa medhdhidaba milatees. He wode, Yonaataani ba aaway adussa, puulanchchanne xala olanchcha gidiyogaa xalla gidennan, mino ammanoy deꞌiyonne ashkke asa gidiyogaakka erees. Yihooway Saaꞌooli kawo gidanaadan dooridoy aybissakko Yonaataani akeekana danddayees. Xoossay erissidobaa yootiya Sameeli, Saaꞌoola mala asi ha saꞌan baynnaagaa yootiis!—1 Sameela 9:1, 2, 21; 10:20-24; 20:2.

 Yonaataani ba aaway kaalettin, Yihoowa morkketuura olettiyogaa bonchcho maatadan xeellidoogee qoncce. He olay ha wodiyan issi biittay hara biittaara olettiyoogaa mala gidenna. Hegaappe kase, Yihooway Israaꞌeelati ba sunttan xeesettanaadan dooriis, qassi eeqa xoossatussi goynniya dereti eta darotoo qohidosona. Daagoona mala eeqa xoossatussi goynniya Pilisxxeemati, Yihooway doorido deriya eqettanawu woy ubba xayssanawu darotoo malidosona.

 Hegaa gishshawu, olettiyogee Yonaataana mala asay Xoossaa Yihoowawu ammanettidi oottiyogaa bessiyaba. Qassi Yihooway Yonaataani oottidobaa anjjiis. Saaꞌooli kawoti simmidi sohuwara ba naꞌay 1,000 wotaaddarata azazanaadan sunttiis, qassi Yonaataani Gebaaꞌan galchchida Pilisxxeema olanchchata qohanawu he wotaaddarata kaalettiis. Yonaataani aara deꞌiyageeti ola miishshaa loytti gixxana xayikkonne, Yihooway maaddin he olan xooniis. Gidikkonne, Pilisxxeemati daro olanchchata shiishshidosona. Yaatin Saaꞌoola wotaaddaratuppe daroti yashshan kokkoridosona. Amaridaageeti woxxidi qosettidosona, ubba issoti issoti Pilisxxeematu bagga gididosona! Shin Yonaataani xala gidiyogaa mule aggibeenna.—1 Sameela 13:2-7; 14:21.

 Doomettan odettida gallassan, Yonaataani asi akeekennan ba ola miishshaa tookkiyagaa xalaalaara kiyidi baanawu qoppiis. Eti Mikimaasan Pilisxxeema olanchchati galchchidosaa gakkido wode, Yonaataani ba halchchidobaa ba ola miishshaa tookkiyagawu yootiis. Eti yan deꞌiya Pilisxxeema olanchchatussi banttana qonccissidi bessidosona. Eti naaꞌꞌay banttakko pude kiyanaadan Pilisxxeema olanchchati naassikko, hegee Yihooway ba ashkkarata maaddanaagaa bessiya malaata. A ola miishshaa tookkiyagee ufayttidi maayettiis; I maayettidoy Yonaataani, ‘Daro asan gidin, guutta asan gidin, Yihooway ashshanaagaa diggiyabi aybinne baawa’ giidoogan minettidi gidennan aggenna. (1 Sameela 14:6-10) I woyganawu koyidee?

 Yonaataani ba Xoossaa loytti eriyogee qoncce. Qoodan etappe keehi dariya morkketa xoonanaadan Yihooway ba asaa maaddidoogaa I eriyogee aynne sirissenna. Yihooway issi issitoo, issi ura xallay xoonanaadan maaddiis. (Daannata 3:31; 4:1-23; 16:23-30) Yaatiyo gishshawu, Xoossaa ashkkarata maaddiday qoodaa coratettaa, minotettaa woy olaa miishshaa gidennaagaa Yonaataani erees; eta maaddiday eta ammanuwa. Yonaataani ammanettidi inne A ola miishshaa tookkiyagee galchchida wotaaddarata olanaakkonne Yihoowa oychchiis; Yihooway maayettidoogaa bessanaadan I issi malaataa dooriis. Yonaataani Yihooway maayettidoogaa akeeki simmidi xalatettan sinttawu biis.

