1, 2. (a) Tungod han sayop ni Jonas, ano an nahitabo ha iya ngan ha mga marinero? (b) Ano an igintututdo ha aton han istorya mahitungod kan Jonas?

NAGHIHINGYAP hi Jonas nga unta may mahimo hiya basi mapaundang an makaharadlok nga mga aringasa. Diri la ito an haguros han makusog nga hangin nga nasalpok ha mga lubid nga nasuporta ha layag, o an pagpusak han sugad bukid kadagku nga balud ha ligid han barko salit nanraragaak an ngatanan nga tabla hito. Para kan Jonas, mas makaharadlok an singgit han mga marinero—an kapitan ngan an iya mga tripulante—samtang nangangalimbasog hira nga maisalbar an barko. Sigurado hi Jonas nga tungod ha iya mamamatay ini nga kalalakin-an!

² Kay ano nga aada hi Jonas hito nga sitwasyon? Nakahimo hiya hin seryoso nga sayop kan Jehova, an iya Dios. Ano an iya nabuhat? Diri na gud ba hiya mapapasaylo? Damu an aton mahibabaroan tikang ha mga baton hini. Pananglitan, an istorya mahitungod kan Jonas nagtututdo ha aton nga bisan adton may marig-on nga pagtoo mahimo makasayop, pero mahimo nira ito matadong.

3-5. (a) Ano an agsob mahinumdoman han mga tawo kon nahuhunahuna nira hi Jonas? (b) Ano an aton hinbabaroan mahitungod ha gintikangan ni Jonas? (Kitaa liwat an footnote.) (c) Kay ano nga an pag-alagad ni Jonas sugad nga propeta diri masayon o makalilipay?

³ Kon nahuhunahuna han mga tawo hi Jonas, agsob nira mahinumdoman an iya mga pagtalapas ngan katig-a han ulo. Kondi, damu liwat an iya nabuhat nga maopay. Hinumdumi, ginpili hiya ni Jehova nga mag-alagad sugad nga propeta. Sigurado nga diri hiya itutoka ha sugad kabug-at nga responsabilidad kon diri hiya matinumanon o matadong.

 ⁴ Gutiay la an iginsusumat han Biblia mahitungod ha gintikangan ni Jonas. (Basaha an 2 Hadi 14:25.) Tikang hiya ha Gat-heper, nga mga upat ka kilometro la tikang ha Nasaret, an bungto diin nagdaku hi Jesu-Kristo paglabay hin mga 800 ka tuig. * Hi Jonas nagin propeta durante han pagmando ni Hadi Jeroboam II han napulo-ka-tribo nga ginhadian han Israel. Maiha na nga patay hi Elias; an sumunod ha iya, hi Eliseo, namatay durante han pagmando han amay ni Jeroboam. Bisan kon gin-gamit ni Jehova ito nga kalalakin-an ha pagpoo han pagsingba kan Baal, kinaburut-on nga binaya utro an Israel ha tinuod nga pagsingba. Hito nga panahon, an mga Israelita ginmamandoan hin hadi nga ‘nagbubuhat hin maraot ha atubangan ni Jehova.’ (2 Hadi 14:24) Salit an pag-alagad ni Jonas sugad nga propeta posible nga diri masayon o makalilipay. Pero matinumanon nga gintuman niya ito.

⁵ Kondi usa ka adlaw, nagkaada daku nga pagbag-o ha iya kinabuhi. Kinarawat hiya hin toka tikang kan Jehova nga para ha iya makuri hinduro. Ano an iginpapabuhat ha iya ni Jehova?

