1, 2. (a) Ano nga klase hin trabaho an ginbubuhat ni Ruth? (b) Ano an hinbaroan ni Ruth mahitungod ha Balaud han Dios ngan ha Iya katawohan?

NAGTITIKAGAB-I na ha kaumhan han Betlehem, ngan damu nga trabahador an tikadto na ha ganghaan han gutiay nga syudad nga nahimumutang ha igbaw hin bungtod. Pero hi Ruth naluhod pa ha may mga uhay han sebada nga iya natirok ha bug-os nga adlaw. Sigurado nga masakit na an iya kalawasan tungod han magkulop nga pagtrinabaho. Kondi nagpadayon la gihap hiya paglinambos hin gutiay nga kahoy ha mga uhay basi magkahudlog an mga lugas. Bisan kon kapoy gud, para kan Ruth maopay la gihap an iya adlaw.

² Magtitikaopay na ba an sitwasyon hinin balo nga babaye? Sugad han aton hinbaroan ha nahiuna nga kapitulo, hi Ruth nagdesisyon pag-upod ha iya ugangan nga hi Noemi, nagsasaad nga diri hiya babayaan ngan sisingbahon an Dios nga iya ginsisingba, hi Jehova. Tikang ha Moab, inin duha nga nagmiminatay nga balo magkaupod pagkadto ha Betlehem. Waray pag-iha, hinbaroan ni Ruth nga Moabita nga an Balaud ni Jehova may praktikal ngan makonsiderasyon nga tagana para ha mga pobre ha Israel ngan ha mga langyawanon. Ngan yana, nakita niya nga an iba han katawohan ni Jehova—nga nagkikinabuhi uyon han Balaud ngan nabansay hito—mga diosnon ngan buotan, ngan nabantad hito an iya kasingkasing.

3, 4. (a) Paonan-o ginparig-on ni Boas hi Ruth? (b) Paonan-o an ehemplo ni Ruth mabulig ha aton hini nga panahon nga makuri an ekonomiya?

³ Usa ha ira hi Boas, an riko ngan edaran nga lalaki nga tag-iya han uma diin hiya namumurot. Hito nga adlaw, nagpakita hi Boas ha iya hin pagtagad nga sugad han kanan amay. Kon nahinunumdoman ni Ruth an pagdayaw ha iya ni Boas tungod han iya pag-ataman kan Noemi ngan han iya desisyon nga umayop ha tinuod nga Dios, nalilipay hiya.—Basaha an Rut 2:11-14.

⁴ Bisan pa hito, bangin naghunahuna la gihap hi Ruth kon ano an iya magigin kabubuwason. Sugad nga pobre nga langyawanon nga waray bana o anak, paonan-o niya masusuportahan an iya kalugaringon ngan hi Noemi? Igo na ba an pamurot? Ngan hin-o an  mag-aataman ha iya kon lagas na hiya? Natural la nga maghunahuna hiya hito. Hini nga panahon nga makuri an ekonomiya, damu an may pariho hito nga problema. Samtang ginhihisgotan naton kon paonan-o an pagtoo ni Ruth nakabulig ha iya nga maatubang an sugad nga mga problema, masasantop naton nga damu an aton masusubad ha iya.

5, 6. (a) Kay ano nga malampuson an siyahan nga adlaw han pamurot ni Ruth ha uma ni Boas? (b) Ano an reaksyon ni Noemi han nakita niya hi Ruth?

⁵ Katapos matirok ni Ruth an mga lugas, nakita niya nga nakatirok hiya hin usa ka epa. Posible nga mga 14 ka kilo ito nga sebada! Bangin ginputos niya ito hin tela ngan gintukdo. Ngan tungod kay tikagab-i na, umuli na hiya ha Betlehem.—Rut 2:17.

⁶ Nalipay hi Noemi pakakita kan Ruth, ngan bangin nahipausa han damu nga sebada nga iya dara. Nagdara liwat hi Ruth hin sobra nga pagkaon tikang ha tagana ni Boas ha mga trabahador, ngan nagsaro hira hito. Hi Noemi nagpakiana: “Diin ka panlahos niyan nga adlaw? Ngan diin ka pagbuhat? Bulahan hiya nga nagtagad ha imo.” (Rut 2:19) Han hikit-an ni Noemi an damu nga dara ni Ruth, sigurado hiya nga may nagpakita hin pagtagad kan Ruth.

