1, 2. (a) Ihulagway an paglakaton nira Ruth ngan Noemi ngan an kasubo nga ira inaabat. (b) Ha ano nga paagi naiiba an paglakaton ni Ruth ha kan Noemi?

MAGKAUPOD nga nagbabaktas hira Ruth ngan Noemi ha hitaas ngan mahangin nga kapatagan han Moab. Hito nga takna, hira na la an tawo dida hiton haluag nga kapatagan. Naobserbaran ni Ruth nga tikagab-i na salit ginkikita-kita niya an iya ugangan ngan naghuhunahuna kon sadang na ba hira mamiling hin lugar nga makakaturogan. Hinigugma gud niya hi Noemi, ngan iya bubuhaton an ngatanan basi maataman hiya.

² Inin duha nga babaye masurub-on hinduro. Hi Noemi maiha na nga balo, ngan yana, namatayan na liwat hiya—an iya duha nga anak, hira Kelion ngan Malon. Hi Ruth nasusubo liwat tungod kay asawa niya hi Malon. Hira Noemi ngan Ruth uusa la an destinasyon—an bungto han Betlehem ha Israel. Kondi baga hin magkaiba an ira paglakaton. Hi Noemi tiuli pero hi Ruth tikadto ha lugar nga diri pamilyar ha iya. Iya babayaan an iya lugar, mga paryente, kustomre, ngan mga dios.—Basaha an Rut 1:3-6.

3. An baton han ano nga mga pakiana an mabulig ha aton nga subaron an pagtoo ni Ruth?

³ Ano an nagpagios kan Ruth nga buhaton ito? Paonan-o niya gin-atubang an bag-o nga kinabuhi ngan gin-ataman hi Noemi? Tikang ha baton hini nga mga pakiana, damu an aton mahibabaroan ha pagtoo ni Ruth nga sadang naton subaron. (Kitaa liwat an kahon nga “ Gutiay nga Obra Maestra.”) Siyahan, aton kitaon kon kay ano nga tikadto hira ha Betlehem.

4, 5. (a) Kay ano nga an pamilya ni Noemi binalhin ha Moab? (b) Ano nga mga pagsari an naeksperyensyahan ni Noemi ha Moab?

⁴ Nagdaku hi Ruth ha Moab, usa nga gutiay nga nasud ha este han Dagat nga Patay. Kapatagan an daku nga bahin hini nga lugar nga nahimumutang ha higtaas nga kabungtoran nga gutiay la an kakahoyan ngan may higlarom nga pangpang. Matambok an “tuna han Moab,” bisan han may gutom ha Israel. Ha pagkamatuod, ito  an rason kon kay ano nga nakilala ni Ruth hi Malon ngan an iya pamilya.—Rut 1:1.

⁵ Tungod han gutom ha Israel nagdesisyon an bana ni Noemi, hi Elimelek, nga dad-on an iya pamilya ha Moab basi didto na umukoy. Posible nga nasarihan an pagtoo han kada usa ha ira kay sugad nga mga Israelita, sadang hira regular nga magsingba ha sagrado nga lugar nga ginpili ni Jehova. (Deut. 16:16, 17) Bisan pa hito, natipigan ni Noemi nga marig-on an iya pagtoo. Kondi nasubo la gihap hiya han mamatay an iya bana.—Rut 1:2, 3.

6, 7. (a) Kay ano nga posible nga nasubo hi Noemi han nag-asawa an iya mga anak hin mga Moabita? (b) Kay ano nga darayawon an pagtratar ni Noemi ha iya mga umagad?

⁶ Posible nga nasubo liwat hiya han nag-asawa hin mga Moabita an iya mga anak. (Rut 1:4) Maaram hiya han pangalimbasog han ira kaapoy-apoyan nga hi Abraham ha pagpamiling hin maarasawa para ha iya anak, hi Isaac, tikang ha iya mga paryente nga nagsisingba kan Jehova. (Gen. 24:3, 4) Ha urhi, ginpahamangnoan han Mosaiko nga Balaud an mga Israelita nga diri tugotan an ira mga anak nga mag-asawa hin mga langyawanon basi diri maimpluwensyahan ha pagsingba hin mga dios-dios.—Deut. 7:3, 4.