6. Ano nga toka an iginhatag ni Jehova kan Jonas, ngan kay ano nga baga hin makuri ito?

⁶ Hi Jehova nagsiring kan Jonas: “Bangon, kadto ha Ninibe, ito nga daku nga bungto, ngan singgit patok hito; kay an ira karaotan inabot ha akon atubangan.” (Jon. 1:2) Masayon la hisabtan kon kay ano nga baga hin makuri ini nga toka. An Ninibe mga 800 ka kilometro tipaeste, nga posible umabot hin usa ka bulan nga pagbaktas. Kondi hi Jonas posible nga may iba pa nga ginkakabarak-an labot la hiton maiha ngan makuri nga pagbaktas. Ha Ninibe, ginsugo hiya ha pagpahayag han paghukom ni Jehova ha mga Asiryahanon, nga kilala ha pagin madarahog ngan matalumpiguson. Kon ha katawohan ni Jehova gutiay la an namati ha iya, ano an iya malalaoman ha mga pagano? Paonan-o maglalampos an nag-uusahan la nga surugoon ni Jehova ha daku hinduro nga syudad han Ninibe, nga ha urhi gintawag nga “bungto nga dugoon”?—Nah. 3:1, 7.

7, 8. (a) Ano kadeterminado hi Jonas nga makapalagiw ha toka nga iginhatag ni Jehova ha iya? (b) Kay ano nga diri naton sadang hukman hi Jonas sugad nga talawan?

⁷ Posible ba nga nahunahuna ito ni Jonas? Diri kita maaram. An aton la hinbabaroan pinalagiw hiya. Ginsugo hiya ni Jehova nga kumadto ha este, kondi kumadto hiya ha weste—ha pinakahirayo ha weste nga posible niya makadtoan. Kinadto hiya ha baybayon, ha  pantalan han syudad han Jope, diin may nakita hiya nga barko nga tikadto ha Tarsis. May mga eskolar nga nasiring nga an Tarsis aadto ha Espanya. Kon sugad, tikadto hi Jonas ha lugar nga mga 3,500 ka kilometro tikang ha Ninibe. An sugad nga biyahe ngadto ha durho han Daku nga Dagat bangin umabot hin usa ka tuig! Sugad hito kadeterminado hi Jonas nga makapalagiw ha toka nga iginhatag ni Jehova ha iya!—Basaha an Jonas 1:3.

⁸ Nangangahulogan ba ito nga talawan hi Jonas? Diri naton sadang hukman dayon hiya. Sugad han aton mahibabaroan ha urhi, may mga ginbuhat hiya nga nagkikinahanglan hin duro nga kaisog. Kondi pariho ha aton, diri hiya hingpit ngan nangalimbasog liwat nga malamposan an damu nga kaluyahan. (Sal. 51:5) Hin-o ha aton an waray pa mahadlok?

9. Ano an bangin abaton naton usahay mahitungod ha usa nga toka tikang kan Jehova, ngan ano an sadang naton hinumdoman kon naabat kita hito?

⁹ May mga panahon nga baga hin makuri, o imposible pa ngani, an iginpapabuhat han Dios ha aton. Bangin makurian pa ngani kita ha pagsangyaw han maopay nga sumat han Ginhadian han Dios, sugad han iginpapabuhat ha mga Kristiano. (Mat. 24:14) Usahay nangangalimtan naton an ginsiring ni Jesus nga “an ngatanan posible ha Dios.” (Mar. 10:27) Tungod kay may mga panahon nga inaabat naton nga makuri an iginpapabuhat ha aton han Dios, masasabtan naton kon kay ano nga sugad hito an inabat ni Jonas. Kondi ano an mga resulta han ginbuhat ni Jonas?

10, 11. (a) Ano an bangin ginhunahuna ni Jonas samtang nagtitikahirayo an barko ha pantalan? (b) Ano nga peligro an nahitabo ha barko ngan ha mga marinero?

¹⁰ Mahahanduraw naton hi Jonas nga nakasakay na ha barko, nga posible nga pankargamento nga barko ha Fenisia. Nagkikita hiya samtang ginmamaniobra ito han kapitan ngan han iya mga tripulante tipagawas ha pantalan. Samtang nagtitikahirayo an barko ha pantalan, bangin naghunahuna hiya nga nakapalagiw na hiya ha peligro nga iya gud ginkakahadlokan. Kondi tigda nga nagbag-o an panahon.