7, 8. (a) Para kan Noemi, kan kanay tikang an pagkabuotan ni Boas, ngan kay ano? (b) Paonan-o dugang nga iginpakita ni Ruth an iya maunungon nga gugma ha iya ugangan?

⁷ Han mag-istorya hira, iginsumat ni Ruth an pagkabuotan ni Boas. Nabantad hi Noemi ngan binaton: “Pagbulahanon hiya ni Jehova, nga waray hiya bumaya han iya pagpaid ha mga buhi ngan ha mga patay.” (Rut 2:20) Para kan Noemi, an pagkabuotan ni Boas tikang kan Jehova, nga nagpapagios ha Iya mga surugoon nga magin mahinatagon ngan nagsasaad ha pagbalos ha Iya katawohan nga nagpapakita hin pagkabuotan. *—Basaha an Proberbios 19:17.

⁸ Gin-aghat ni Noemi hi Ruth nga karawaton an tanyag ni Boas nga ha iya la uma mamurot ngan diri humirayo ha batan-on nga kababayin-an han iya panimalay basi diri samukon han iba nga mag-arani. Ginsunod ito ni Ruth. Dugang pa, hiya padayon nga “nag-ukoy lungon ha iya ugangan nga babaye.” (Rut 2:22, 23) Hito nga mga pulong, makikita na liwat naton an nangunguna nga kalidad ni Ruth—an maunungon nga gugma. An iya susbaranan nag-aaghat ha aton nga pakianhan an aton kalugaringon kon ginpapabilhan ba  naton an bugkos han pamilya ngan maunungon nga ginsusuportahan ngan ginbubuligan an aton mga hinigugma. Nakikita gud ni Jehova an sugad nga maunungon nga gugma.

9. Ano an aton mahibabaroan kanda Ruth ngan Noemi mahitungod ha pamilya?

⁹ Masisiring ba nga usa nga tinuod nga pamilya hira Ruth ngan Noemi? Para ha iba, an pamilya ginkukompwesto hin bana, asawa, mga anak, mga apoy, ngan iba pa nga paryente. Kondi an sitwasyon nira Ruth ngan Noemi nagpapakita nga ha mga surugoon ni Jehova mahimo la gihap abaton an kalipay ngan gugma bisan kon diri kompleto an pamilya. Yana, ginpapabilhan mo ba an imo pamilya? Hi Jesus nagpahinumdom ha iya mga sumurunod nga an Kristiano nga kongregasyon mahimo magin pamilya labi na hadton waray hito.—Mar. 10:29, 30.

10. Ha ano nga paagi karuyag buligan ni Noemi hi Ruth?

¹⁰ Hi Ruth padayon nga namurot ha uma ni Boas tikang ha pag-ani hin sebada ha Abril tubtob ha pag-ani hin trigo ha Hunyo. Samtang nalabay an mga semana, sigurado nga naghuhunahuna hi Noemi kon ano liwat an iya mahihimo para ha iya hinigugma nga umagad. Han nakadto pa hira ha Moab, naghunahuna hiya nga diri na gud hiya makakabiling hin magigin bana ni Ruth. (Rut 1:11-13) Kondi yana, nabag-o na ito. Dinaop hiya kan Ruth ngan nagsiring: “Anak ko, diri ba ako mangingita han kapahuwayan mo?” (Rut 3:1) Kustomre hadto nga an mga kag-anak an namimiling hin maarasawa han ira anak, ngan para kan Noemi tinuod niya nga anak hi Ruth. Karuyag niya bilngan hi Ruth hin “kapahuwayan”—nagtutudlok ha seguridad ngan proteksyon nga maihahatag han usa nga panimalay ngan bana. Kondi ano an mahihimo ni Noemi?

11, 12. (a) Han gintawag ni Noemi hi Boas nga paralukat, ano nga mahigugmaon nga tagana han Balaud han Dios an iya gin-uunabi? (b) Ano an baton ni Ruth ha sagdon ni Noemi?