⁷ Bisan pa hito, nag-asawa la gihap hira Malon ngan Kelion hin mga Moabita. Nabaraka man o nanluya hini hi Noemi, nagpakita la gihap hiya hin pagkabuotan ngan tinuod nga gugma kanda Ruth ngan Orpa, an iya mga umagad. Bangin naglalaom hiya nga ha urhi magsisingba hira kan Jehova. Anoman an iya inabat, ginhigugma gud hiya han iya mga umagad. Ngan iton ira maopay nga relasyon nakabulig han umatubang hira hin trahedya. Waray pa anak hira Ruth ngan Orpa han nabalo hira.—Rut 1:5.

8. Ano an posible nga nakabulig kan Ruth nga magin duok kan Jehova?

⁸ Nakabulig ba kan Ruth an iya gindak-an nga relihiyon basi magin andam ha sugad nga trahedya? Bangin waray. Damu an dios han mga taga-Moab; an nangunguna hito amo hi Semos. (Num. 21:29) An relihiyon han mga taga-Moab baga hin nahidadabi ha pagbuhat hin kamadarahog ngan magpakangingirhat nga butang nga komon hito nga panahon, sugad han paghalad hin mga bata. Sigurado nga nakita ni Ruth nga iba gud ito tikang ha iya hinbaroan kan Malon o Noemi mahitungod han mahigugmaon ngan maloloy-on nga Dios han Israel, hi Jehova. Hi Jehova nagmamando nga may gugma, diri ha kabangis. (Basaha an Deuteronomio 6:5.) Han mamatay an bana ni Ruth, posible nga nagin mas duok hiya kan Noemi ngan namati ha iya ginsisiring mahitungod han makagarahum-ha-ngatanan nga Dios, hi Jehova, han Iya urusahon nga mga buhat, ngan han Iya mahigugmaon ngan maloloy-on nga pakig-upod ha Iya katawohan.

9-11. (a) Ano nga desisyon an ginhimo nira Noemi, Ruth, ngan Orpa? (b) Ano an aton mahibabaroan tikang ha mga trahedya nga ira naeksperyensyahan?

 ⁹ Karuyag gud ni Noemi makabati hin sumat mahitungod ha Israel. Usa ka adlaw, hinbatian niya—bangin tikang ha usa nga negosyante—nga tapos na an gutom didto. Ginbuligan utro ni Jehova an iya katawohan. Angayan na liwat ha Betlehem an ngaran hito nga nangangahulogan hin “Balay han Tinapay.” Salit nagdesisyon hi Noemi nga umuli ha Betlehem.—Rut 1:6.

¹⁰ Ano an bubuhaton nira Ruth ngan Orpa? (Rut 1:7) Nagin duok na gud hira kan Noemi tungod han ira mga gin-agian. Hi Ruth labi nga nagin mas duok kan Noemi tungod han iya pagkabuotan ngan marig-on nga pagtoo kan Jehova. Hira nga tulo nagtikang magbaktas tipakadto ha Juda.

¹¹ An asoy mahitungod kan Ruth nagpapahinumdom nga an trahedya ngan kamatyi hin hinigugma naieksperyensyahan han ngatanan nga tawo, maopay man o maraot. (Ekles. 9:2, 11) Iginpapakita liwat hito nga kon mamatayan kita, maaramon nga mangaro kita hin bulig ha iba—labi na ha mga nagsisingba kan Jehova, an Dios nga ginsisingba ni Noemi.—Prob. 17:17.

12, 13. Kay ano nga karuyag ni Noemi nga bumalik hira Ruth ngan Orpa ha Moab imbes nga umupod ha iya, ngan ano an siyahan nga reaksyon nira nga duha?

¹² Samtang nagtitikahirayo ha Moab inin tulo nga balo, hi Noemi nagtikang mabaraka. Nahunahuna niya inin duha nga kababayin-an ngan an ira gugma ha iya ngan ha iya mga anak. Diri niya karuyag nga makapabug-at pa ha ira. Kon umupod hira ha iya, ano an iya mahihimo para ha ira ha Betlehem?

¹³ Salit hi Noemi nagsiring: “Kadto na, umuli an tagsa ha iyo ngadto ha balay han iya iroy: hi Jehova magbubuhat ha iyo hin pagpaid sugad han iyo ginbuhat han nagkamatay, ngan ha akon.” Katapos iya iginpahayag an iya hingyap nga bendisyonan unta hira ni Jehova hin bag-o nga bana ngan bag-o nga kinabuhi. Ngan an asoy nagdugang: “Busa hinadkan niya hira, ngan ira inalsa an ira tingog,  ngan nanuok.” Diri gud imposible nga higugmaon nira Ruth ngan Orpa hi Noemi tungod kay buotan hiya ngan andam magsakripisyo. Salit hira nga duha nag-insister: “Ayaw gad, kondi kami mabalik upod ha imo ngadto ha imo katawohan.”—Rut 1:8-10.