 Yonaataana ammanuwappe naaꞌꞌubaa akeekoos. Koyruwan, I ba Xoossaa Yihoowa wozanappe bonchchees. Ubbaa Danddayiya Xoossay ba halchchuwa polanawu asa wolqqan zemppennaagaa I erees, shin Yihooway awu ammanettidi haggaaziya asata anjjiyogan ufayttees. (2 Hanidabaa Odiya 16:9) Naaꞌꞌanttuwan, Yonaataani olettanappe kase Yihooway malaataa bessanaadan koyiis. Ha wodiyan, nuuni oottiyobaa Xoossay maayettidaakkonne eranawu, I gita malaataa bessanaadan naagokko. Xoossay nuuppe koyiyo ubbabaa eranawu maaddiya, geeshsha ayyaanay kaalettin xaafettida Xoossaa Qaalay kumettay nuussi deꞌees. (2 Ximootiyoosa 3:16, 17) Nuuni issi gitabaa kuuyanaappe kase, hegaara gayttidaagan Geeshsha Maxaafaappe zoriya koyiyoo? Yaatiyaba gidikko, Yonaataanaagaadan nuugaappe aaruwan Xoossay koyiyobaa kaseyiyogaa bessoos.

 He naaꞌꞌu asati, hegeetikka olanchchaynne A olaa miishshaa tookkiyagee olanchchati galchchidosaakko kiyanawu sitti giida pudettaa eesuwan shibbidosona. Wurssettan, Pilisxxeemati qohettana haniyogaa akeekidi, he naaꞌꞌatuura olettanaadan asata kiittidosona. Pilisxxeemati keehi daro gidiyogaa xalla gidennan, xoqqa sohuwan deꞌiyo gishshawu, eta olanawu yiida he naaꞌꞌu asata aynne metootennan worana danddayoosona. Gidikkonne, Yonaataani olanchchata kayan kayan qohiis. A olaa miishshaa tookkiyagee qassi A geeduwa kaalli kaallidi eta woriis. He naaꞌꞌu asati, guutta sohuwan 20 morkke olanchchata woridosona! Qassi Yihooway hegaappekka aadhdhiyabaa oottiis. Geeshsha Maxaafay hagaadan gees: “Hegaappe guyyiyan, gaxa biittan de7iya Pilisxxeema asati dagammidosona; ambbaanotinne qatuwan de7iya olanchchati yashshau kokkoridosona. Biittaikka qaaxxiis; hegeenne, Xoossaappe kiitettida dagamaa.”—1 Sameela 14:15

 Saaꞌoolinne A asay Pilisxxeemati shabbirettidi laalettiyogaanne, ubba issoy issuwara olettiyogaa haahuwan beꞌidosona! (1 Sameela 14:16, 20) Israaꞌeelati xalatettan eta qohidosona; geella eti hayqqida Pilisxxeematu ola miishshaa wotti ekkidi hegaadan oottennan aggokkona. He galla Yihooway ba asawu gita xoonuwa immiis. I he malaalissiya wodiyappe simminkka mule laamettibeenna. Ha wodiyan nuuni an ammanettikko, Yonaataanaagaadaaninne A ola miishshaa tookkiya sunttay qonccibeenna bitaniyagaadan, nuuni dooridoban mule zilꞌꞌettokko.—Milkkiyaasa 3:6; Roome 10:11.

