Tapos na an girra, ngan mamingaw na an Walog han Elah. Samtang naharupoy an hangin han kakurulpon ngada ha mga tolda han kampo, hi Hadi Saul nagpatawag hin miting. Presente hito an iya suhag nga anak nga hi Jonathan, ngan may batan-on nga paraataman hin karnero nga eksayted nga nag-iistorya. Ito nga batan-on amo hi David, aktibo hiya ngan puno hin kadasig. Namati hin maopay hi Saul ha tagsa nga pulong ni David. Pero ano daw la an gin-abat ni Jonathan? Damu na an iya kadaogan ha iya maiha na nga pagserbisyo sugad nga sundalo ni Jehova. Pero an kadaogan yana diri tungod kan Jonathan kondi tungod hini nga batan-on. Ginpatay ni David an higante nga hi Goliat! Naawa ba hi Jonathan ha kadayawan nga nakarawat ni David?

 Bangin mahipausa ka han reaksyon ni Jonathan. Mababasa naton: “Katapos gud ni David makiistorya kan Saul, hi Jonathan ngan hi David nagin duok gud nga magsangkay, ngan hi Jonathan nagtikang mahigugma kan David pariho han iya paghigugma ha iya kalugaringon.” Iginhatag ni Jonathan kan David an iya mga gamit ha pakig-away pati an iya pana​—diri ini basta-basta nga regalo tungod kay hi Jonathan kilala nga parapamana. Hira Jonathan ngan David naghimo liwat hin kasabotan, usa nga seryoso nga saad, nga magigin duok gud hira nga magsangkay ngan magbibinuligay.​—1 Samuel 18:1-5.

 Dida hito nagtikang an usa han pinakamaopay nga pagkamagsangkay nga nahirekord ha Biblia. An pakigsangkay importante ha mga tawo nga may pagtoo. Kon maaramon kita nga magpipili hin kasangkayan ngan magigin mabinuligon ngan maunungon nga sangkay, mapaparig-on naton an aton pagtoo hini nga mga panahon nga waray gugma. (Proberbios 27:17) Salit kitaon naton kon ano an aton mahibabaroan kan Jonathan mahitungod ha pakigsangkay.

 Kay ano nga nagin magsangkay dayon hira Jonathan ngan David? An baton hini may koneksyon ha pundasyon han ira pagkamagsangkay. Tagda ini. Makuri an sitwasyon ni Jonathan. Samtang nalabay an panahon, an iya tatay nga hi Hadi Saul nagtitikaraot. An mapainubsanon, masinugtanon, ngan may pagtoo hadto nga hi Saul nagin mapahitas-on ngan diri masinugtanon nga hadi.​—1 Samuel 15:17-19, 26.

 An pagbag-o ni Saul sigurado nga nakaapekto gud kan Jonathan, tungod kay duok hiya ha iya tatay. (1 Samuel 20:2) Posible nga nabaraka hi Jonathan ha maraot nga magigin epekto ha ginpili nga nasud ni Jehova tungod kan Saul. An diri ba pagin masinugtanon han hadi magriresulta nga mawara an pag-uyon ni Jehova ha iya mga sakop? Sigurado nga makuri ini nga mga panahon para ha usa nga may pagtoo pariho kan Jonathan.

 Tungod hini masasabtan naton kon kay ano nga nagin duok hi Jonathan ha batan-on nga hi David. Nakita ni Jonathan an daku nga pagtoo ni David. Hinumdumi, diri pariho ha kasundalohan ni Saul, hi David waray mahadlok ha pagin daku gud ni Goliat. Nangatadongan hi David nga kon masulong hiya nga dara an ngaran ni Jehova, magigin mas gamhanan hiya kay ha kan Goliat ngan ha ngatanan niya nga armas.​—1 Samuel 17:45-47.