¹¹ Hinuyop an makusog nga hangin ngan nagsubasko ha kadagatan, salit nagkaada sobra kadagku nga balud nga bisan an mga barko yana mahimo magin gudtiay pagkit-on. Tubtob san-o daw la maiilob hiton gutiay ngan hinimo ha kahoy nga barko an dagku nga balud ha kalawdan? Hito nga takna, nasantop ba ni Jonas nga hi Jehova an “nagpadara . . . hin daku nga hangin ngada ha dagat” sugad han iya iginsurat ha urhi? Diri kita maaram. Kondi nakit-an niya an mga marinero nga nagtikang mangaraba ha ira iba-iba nga dios, pero maaram hiya nga diri ito makakabulig. (Leb. 19:4) Hiya nagsurat: “An sakayan hirani na mabungkag.” (Jon. 1:4) Kondi, paonan-o hi Jonas makakag-ampo ha Dios nga iya ginlilikyan?

12. (a) Kay ano nga diri naton sadang hukman dayon hi Jonas tungod han iya pagkaturog durante han bagyo? (Kitaa liwat an footnote.) (b) Paonan-o ginbuhayhag ni Jehova kon hin-o an hinungdan han bagyo?

 ¹² Inabat ni Jonas nga waray hiya maibubulig, salit kinadto hiya ha ilarom han kubyerta ngan nakabiling hin pwesto nga makakaturogan. Didto, nahingaturog hiya hin hilarom. * Kondi nakit-an hiya han kapitan, ginpukaw, ngan gin-aghat nga mag-ampo ha iya dios, sugad han ginbubuhat han iba. Tungod kay kombinsido an mga tripulante nga diri ordinaryo an bagyo, nagripa hira basi hibaroan kon hin-o ha mga aada ha barko an hinungdan hito. Sigurado nga ginkukulba gud hi Jonas samtang usa-usa nga natatalwas an kalalakin-an hito nga pagripa. Waray pag-iha hinbaroan an kamatuoran. Hi Jehova an nagpahinabo han bagyo; hiya liwat an nagmaniobra han pagripa basi magtudlok ha usa nga tawo—kan Jonas!—Basaha an Jonas 1:5-7.

13. (a) Ano an iginsumat ni Jonas ha mga marinero? (b) Ano an gin-aghat ni Jonas nga buhaton han mga marinero, ngan kay ano?

¹³ Iginsumat ni Jonas ha mga marinero an ngatanan. Surugoon hiya han makagarahum-ha-ngatanan nga Dios, hi Jehova. Ini an Dios nga iya ginlilikyan ngan napasubo, salit namimeligro hira. Nahadlok an kalalakin-an ha ginsiring ni Jonas, ngan nakita niya ito. Ira hiya ginpakianhan kon ano an ira sadang buhaton ha iya basi diri malunod an barko ngan maluwas hira. Ano an iya baton? Bangin nahadlok hiya bisan la ha paghunahuna nga malulunod hiya dida hiton mahagkot ngan masubasko nga kadagatan. Kondi maaakos ba niya nga pabay-an na la hira nga mamatay bisan kon maaram hiya nga mahimo niya hira matalwas? Salit gin-aghat niya hira: “Alsaha ako, ngan ilabog ako ngadto ha dagat; busa an dagat magmamalinaw para ha iyo: kay maaram ako nga tungod ha akon ini nga daku nga bagyo inabot ha iyo.”—Jon. 1:12.

14, 15. (a) Paonan-o naton masusubad an pagtoo ni Jonas? (b) Ano an reaksyon han mga marinero ha iginpapabuhat ni Jonas?

¹⁴ Mayayakan ba ini nga mga pulong han usa nga talawan? Sigurado nga nalipay gud hi Jehova nga makita an maisugon ngan may pagsakripisyo nga disposisyon ni Jonas dida hiton makuri nga kahimtang. Hito nga takna, makikita naton an marig-on nga pagtoo ni Jonas. Masusubad naton ito pinaagi ha pag-una han kaopayan han iba. (Juan 13:34, 35) Kon may nanginginahanglan hin bulig ha pisikal, emosyonal, o espirituwal, nangangalimbasog ba kita ha pagbulig? Napapalipay gud naton hi Jehova kon ginbubuhat naton ito!