14, 15. (a) Ha ano binalik hi Orpa? (b) Paonan-o ginkombinse ni Noemi hi Ruth nga bumaya ha iya?

¹⁴ Pero hi Noemi waray dayon makombinse. Nangatadongan hiya nga waray hiya maihahatag ha ira nga maopay nga kinabuhi ha Israel kay waray hiya bana nga makakasuporta ha iya, o mga anak nga puydi nira maasawa. Ginsidngan niya hira nga nasasakit gud hiya tungod kay diri niya hira maaataman. Para kan Orpa, husto hi Noemi. Ha Moab, aadto an iya pamilya, an iya nanay, ngan an iya panimalay. Baga hin praktikal nga magpabilin didto. Salit nasusubo nga ginhadkan niya hi Noemi ngan binaya.—Rut 1:11-14.

¹⁵ Kumusta man hi Ruth? Aton mababasa: “Hi Rut kinmupkop ha iya.” Bangin nagpadayon hi Noemi pagbinaktas kondi naobserbaran niya hi Ruth nga nagsisinunod. Hiya nagsiring: “Kitaa, an imo hipag binmalik na ngadto ha iya katawohan, ngan ngadto ha iya dios-dios; umuli ka sunod ha imo hipag.” (Rut 1:15) An ginsiring ni Noemi nagpapakita hin importante nga detalye. Hi Orpa binalik diri la ha iya nasud kondi pati “ha iya dios-dios.” Hiya nagdesisyon nga magpabilin nga nagsisingba kan Semos ngan ha iba nga dios. Ito ba liwat an karuyag buhaton ni Ruth?

16-18. (a) Paonan-o hi Ruth nagpakita hin maunungon nga gugma? (b) Ano an aton mahibabaroan kan Ruth mahitungod ha maunungon nga gugma? (Kitaa liwat an mga retrato han duha nga kababayin-an.)

¹⁶ Sigurado hi Ruth kon ano an aada ha iya kasingkasing—an daku nga gugma kan Noemi ngan ha iya Dios nga ginsisingba. Salit  hiya siniring: “Ayaw ako paghangyoa ha pagbaya ha imo, ngan pagtalikod tikang ha pag-upod ha imo; kay kon ngain ka kadto, maupod ako; ngan kon diin ka huron, aadto ako huhuron; an imo katawohan maaakon katawohan, ngan an imo Dios akon Dios; Kon diin ka kamatay, didto ako pakakamatay, ngan didto ako palulubong: buhaton ni Jehova ini ha akon, ngan kapin pa, kon in bisan ano gawas han kamatayon magbulag ha imo ngan ha akon.”—Rut 1:16, 17.

¹⁷ Makapabantad gud ito nga mga pulong ni Ruth, nga bisan paglabay hin 3,000 ka tuig hinbabaroan pa gihap ito han mga tawo. Iginpapakita hito an usa nga birilhon nga kalidad—maunungon nga gugma. Marig-on ngan maunungon an gugma ni Ruth salit maupod hiya diin man kumadto hi Noemi. Kamatayon la an makakagbulag ha ira. An katawohan ni Noemi magigin iya katawohan tungod kay andam hi Ruth pagbaya han ngatanan ha Moab pati han mga dios hito. Diri pariho kan Orpa, bug-os-kasingkasing nga masisiring ni Ruth nga karuyag niya magin Dios an Dios ni Noemi, hi Jehova. *

¹⁸ Salit nagpadayon hira paglakaton tipakadto ha Betlehem; yana hira na la nga duha. Sumala ha usa nga pagbanabana, ito nga paglakaton posible umabot hin usa ka semana. Kondi sigurado nga hira nga duha nagkaada kusog tungod han presensya han kada tagsa durante hiton ira duro nga kasubo.

19. Paonan-o naton maipapakita an maunungon nga gugma nga pariho han kan Ruth ha aton mga kapamilya, kasangkayan, ngan ha kongregasyon?