 Ito liwat an pangatadongan ni Jonathan han naglabay nga mga tuig. Sigurado hiya nga kaya sulungon ngan pirdihon han duha nga lalaki​—hiya ngan an iya paradara han armas—​an bug-os nga kampo han armado nga kasundalohan. Kay ano? “Waray makakapugong kan Jehova,” siring ni Jonathan. (1 Samuel 14:6) Salit hira Jonathan ngan David may-ada gud ginkakaparihoan: may marig-on hira nga pagtoo kan Jehova ngan hilarom nga gugma ha iya. Ito an maopay nga pundasyon han ira pagkamagsangkay. Bisan kon hi Jonathan gamhanan nga prinsipe ngan haros mag-50 anyos na, samtang hi David paraataman la hin karnero ngan posible waray pa mag-20 anyos, ito nga ira kaibahan waray makaulang han ira pagkamagsangkay. a

 An kasabotan nga ira ginhimo nagin proteksyon gud ha ira pagkamagsangkay. Paonan-o? Maaram hi David kon ano an karuyag ni Jehova para ha iya: Hiya an sunod nga magigin hadi han Israel! Iginsekreto ba ini ni David kan Jonathan? Waray! An maopay nga pagkamagsangkay, pariho han kanda Jonathan ngan David, nagpapabilin nga marig-on kon abrido an komunikasyon, nga waray mga gintatago ngan kabuwaan. Ano an posible nga abaton ni Jonathan kon mahibaroan niya nga magigin hadi hi David? Naglaom daw la hi Jonathan nga maabot an panahon magigin hadi hiya ngan tatadungon niya an mga sayop han iya tatay? Waray ginsiring an Biblia mahitungod ha anoman nga negatibo nga panhunahuna ni Jonathan; an ginsiring la hito kon ano gud an importante, an pagkamaunungon ni Jonathan ngan an iya pagtoo. Nakita gud niya nga aada kan David an espiritu ni Jehova. (1 Samuel 16:1, 11-13) Salit gintuman ni Jonathan an iya saad ngan padayon nga gintratar hi David, diri sugad nga karibal, kondi sugad nga sangkay. Karuyag ni Jonathan nga makita an katumanan han kaburut-on ni Jehova.

 Ito nga pagkamagsangkay nagin daku gud nga bendisyon. Ano an aton mahibabaroan ha pagtoo ni Jonathan? Kinahanglan kilalahon han mga surugoon han Dios an pagkaimportante han pagkamagsangkay. Diri kinahanglan nga an aton kasangkayan kaedad naton o pariho ha aton an gintikangan, lugod an importante amo an pagkaada nira hin tinuod nga pagtoo basi magkaada hira maopay nga epekto ha aton. Damu ka beses nga nagparig-onay ngan nagdinasigay hira Jonathan ngan David. Ngan kinahanglan nira ito tungod kay an ira pagkamagsangkay maatubang hin mas makuri pa nga pagsari.

 Ha siyahan, nalipay gud hi Saul kan David ngan ginpili hiya nga manguna ha iya kasundalohan. Pero waray pag-iha, nagin biktima hi Saul han kaaway nga waray makadaog kan Jonathan​—an kaawa. Sunod-sunod an kadaogan ni David ha mga kaaway han Israel, an mga Filisteo. Salit gindayaw hi David ngan damu an bumilib ha iya. An pipira nga kababayin-an han Israel nagkanta pa ngani: “Hi Saul nagpatay hin yinukot, ngan hi David nagpatay hin tinagnapuplo ka yukot.” Waray maruyagi ni Saul ito nga kanta. Aton mababasa: “Tikang hito nga adlaw, pirme na ginsususpetsahan ni Saul hi David.” (1 Samuel 18:7, 9) Nahadlok hiya nga bangin agawon ni David an iya pagkahadi. Nagsasayop gud hi Saul. Tinuod, maaram hi David nga hiya an masaliwan kan Saul, pero waray gud hiya bisan man la maghunahuna nga agawon an trono han dinihogan nga hadi ni Jehova!