¹⁵ An mga marinero posible nga nabantad ha iginpapabuhat ni  Jonas kay ha siyahan nagdumiri hira ha pagsugot! Lugod ginhimo nira an ngatanan basi maglampos an ira pagbiyahe—kondi napakyas hira. Nagtikakusog la an bagyo. Ha kataposan, nasantop nira nga waray hira iba nga mahihimo. Nangaraba hira kan Jehova—an Dios ni Jonas—nga kaloy-an hira, katapos ira gin-alsa hi Jonas ngan gin-itsa ha dagat.—Jon. 1:13-15.

16, 17. Ihulagway an nahitabo kan Jonas han gin-itsa hiya ha dagat. (Kitaa liwat an mga retrato.)

¹⁶ Han nahulog na hi Jonas ha mabalud nga kadagatan, bangin nangalimbasog hiya nga diri lumunod samtang nakikita niya nga malaksi nga nagtitikahirayo an barko. Kondi pinusak ha iya an dagku nga balud salit lumunod hiya ha kahiladman. Tungod hito, inabat niya nga waray na hiya paglaom.

¹⁷ Ha urhi, iginhulagway ni Jonas an iya gin-abat hito nga takna. Damu la an iya nahunahuna. Nasubo hiya nga diri na gud niya makikita an maopay nga templo ni Jehova ha Jerusalem. Hito nga takna, inabat niya nga nagtitikaunlod hiya ha salad han kadagatan, diin binalighot ha iya an mga tanom ha dagat. Baga hin amo na ini an iya magigin lubnganan.—Basaha an Jonas 2:2-6.

18, 19. Ano an nahitabo kan Jonas ha kahiladman han dagat, ano nga klase hin linarang an naglamoy ha iya, ngan hin-o an nagpahinabo hito ngatanan? (Kitaa liwat an footnote.)

 ¹⁸ Pero anay! May nagkikiwa hirani ha iya—usa nga daku hinduro ngan madulom an kolor nga linarang. Madagmit nga nagtitikahirani ito ha iya. Katapos, binuka an daku nga baba hito ngan ginlamoy hiya!

¹⁹ Sigurado nga naghunahuna hi Jonas nga ito na an iya kataposan. Kondi may-ada hiya inabat nga diri katoohan. Buhi pa hiya! Waray hiya madugmok o mawad-i hin hangin. Oo, buhi hiya, bisan kon aada hiya ha dapit nga posible gud nga magin lubnganan niya. Hinay-hinay nga inabat niya an kahipausa ha daku nga gahum han Dios. Waray ruhaduha nga an iya Dios, hi Jehova, an “nag-andam hin daku nga isda ha paglamoy kan Jonas.” *—Jon. 1:17.

20. Ano an aton mahibabaroan mahitungod kan Jonas tikang ha iya pag-ampo han nakadto hiya ha tiyan han daku nga isda?

²⁰ Linabay an mga minuto, ngan mga oras. Didto ha pinakamadulom nga dapit nga iya nakadtoan, nakapamalandong hiya ngan nag-ampo kan Jehova. Damu an aton mahibabaroan tikang ha iya pag-ampo nga nakarekord ha ikaduha nga kapitulo han Jonas. Iginpapakita hito nga may-ada hiya daku nga kahibaro ha Kasuratan, tungod kay agsob unabihon hito an Salmo. Iginpapakita liwat hito an usa nga maopay nga kalidad: an pagin mapasalamaton. Hi Jonas nagsiring: “Ako maghahalad ha imo upod an tingog ha pagpasalamat; Ako magbabayad hadton akon iginsaad. An kaluwasan kan Jehova.”—Jon. 2:9.

21. Ano an hinbaroan ni Jonas mahitungod ha abilidad ni Jehova ha pagtalwas, ngan ano nga leksyon an bangin mahinumdoman naton?