 He xoonuwappe simmin hanidabay Yonaataanaagaadan Saaꞌooli ufayttanaadan oottibeenna. Saaꞌooli gita balaa baliis. I Xoossay erissidobaa yootiya Leewa zare gidida Sameeli yarshshana bessiya yarshshuwa yarshshiyogan, Yihooway sunttidoogawu azazettibeenna. Sameeli gakki simmidi, Saaꞌooli azazettibeenna gishshawu A kawotettay gamꞌꞌennagaa yootiis. Hegaappe simmin, Saaꞌooli ba asaa olawu kiittido wode, koyrottidi hagaadan caaqqissiis: “Sa7ai qammennan de7ishiininne taani ta morkketuyyo halo kessennan de7ishin, quma miya urai qanggettidaagaa gido!”—1 Sameela 13:10-14; 14:24

 Saaꞌooli haasayidobay I iita asa gidiiddi deꞌiyogaa bessees. Ashkkenne ayyaanaaban mino gidida bitanee bana xoqqu oottiyagaanne yaaretiya asa gidideeyye? Hegaa bollikka, xalanne minnidi oottiya he wotaaddarata hegaa mala bessenna azazuwa azazanaadan Yihooway mule yootibeenna. Qassi, Saaꞌooli “taani ta morkketuyyo halo kessennan de7ishin” giidoogee shin? Hegee Saaꞌooli he olaa ba goꞌꞌawu olettiyabadan qoppidoogaa bessiyabee? Keehi koshshiyabay I halo kessiyogaa, A bonchchuwa woy xoonuwa gidennan, Yihoowa suure pirddaa gidiyogaa dogidee?

 Yonaataani A aaway bessennaban asaa caaqettidoogaabaa aynne erenna. I olan keehi daafurido gishshawu, ba gatimaa xeeran eessaa bochchidi hegaa laacciis; I sohuwara wolqqaa demmiis. Guyyeppe issi bitanee, asay aynne meennaadan A aaway caaqettidoogaa ayyo yootiis. Yonaataani hagaadan giis: “Ta aawai biittaassi meto medhdhiis. Taani ha eessaappe guuttaa laaccin, ta aifee ai keenaa dooyettidaakko be7a. Asai ba morkketuppe omooddidobaappe hachchi miidabaa gidiyaakko, aiba lo77oo shin; eti worana Pilisxxeematu qoodaikka ai keenaa daranaagaa shin.” (1 Sameela 14:25-30) I giidobay likke. Yonaataani ba aawawu ammanettida naꞌa, shin coo bessennaban ammanettibeenna. I ba aaway oottiyo woy giyo ubbabaa coꞌꞌu giidi maayibeenna; hegee harati A bonchchanaadan oottiis.

 Saaꞌooli I caaqissidobaa Yonaataani kanttidoogaa siyido wodekka, I azazidobay bessennaba gidiyogaa ammananawu koyibeenna. Ubba I ba naꞌay hayqqana koshshiyogaa yootiis! Yonaataani aara palamettibeenna woy maaranaadan woossibeenna. I giidobaa akeeka. I ba shemppuwawu qarettennan, “hekko taani hagan de7ais; taani haiqqana” yaagiis. Gidikkokka, asay A gishshaa hagaadan giis: “Yonaataani, Israa7eelassi ha gita xoonuwaa ehiidaagee haiqqanee? Hegee mulekka hanenna! De7o Xoossai ero! A huuphiyaappe issi binnaaninne biittan wodhdhenna; aissi giikko, i hachchi hagaa Xoossaa maaduwan oottiis.” Yaatin aybi hanidee? Saaꞌooli asay giidobaa siyiis. He taarikee, “Yaatidi asai Yonaataana ashshin, i haiqqennan attiis” yaagees.—1 Sameela 14:43-45.

 Yonaataani xalatettan, minnidi oottiyogaaninne ba shemppuwawu qarettennan aggiyogan, loꞌꞌo sunttay deꞌiyo asa gidiis. A daafabay gakkido wode, A loꞌꞌo sunttay A shemppuwa ashshiis. Nu ubba galla oottiyoban ay mala sunttaa demmiiddi deꞌiyakko qoppiyogee bessiyaba. Loꞌꞌo sunttay alꞌꞌo gidiyogaa Geeshsha Maxaafay yootees. (Eranchchaa 7:1) Nuuni Yonaataanaagaadan Yihoowa sinttan loꞌꞌo sunttaa demmikko, hegee keehi gitaba.