 Nagplano hi Saul nga mamatay hi David ha girra, pero waray hiya maglampos. Padayon nga nagdaog hi David ha mga girra ngan mas ginhigugma ngan ginrespeto hiya han katawohan. Sunod, naningkamot hi Saul nga pag-urusahon an iya panimalay​—an ngatanan niya nga surugoon ngan an iya suhag nga anak—​para patayon hi David. Sigurado nga nasubo gud hi Jonathan samtang nakikita niya ito nga ginbubuhat han iya tatay! (1 Samuel 18:25-30; 19:1) Hi Jonathan maunungon nga anak, pero maunungon liwat hiya nga sangkay. Yana nga kinahanglan niya mamili kon kan kanay hiya magigin maunungon, hin-o an iya pipilion?

 Hi Jonathan nagsiring: “Diri unta makasala an hadi ha iya surugoon nga hi David, kay waray hiya makasala ha imo ngan an iya mga ginbuhat para ha imo nakabulig ha imo. Iya iginbutang ha peligro an iya kinabuhi basi mapatay an Filisteo, salit naghatag hi Jehova hin daku nga kadaogan ha bug-os nga Israel. Nakita mo ito, ngan nalipay ka gud hito. Salit kay ano nga makakasala ka kontra ha dugo han inosente nga tawo pinaagi ha pagpapatay kan David nga waray hinungdan?” Ha talagsahon nga higayon, namati hi Saul kan Jonathan ngan nagsaad pa ngani nga waray hiya bubuhaton nga maraot kan David. Pero waray ito tumana ni Saul. Han padayon nga nagin malampuson hi David, naawa ngan nasina gud hi Saul tubtob ha punto nga iya ginbangkaw hi David! (1 Samuel 19:4-6, 9, 10) Pero nakaiskip hi David ngan pinalagiw tikang ha palasyo ni Saul.

 Inatubang ka na ba hin sitwasyon nga kinahanglan mo mamili kon kan kanay ka magigin maunungon? Masakit gud ito. Ha sugad nga sitwasyon, bangin may pipira nga magsagdon ha imo nga kinahanglan mo unahon an imo pamilya. Pero maaram hi Jonathan nga diri ito husto. Diri gud niya mahihimo nga dumapig ha iya tatay kay hi David maunungon ngan masinugtanon nga surugoon ni Jehova! Salit an pagkamaunungon ni Jonathan kan Jehova amo an naggiya han iya desisyon. Ito an hinungdan nga gindepensahan niya hi David. Pero, bisan kon prayoridad kan Jonathan an pagkamaunungon ha Dios, nagin maunungon la gihapon hiya ha iya tatay pinaagi ha prangka nga pagsagdon ha iya imbes nga iyakan an karuyag la mabatian han iya tatay. Kita ngatanan magpapahimulos kon aton susubaron an paagi han pagpakita ni Jonathan han pagkamaunungon.

 Naningkamot utro hi Jonathan nga maibalik an maopay nga relasyon nira Saul ngan David pero waray hiya maglampos. Patago nga kinadto hi David kan Jonathan, ngan iya iginsumat nga nababaraka hiya ha iya kinabuhi. “May usa na la ka pitad ha butnga ko ngan han kamatayon!” siring niya ha iya magurang nga sangkay. Inuyon hi Jonathan nga diskobrehon an gin-aabat han iya tatay ngan ipahibaro kan David kon andam ba an iya tatay makigmurayaw kan David. Samtang natago hi David, hi Jonathan mapana sugad nga sinyales basi ipahibaro kan David an balita. An ginhangyo la ni Jonathan nga manumpa hi David hini: “Ayaw gud pag-undang ha pagpakita hin maunungon nga gugma ha akon panimalay, bisan kon poohon na ni Jehova an ngatanan nga kaaway ni David tikang ha bawbaw han tuna.” Nagsaad hi David nga pirme niya papanginanoon an panimalay ni Jonathan.​—1 Samuel 20:3, 13-27.