¹¹ Han siyahan nga gin-unabi ni Ruth hi Boas, hi Noemi nagsiring: “An tawo aton urupod nga suuk, usa han aton hirani nga kaurupdan [“paralukat,” NW].” (Rut 2:20) Ano an iginpapasabot hito? An Balaud han Dios ha Israel may mahigugmaon nga tagana para ha mga pamilya nga nagkukuri tungod han kapobrehan o kamatyi. Kon an usa nga babaye nabalo nga waray anak, nasusubo gud hiya tungod kay mapapara an ngaran han iya bana ha ira katulinan. Kondi  igintutugot han Balaud nga pangasaw-on hiya han iya bayaw basi magkaanak hiya nga amo an magpapadayon han ngaran han namatay ngan mag-aataman han propyedad han pamilya. *—Deut. 25:5-7.

¹² Iginsumat ni Noemi kan Ruth an iya plano. Mahahanduraw naton hi Ruth nga bangin nahipapausa samtang nagyayakan an iya ugangan. Posible nga diri pa hiya pamilyar ha Balaud ngan kustomre han Israel. Kondi tungod kay daku an iya pagtahod kan Noemi, namati gud hiya ha iya sagdon. Bisan kon baga hin makuri ito, makaarawod, ngan nakakaminos pa ngani, mapainubsanon nga inuyon hi Ruth. Hiya siniring: “An ngatanan nga imo ipinamulong bubuhaton ko.”—Rut 3:5.

13. Ano an aton mahibabaroan tikang kan Ruth mahitungod ha pagsunod ha sagdon han mga edaran? (Kitaa liwat an Job 12:12.)

¹³ An mga batan-on usahay nakukurian pagsunod ha sagdon han mga mas edaran ngan mas eksperyensyado. Bangin ginhuhunahuna nira nga an mga edaran diri nakakasabot han ira mga problema. An pagkamapainubsanon ni Ruth nagpapahinumdom nga mapulsanon gud an pagsunod ha sagdon han mga edaran nga nahigugma ha aton ngan naruruyag han pinakamaopay para ha aton. (Basaha an Salmo 71:17, 18.) Kondi ano an sagdon ni Noemi, ngan nagpahimulos gud ba hi Ruth ha pagsunod hito?

14. Ano an salog nga giriokan, ngan ha ano ito ginagamit?

¹⁴ Hito nga gab-i, kinadto hi Ruth ha salog nga giriokan—usa nga dapit nga patag ngan matig-a an tuna diin gindadara han mga parauma an ira inani ngan didto gin-gigiok ngan ginpapalíd. Ito nga dapit kasagaran nga nahimumutang ha ubos o ha igbaw hin usa nga bungtod diin makusog an hangin ha kulop ngan ha pagtikagab-i na. Basi mahibulag an lugas ha upa ngan uhay, igin-iitsa ito ha hangin gamit an kagkag o pala. An mga upa iginpapalid han hangin samtang an mga lugas nahuhulog ha giriokan.

15, 16. (a) Ihulagway an nahitabo ha salog nga giriokan han natapos na hi Boas ha iya trabaho ha gab-i. (b) Paonan-o nahibaroan ni Boas nga nahigda hi Ruth ha iya tiilan?

¹⁵ Mabinantayon nga nagkinita hi Ruth samtang tikatapos na an mga trabahador ha ira trabaho hito nga gab-i. Hi Boas an nagdumara han pagpalíd han lugas nga inabot hin daku nga pundok. Katapos kumaon, hinigda hiya ha ligid hito. Natural la ini nga ginbubuhat hadto basi an gin-ani mabantayan tikang ha mga kawatan ngan tulisan. Han makita ni Ruth nga tikaturog na hi Boas, nahunahuna niya nga panahon na basi buhaton an ginsiring ni Noemi.

¹⁶ Hi Ruth hinay-hinay nga hinirani kan Boas, ginkukulba gud hiya. Maaram hiya nga hilarom na an katurog ni Boas. Salit sugad han siring ni Noemi, hinirani hiya ha tiilan ni Boas, ginkuha an tabon hito, ngan hinigda. Katapos naghulat hiya. Para kan Ruth, baga hin maiha lumabay an mga oras. Han katutnga na han gab-i, nagkiwa hi Boas. Tungod kay ginkukurog ha kahagkot, kinurugtol hiya, posible nga basi matabonan utro an iya tiil. Kondi inabat niya nga  may tawo ha iya tiilan. An teksto nasiring: “Kitaa, usa nga babaye nahigda didto ha iya tiilan.”—Rut 3:8.