¹⁹ Hinin aton panahon nga gintatawag han Biblia nga “peligroso gud nga mga panahon nga makuri pakiangayan,” naatubang kita hin magkalain-lain nga kakurian ngan kasub-anan. (2 Tim. 3:1) Salit an kalidad nga aton hinbaroan kan Ruth importante yana kay ha kakan-o pa man. An maunungon nga gugma—an klase han gugma nga naunong ha usa ngan diri gud nabaya—usa nga daku nga bulig ha mga nagkikinabuhi hinin masamok nga kalibotan. Kinahanglan ito han mag-asawa, mga membro han pamilya, mga magsarangkay, ngan han Kristiano nga kongregasyon. (Basaha an 1 Juan 4:7, 8, 20.) Samtang aton ginkukultibar ito nga klase hin gugma, aton ginsusubad an maopay nga ehemplo ni Ruth.

20-22. (a) Paonan-o nakaapekto kan Noemi an iya nagin kinabuhi ha Moab? (b) Ano an sayop nga panhunahuna ni Noemi mahitungod ha iya mga kakurian? (Kitaa liwat an Santiago 1:13.)

²⁰ Magkaiba an pagsiring nga may-ada kita maunungon nga  gugma ngan an pagpakita hito. Hi Ruth may higayon ha pagpakita han iya maunungon nga gugma diri la kan Noemi kondi pati ha Dios nga iya ginpili, hi Jehova.

²¹ Ha kataposan, inabot hira ha Betlehem, usa nga bungto nga mga napulo ka kilometro ha sur han Jerusalem. Baga hin prominente hadto hi Noemi ngan an iya pamilya dida hinin gutiay nga bungto kay nagin uruistorya an iya pagbalik. Ginkinita hiya han mga babaye ngan nasiring: “Amo ba ini hi Noemi?” Matin-aw nga daku an nagbag-o ha iya han inukoy hiya ha Moab; nakikita ha iya dagway an damu ka tuig nga pagkuri ngan kasub-anan.—Rut 1:19.

²² Iginsumat ni Noemi ha iya paryente nga kababayin-an ngan mga amyaw an makasurubo nga nahitabo ha iya. Inabat pa ngani niya nga kinahanglan liwanan an iya ngaran nga Noemi nga nangangahulogan hin “Akon Nalilipayan,” hin Mara nga nangangahulogan hin “Mapait.” Makalolooy gud hi Noemi! Pariho kan Job, natoo hiya nga tikang kan Jehova an iya mga kakurian.—Rut 1:20, 21; Job 2:10; 13:24-26.

23. Ano an ginhunahuna ni Ruth ha pagtikang nira pag-ukoy ha Betlehem, ngan ano an probisyon han Mosaiko nga Balaud para ha mga pobre? (Kitaa liwat an footnote.)

²³ Ha pagtikang han ira pag-ukoy ha Betlehem, naghunahuna hi Ruth kon paonan-o niya masusuportahan an iya kalugaringon ngan hi Noemi. Hinbaroan niya nga an Balaud ni Jehova ha Israel may mahigugmaon nga probisyon para ha mga pobre. Gintutugotan hira pagkadto ha kaumhan durante han pag-ani ngan sundan an mag-arani, tirukon an nanhisalin pati an mga tumubo ha ligid han uma. *—Leb. 19:9, 10; Deut. 24:19-21.

24, 25. Ano an ginbuhat ni Ruth han nahingadto hiya ha uma ni Boas, ngan ano an nahiuupod ha pagpamurot ha uma?

²⁴ Usa ka beses han pag-ani han sebada, posible nga Abril ha aton kalendaryo yana, hi  Ruth kumadto ha uma basi pahimulsan an probisyon ha pamurot. Nahingadto hiya ha uma ni Boas, usa nga riko nga tag-iya hin katunaan ngan paryente han bana ni Noemi nga hi Elimelek. Bisan kon may katungod hiya ha pamurot sumala ha Balaud, nagsarit la gihap hiya ha batan-on nga lalaki nga nanginginano han uma. Gintugotan hiya, salit namurot hiya.—Rut 1:22–2:3, 7.