 Naningkamot hi Jonathan nga mag-istorya kan Saul hin mag-opay mahitungod kan David, pero nasina an hadi! Gintawag niya hi Jonathan sugad nga “anak han rebelyoso nga babaye” ngan nagsiring nga an pagkamaunungon ni Jonathan kan David usa nga kaarawdan han pamilya. Naningkamot hiya nga aghaton hi Jonathan nga unahon an iya kalugaringon nga kaopayan: “Tubtob nga buhi dinhi ha tuna an anak ni Jesse, diri ka maghahadi ngan an imo pagkahadi diri maiestablisar hin marig-on.” Pero waray magpadara hi Jonathan ngan nakimalooy utro ha iya tatay: “Kay ano nga kinahanglan hiya patayon? Ano an iya nabuhat?” Binuto an kasina ni Saul! Bisan kon edaran na hi Saul, usa pa gihapon hiya nga gamhanan nga girriro. Ginbangkaw niya an iya anak! Bisan kon eksperto hiya, waray hiya makaigo. Tungod ha kasakit ngan kaalohi, binaya hi Jonathan nga nasisina.​—1 Samuel 20:24-34.

 Kinabuwasan, kinadto hi Jonathan ha uma nga hirani han gintatagoan ni David. Sugad han ira ginsabotan, nagpana hiya basi ipahibaro kan David nga gin-iikaparatay la gihapon hi David ni Saul. Katapos, ginpabalik ni Jonathan ha syudad an iya surugoon. Han hira na la ni David, nakag-istorya hira hin madaliay. Nagtangis hira, ngan masurub-on nga nagbabay hi Jonathan ha iya batan-on nga sangkay tungod kay magkikinabuhi na hi David sugad nga puga.​—1 Samuel 20:35-42.

 Hinin makuri nga kahimtang, ginpamatud-an ni Jonathan nga maunungon hiya ngan diri makikalugaringon. Sigurado nga karuyag ni Satanas, nga kaaway han ngatanan nga matinumanon nga katawohan, nga subaron ni Jonathan hi Saul ngan unahon an iya mga ambisyon para ha gahum o himaya. Hinumdumi, ginsasalingabot ni Satanas an hakugnon nga mga tendensya han tawo. Naglampos hiya ha aton siyahan nga mga kag-anak nga hira Adan ngan Eva. (Genesis 3:1-6) Pero waray hiya maglampos kan Jonathan. Sigurado nga nasina gud hito hi Satanas! Aatohan mo ba liwat an sugad nga mga pagsulay? Nagkikinabuhi kita ha panahon nga kalyap an pagin makikalugaringon. (2 Timoteo 3:1-5) Masusubad ba naton an pagin maunungon ngan pagin diri makikalugaringon ni Jonathan?

 Nag-uraura pa gud an kasina ni Saul kan David. Waray nahimo hi Jonathan samtang nakikita niya an iya tatay nga nagios nga baga hin lurong. Gintirok ni Saul an iya kasundalohan ngan ginlibot an nasud basi bilngon ngan patayon an usa nga inosente nga tawo. (1 Samuel 24:1, 2, 12-15; 26:20) Nakigbahin ba hito hi Jonathan? Makapainteres, waray gud mababasa ha Biblia nga nakigbahin hiya hiton sayop nga pagpinamiling kan David. Imposible nga mabuhat ito ni Jonathan tungod kay maunungon hiya kan Jehova, kan David, ngan ha iya ginsumpaan nga pakigsangkay.

 Waray gud magbag-o an inaabat ni Jonathan para ha iya batan-on nga sangkay. Inabot an panahon, nagkita utro hira ni David ha Hores, nga nangangahulogan “Kahuyon nga Lugar.” An Hores nahimumutang ha usa nga kagurangan ngan bukiron nga rehiyon nga posible mga pipira ka milya ha sur-este han Hebron. Kay ano nga iginbutang ha peligro ni Jonathan an iya kinabuhi basi makigkita hini nga pugante? Nasiring an Biblia nga karuyag niya buligan hi David nga ‘maparig-on an pagsarig ngadto kan Jehova.’ (1 Samuel 23:16) Paonan-o ito ginbuhat ni Jonathan?