17. Ano an duha nga kamatuoran nga ginbalewaray hadton nasiring nga diri angayan an ginbuhat ni Ruth?

¹⁷ Hiya nagpakiana: “Hin-o ka?” Binaton hi Ruth nga bangin nangungurog an tingog: “Ako hi Rut an imo surugoon: busa bitara an imo saya ha igbaw han imo surugoon nga babaye; kay ikaw an suuk nga urupod [“paralukat,” NW].” (Rut 3:9) An iba nga moderno nga eskolar nasiring nga an ginbuhat ngan ginyakan ni Ruth may seksuwal nga pagdani, kondi waray nira tagda an duha nga kamatuoran. Siyahan, an ginbuhat ni Ruth uyon ha kustomre hadto, nga an damu hito diri na ginbubuhat yana. Salit diri gud sadang ipariho an iya ginhimo ha mga panggawi yana nga hamubo an moral. Ikaduha, an reaksyon ni Boas ha ginbuhat ni Ruth matin-aw nga nagpapakita nga para ha iya, hi Ruth may hitaas nga moral ngan darayawon.

18. Ano an ginsiring ni Boas nga nakaliaw kan Ruth, ngan ano an duha nga maopay nga ginbuhat ni Ruth nga iya gin-unabi?

¹⁸ Nagyakan hi Boas ha malumo nga tingog nga sigurado nga nakawara han kulba ni Ruth. Hiya siniring: “Bendisyonan ka ni Jehova, anak ko: nagpakita ka hin labi nga pagpaid ha kataposan kay ha tinikangan, salit nga waray ka bumunyog hin mga batan-on nga kalalakin-an, mamakalolooy ba hiya o mabahandianon.” (Rut 3:10) An “tinikangan” nga gin-unabi ni Boas nagtutudlok ha maunungon nga gugma ni Ruth ha pag-upod kan Noemi pag-uli ha Israel ngan ha pag-ataman ha iya. An “kataposan” naman nagtutudlok ha presente nga hitabo. Nagsiring hi Boas nga natural la ha usa nga batan-on nga pariho kan Ruth nga magpili hin batan-on liwat nga bana, riko man o pobre. Pero karuyag ni Ruth magbuhat hin maopay diri la kan Noemi kondi pati ha namatay nga bana ni Noemi, basi diri mapara an ngaran hito ha ira tuna nga natawohan. Diri urusahon nga nabantad hi Boas ha ginbuhat ni Ruth.

19, 20. (a) Kay ano nga waray dayon pangasaw-a ni Boas hi Ruth? (b) Paonan-o nagpakita hi Boas hin pagkabuotan ngan pagkamahunahunaon kan Ruth ngan ha iya reputasyon?

¹⁹ Nagpadayon hi Boas: “Ngan yana, anak ko, ayaw kahadlok; bubuhaton ko ha imo an ngatanan nga imo sinisiring; kay an bug-os nga bungto han akon katawohan maaram nga ikaw an babaye nga birilhon.” (Rut 3:11) Nalipay liwat hi Boas ha posibilidad nga magin asawa hi Ruth. Bangin waray hiya mahipausa han ginhangyo  hiya nga magin paralukat. Kondi matadong hi Boas, ngan diri la nagpapadára ha iya karuyag. Ginsidngan niya hi Ruth nga may usa pa nga paralukat nga mas hirani nga paryente han bana ni Noemi. Kakaistoryahon anay niya ito basi ihatag an higayon nga magin bana ni Ruth.

²⁰ Ginsidngan ni Boas hi Ruth nga humigda utro tubtob ha kaagahon; katapos puydi na hiya umuli nga waray nakakakita. Karuyag ni Boas panalipdan an ira reputasyon tungod kay bangin maghunahuna an mga tawo nga may nahitabo ha ira. Hinigda utro hi Ruth, bangin mas relaks na tungod han positibo nga reaksyon ni Boas. Katapos samtang masirom pa, binuhat na hi Ruth. Ginpuno ni Boas hin sebada an kurigmos ni Ruth, ngan inuli hiya ha Betlehem.—Basaha an Rut 3:13-15.