 Saaꞌooli mooridaba gidikkokka, Yonaataani daro layttawu ammanettidi ba aawaa maaddidi olettiyogaa aggibeenna. A aaway azazettennan ixxiyogaanne otorettiyogaa beꞌidi I keehi azzanidoogee qoncce. A aaway oottiyoban saꞌay cammi cammi biis, qassi Yonaataani hegaa teqqanawu awu wolqqi baa.

 Yihooway Muuse wodeppe doommidi keehi iitabaa oottida Amaaleeqa deriya muleera xayssanaadan Saaꞌoola sunttido wode, awu deꞌiya metoy qonccidi kiyiis. (Kessaabaa 17:14) Saaꞌooli eta mehiya ubbaa xayssanaadaaninne eta kawuwa Agaaga woranaadan awu odettiis. Saaꞌooli olan xooniis, haroodeegaadankka Yonaataani ba aaway azazin xalatettan olettidoogee aynne sirissenna. Shin Saaꞌooli eriiddi Yihoowa azazuwa naagibeenna, Agaaga worennan omooddiis, qassi mehiyakka xayssibeenna. Xoossay erissidobaa yootiya Sameeli, Yihooway Saaꞌoola bolli pirddido wurssetta pirddaa hagaadan giis: “Neeni GODAA qaalaa ixxido gishshau, GODAI neeni kawo gidiyoogaa ixxiis.”—1 Sameela 15:2, 3, 9, 10, 23.

 Hegaappe simmin, takkennan Yihooway ba geeshsha ayyaanaa Saaꞌoolappe ekkiis. Yihooway Saaꞌoola siiquwan maaddiyogaa aggido gishshawu, I saruwa xayiis, qassi elle hanqqettiyagaanne unꞌꞌettiyagaa gidiis. Hegee Xoossappe kiitettida iita ayyaanay loꞌꞌo ayyaanaa sohuwan geliis giyogaa mala. (1 Sameela 16:14; 18:10-12) Yonaataani xoqqa maatay deꞌiyo A aaway laamettidi hegaadan hanidoogaa beꞌidi ay keena unꞌꞌettideeshsha! Gidikkonne, Yonaataani Yihoowawu ammanettidi oottiyogaa mule aggibeenna. I bawu danddayettida keenan ba aawaa maaddiis, ubba issi issitoo awu qoncciyan yootiis, shin awudenne laamettenna ba Xoossanne Aawaa Yihoowabaa qoppiyogaa aggibeenna.— 1 Sameela 19:4, 5.

 Neeni siiqiyo uri woy ne so asappe issi uri laamettidi iitabaa oottin beꞌa eray? Hegee keehippe qohiyaba gidana danddayees. Yonaataana leemisoy guyyeppe mazamuraawee hagaadan gidoogaa nuuni hassayanaadan oottees: “Ta aawainne ta aayyiyaa tana aggiyaakkonne, GODAI tana dichchana.” (Mazamure 27:10) Yihooway ammanettiyagaa. Nagaranchcha asay nena qohiyabaa woy azzanttiyabaa oottikkokka, Yihooway nena mokki ekkana, qassi ooppenne aadhdhiya aawa gidana.

 Yihooway kawotettaa Saaꞌoolappe ekkidi harawu immanawu koyidoogaa Yonaataani erennan aggenna. Yaatin Yonaataani ay oottidee? I ba huuphe ay mala kawo gidana danddayiyakko qoppideeshsha? Ba aaway mooridobaappe issi issibata giigissidi ammanettiyogaaninne azazettiyogan loꞌꞌo leemiso gidanawu qoppidee? A wozanan deꞌiyabaa erokko; shin hegaa mala qofay polettibeennaagaa eroos. Hegaa giyogee he ammanettida asa Yihooway aggibayiis giyogee? Akkay, Yonaataani ammanettida lagge gidiyogan Geeshsha Maxaafan xaafettida loꞌꞌo leemisotuppe issuwa gidanaadan Yihooway A goꞌettiis! Yonaataana xeelliyagan hara huuphe yohuwan he laggetettaabaa beꞌana.