 “Ayaw kahadlok,” siring ni Jonathan ha iya batan-on nga sangkay. Nagpasarig pa hiya: “Diri ka hiaagian han akon tatay nga hi Saul.” Ha ano iginbasar ito nga pasarig? Ha marig-on nga pagtoo ni Jonathan nga tutumanon ni Jehova an iya katuyoan. Nagpadayon hiya: “Magigin hadi ka ha Israel.” Damu ka tuig na an naglabay, ginsugo hi propeta Samuel nga isiring ito kan David, ngan iginpahinumdom yana ni Jonathan kan David nga an pulong ni Jehova pirme masasarigan. Ngan ano naman an ginlalaoman ni Jonathan nga iya magigin kabubuwason? “Magigin ikaduha ako ha imo.” Daku gud nga pagpaubos an iya iginpakita! Kontento na hiya nga mag-alagad ngan sumuporta hini nga lalaki nga mas bata ha iya hin 30 ka tuig! Katapos, hi Jonathan nagsiring: “Maaram liwat hito an akon tatay nga hi Saul.” (1 Samuel 23:17,​18) Ha kasingkasing ni Saul, maaram hiya nga diri gud hiya magdadaog kontra ha tawo nga ginpili ni Jehova nga magigin sunod nga hadi!

 Han sumunod nga mga tuig, sigurado nga agsob hinumdoman ni David nga may kalipay ito nga ira pag-istorya. Ito an ira ultimo nga pagkita. Makasurubo, an ginlalaoman ni Jonathan nga magin ikaduha kan David waray na mahitabo.

 Kaupod an iya tatay, nakiggirra hi Jonathan ha mga Filisteo, nga mortal nga kaaway han Israel. Limpyo an iya konsensya samtang nakikig-away kaupod han iya tatay tungod kay waray niya tuguti an mga sayop han iya tatay nga makaulang han iya pag-alagad kan Jehova. Maisugon ngan maunungon nga nakig-away hiya sugad han pirme niya ginbubuhat, pero napirde la gihapon an Israel. Uraura na gud an karaotan ni Saul, nagbuhat pa ngani hiya hin espiritismo, nga ha Balaud han Dios kamatayon an sirot hito, salit waray na bendisyoni ni Jehova hi Saul. Tulo han anak ni Saul an namatay hito nga girra, upod na hi Jonathan. Nasamaran hi Saul ngan nag-unay.​—1 Samuel 28:6-14; 31:2-6.

 Nasubo hinduro hi David. Inin buotan ngan mapinasayloon nga lalaki duro gud nga nasubo han kamatay ni Saul, bisan kon hi Saul an nagin hinungdan han iya mga pag-antos! Nagsurat hi David hin kanta nga masurub-on tungod kanda Saul ngan Jonathan. Posible nga an pinakamakapabantad nga mga pulong amo adton iginpahinungod ni David ha iya hinigugma nga parasagdon ngan sangkay: “Nasusubo gud ako tungod ha imo, Jonathan nga akon bugto; hinigugma ko gud ikaw. An imo gugma ha akon mas maopay pa kay han gugma han mga babaye.”​—2 Samuel 1:26.

 Waray malimti ni David an iya saad kan Jonathan. Paglabay hin katuigan, iya ginbiling ngan gin-ataman an baldado nga anak ni Jonathan nga hi Mefiboset. (2 Samuel 9:1-13) Matin-aw, damu gud an nahibaroan ni David ha susbaranan ni Jonathan mahitungod han pagkamaunungon, pagin dungganon, ngan pagin determinado nga magpabilin nga maunungon ha usa nga sangkay bisan kon daku an kabalyo hito. May mahibabaroan ba liwat kita hito nga mga leksyon? Mahimo ba kita mamiling hin mga sangkay nga pariho kan Jonathan? Puydi ba magin sugad kita hito nga klase hin sangkay? Kon ginbubuligan naton an aton kasangkayan nga magkaada pagtoo kan Jehova ngan parig-unon ito, kon gin-uuna naton an pagkamaunungon ha Dios, ngan kon magpapabilin kita nga maunungon imbes nga unahon an aton kalugaringon nga kaopayan, magigin usa kita nga sangkay nga pariho kan Jonathan. Masusubad liwat naton an iya pagtoo.