21. Ano an nakabulig kan Ruth nga makilala sugad nga “babaye nga birilhon,” ngan paonan-o naton hiya masusubad?

²¹ Sigurado nga nalipay hi Ruth ha paghunahuna han siring ni Boas nga kilala hiya sugad nga “babaye nga birilhon.” Waray ruhaduha, an iya maopay nga reputasyon resulta han iya hingyap nga mahibaro mahitungod kan Jehova ngan mag-alagad ha Iya. Nagpakita liwat hiya hin pagkabuotan ngan pagpaid kan Noemi ngan ha mga kahimungto hito pinaagi ha pagpahiuyon ha paagi han pagkinabuhi ngan kustomre nga diri pamilyar ha iya. Basi masubad an pagtoo ni Ruth, sadang kita mangalimbasog ha pagpakita hin hilarom nga pagtahod ha iba ngan ha paagi han ira pagkinabuhi ngan kustomre. Kon buhaton naton ito, magkakaada liwat kita maopay nga reputasyon.

22, 23. (a) Ano an posible nga kahulogan han iginhatag ni Boas kan Ruth? (Kitaa an footnote.) (b) Ano an igin-aghat ni Noemi nga buhaton ni Ruth?

²² “Hin-o ka, anak ko?” an pakiana ni Noemi pag-abot ni Ruth. Bangin nakagpakiana hiya tungod kay masirom pa, ngan karuyag liwat niya hibaroan an resulta han ira plano. Ginsumatan dayon hiya ni Ruth han ngatanan nga nahitabo. Iginpakita liwat ni Ruth an damu nga sebada nga iginpapahatag ni Boas kan Noemi. *—Rut 3:16, 17; NW.

²³ Gin-aghat ni Noemi hi Ruth nga diri mamurot ha uma hito nga adlaw kondi magpabilin la ha ira balay. Ginpasarig niya hi Ruth: “An tawo diri mapahuway ngada nga hiya makatima han bagay hini nga adlaw.”—Rut 3:18.

24, 25. (a) Paonan-o iginpakita ni Boas nga matadong hiya ngan diri makikalugaringon? (b) Ano nga mga bendisyon an nakarawat ni Ruth?

 ²⁴ Husto an ginhunahuna ni Noemi mahitungod kan Boas. Hi Boas kinadto ha ganghaan han syudad diin agsob magkirigta an katigurangan han syudad, ngan ginhulat nga lumabay an mas hirani nga paryente han bana ni Noemi. Ha atubangan han mga testigo, igintanyag ni Boas hito nga tawo an higayon nga magin paralukat pinaagi ha pag-asawa kan Ruth. Kondi nagdumiri ito nga tawo tungod ha kahadlok nga maapektohan an iya panurundon. Salit ha atubangan han mga testigo iginpahayag ni Boas nga hiya an magigin paralukat. Iya papaliton an tuna han namatay nga bana ni Noemi, hi Elimelek, ngan kukuhaon sugad nga asawa hi Ruth, nga nabalo han anak ni Elimelek nga hi Malon. Nagsiring hi Boas nga hihimoon niya ito basi ‘ibangon an ngaran han namatay dida han iya panurundon.’ (Rut 4:1-10) Hi Boas usa gud nga tawo nga matadong ngan diri makikalugaringon.

²⁵ Nag-asawa hira Ruth ngan Boas. Katapos aton mababasa: “Tinagan hiya ni Jehova hin panamkon, ngan nag-anak hiya hin usa nga anak nga lalaki.” Ginpasidunggan han kababayin-an ha Betlehem hi Noemi ngan ira gindayaw hi Ruth tungod kay nagin mas maopay hiya kan Noemi kay hin pito nga anak nga kalalakin-an. Ha urhi, hinbaroan naton nga an anak nga lalaki ni Ruth nagin kaapoy-apoyan han bantogan nga hadi, hi David. (Rut 4:11-22) Hi David liwat, nagin kaapoy-apoyan ni Jesu-Kristo.—Mat. 1:1. *

26. Ano an iginpapahinumdom ha aton han ehemplo nira Ruth ngan Noemi?

²⁶ Ginbendisyonan gud hi Ruth, sugad man hi Noemi, nga bumulig ha pag-ataman ha anak ni Ruth ngan gintagad ito sugad nga iya kalugaringon nga anak. An kinabuhi hinin duha nga kababayin-an nagpapahinumdom nga nakikita ni Jehova adton mapainubsanon nga nangangalimbasog ha pagtagana ha ira pamilya ngan adton maunungon nga nag-aalagad kaupod han iya katawohan. Diri gud hiya napapakyas ha pagbalos ha matinumanon nga katawohan, pariho kanda Boas, Noemi, ngan Ruth.