²¹ Didto, “ha tiyan han isda,” hinbaroan ni Jonas nga mahimo talwason ni Jehova an iya mga surugoon hain man hira ngan anoman an ira kahimtang. Bisan pa hito nga dapit, nakita ngan gintalwas ni Jehova an iya surugoon nga aada ha peligro. (Jon. 1:17) Hi Jehova la an makakagtipig ha usa ka tawo nga buhi ha tiyan hin daku nga isda ha sulod hin tulo ka adlaw ngan tulo ka gab-i. Yana, maopay nga hinumdoman naton nga hi Jehova “an Dios ha kan kanay kamot aada an  imo gininhawa.” (Dan. 5:23) Utang naton an aton kinabuhi—an aton pag-eksister—ha iya. Mapasalamaton ba kita hito? Kon sugad, kinahanglan ipakita naton ito pinaagi han aton pagkamasinugtanon.

22, 23. (a) Paonan-o nasarihan an pagkamapasalamaton ni Jonas? (b) Ano an aton mahibabaroan kan Jonas kon nakakasayop kita?

²² Kumusta man hi Jonas? Nahibaro ba hiya ha pagpakita kan Jehova han iya pagkamapasalamaton pinaagi ha pagsunod ha Iya? Oo. Paglabay hin tulo ka adlaw ngan tulo ka gab-i, gindara han isda hi Jonas ha baybayon ngan ‘iginsuka ha mamara nga tuna.’ (Jon. 2:10) Harumamay la, bisan pa han iya mga ginbuhat, diri na niya kinahanglan pa lumangoy ngadto ha baybayon! Syempre, tikang hito nga baybayon, kinahanglan niya pamilngon an iya kakadtoan. Hito nga takna, masasarihan kon mapasalamaton gud ba hiya. An Jonas 3:1, 2, nasiring: “Ngan an pulong ni Jehova inabot kan Jonas ha ikaduha nga nasiring: Bangon, kadto ha Ninibe, adton daku nga bungto, ngan igwali ngada ha iya an pagwali nga iginsugo ko ha imo.” Ano an bubuhaton ni Jonas?

²³ Waray mag-alang hi Jonas. Aton mababasa: “Busa hi Jonas binangon ngan nakadto ha Ninibe, sumala han pulong ni Jehova.” (Jon. 3:3) Oo, sinugot hiya. Matin-aw nga nahibaro hiya tikang ha iya mga sayop. Hini liwat nga bahin, kinahanglan naton subaron an pagtoo ni Jonas. Kita ngatanan nakakasala; nakakasayop. (Roma 3:23) Kondi naundang na la ba kita ha pangalimbasog nga diri na utruhon an aton sayop, o nahibabaro ba kita tikang hito ngan nangangalimbasog nga magin masinugtanon ha Dios?

24, 25. (a) Ano nga balos an nakarawat ni Jonas han buhi pa hiya? (b) Ano nga balos an naghuhulat kan Jonas ha tidaraon?

²⁴ Ginbalosan ba ni Jehova hi Jonas tungod han iya pagkamasinugtanon? Oo. Siyahan, posible nga hinbaroan ni Jonas nga talwas an mga marinero. Inundang dayon an bagyo katapos niya isakripisyo an iya kalugaringon, ngan an mga marinero “nagkahadlok hinduro kan Jehova” ngan naghalad ha Iya imbes nga ha ira palso nga mga dios.—Jon. 1:15, 16.

²⁵ Ha urhi, usa pa nga mas daku nga balos an inabot. Gin-gamit ni Jesus an kaihaon ni Jonas ha tiyan han daku nga isda sugad nga matagnaon nga paghulagway han iya kaihaon ha lubnganan, o Sheol. (Basaha an Mateo 12:38-40.) Kon banhawon na hi Jonas dinhi ha tuna, malilipay gud hiya ha paghibaro hito nga pribilehiyo! (Juan 5:28, 29) Karuyag ni Jehova nga bendisyonan ka liwat. Pariho kan Jonas, mahibabaro ka ba tikang ha imo mga sayop, magigin masinugtanon ha Dios, ngan magpapakita hin gugma ha iba?