²⁵ Handurawa hi Ruth nga ginsusundan an mga nag-aani. Samtang ira gin-gagarab an sebada, ginpupurot niya an mga nahuhulog, ginbubugkos ito, ngan gindadara ha usa nga lugar diin puydi niya ito iglambos basi magkahudlog an lugas. Maiha ngan makapoy ito nga trabaho, ngan nagtitikakuri samtang nagtitikahitaas an adlaw. Kondi nagpadayon la gihap hiya, naundang la ha pagtrapo han iya balhas ngan ha pagpaniudto, bangin ha usa nga sirongan para ha mga parauma.

26, 27. Ano nga klase hin tawo hi Boas, ngan paonan-o niya gintratar hi Ruth?

²⁶ Posible nga diri naghuhunahuna hi Ruth nga may makakaobserbar ha iya. Kondi nakita hiya ni Boas ngan nagpakiana ha nanginginano han uma mahitungod kan Ruth. Ginkukumusta ni Boas, usa nga tawo nga may daku nga pagtoo, an iya mga parauma—nga an iba bangin inadlaw la o mga langyawanon pa ngani—pinaagi ha pagsiring: “Hi Jehova mag-upod unta ha iyo.” Nabaton liwat hira ha pariho nga paagi. Inin edaran nga tawo nga nahigugma ha Dios nagkaada kinag-anak nga pagtagad kan Ruth.—Rut 2:4-7.

²⁷ Iya gintawag hi Ruth nga “anak ko” ngan ginsagdonan nga mamurot ha iya uma ngan diri humirayo ha batan-on nga kababayin-an han iya panimalay basi diri samukon han mga parauma nga  kalalakin-an. Ginsiguro niya nga may paniudtuhon hi Ruth. (Basaha an Rut 2:8, 9, 14.) Labaw ha ngatanan, iya ginkumendasyonan hiya ngan gindasig. Ha ano nga paagi?

28, 29. (a) Ano nga klase hin reputasyon may-ada hi Ruth? (b) Paonan-o ka mahimo umayop kan Jehova, pariho kan Ruth?

²⁸ Han ginpakianhan ni Ruth hi Boas kon kay ano nga buotan hiya ha iya, nga usa nga langyawanon, binaton hi Boas nga hinbatian niya an ngatanan nga ginbuhat ni Ruth para kan Noemi. Posible nga gindayaw ni Noemi hi Ruth ha mga kababayin-an ha Betlehem, ngan nakaabot ito kan Boas. Maaram liwat hi Boas nga nagsisingba na hi Ruth kan Jehova kay hiya siniring: “Hi Jehova magbalos han imo binuhat, ngan an hingpit nga balos ihatag unta ha imo ni Jehova, an Dios ha Israel, ha ubos han iya mga pako nakanhi ka pag-ayop.”—Rut 2:12.

²⁹ Ito nga mga pulong sigurado nga nakadasig gud kan Ruth! Oo, nagdesisyon hiya nga umayop ilarom han “mga pako” ni Jehova nga Dios, pariho hin piso nga naabat nga talwas ha ilarom han nagpapanalipod nga mga pako han iroy hito. Nagpasalamat hiya kan Boas ha pagin buotan ha iya, ngan nagpadayon hiya ha pagtrabaho tubtob ha gab-i.—Rut 2:13, 17.

30, 31. Ano an aton mahibabaroan kan Ruth mahitungod ha disposisyon ha trabaho, pagin mapasalamaton, ngan maunungon nga gugma?

³⁰ An ginbuhat ni Ruth usa nga maopay nga susbaranan ha aton ngatanan nga apektado han kakurian ha ekonomiya. Waray niya hunahunaa nga obligado an iba nga buligan hiya, salit gin-apresyar niya an bisan ano nga iginhahatag ha iya. Waray niya ikaawod an minos ngan makuri nga trabaho para ha iya hinigugma. Mapasalamaton nga ginsunod niya an maaramon nga sagdon may kalabotan ha talwas nga pagtrabaho ngan ha mag-opay nga kaupod. Labaw ha ngatanan, waray niya hingalimti kon kan kanay hiya sadang umayop—ha iya nagpapanalipod nga Amay, hi Jehova nga Dios.

³¹ Kon magpakita kita hin maunungon nga gugma pariho kan Ruth ngan subaron an iya pagkamapainubsanon, pagkamaduruto, ngan pagkamapasalamaton, an aton pagtoo magigin susbaranan ngan makakabulig liwat ha iba. Kondi, paonan-o nagtagana hi Jehova kanda Ruth ngan Noemi? Aton paghihisgotan ito ha sunod nga kapitulo.