Kada adlaw, nakikiaway an aton lawas kontra ha mga kaaway nga diri nakikita kondi delikado ha kahimsog. Ini nga mga kaaway, sugad han bakterya, virus, ngan parasito, nagbubutang han imo kinabuhi ha peligro. * Bangin diri mo naaabat an away ha sulod han imo lawas tungod kay gin-aatohan o ginpapatay pa ngani ito han imo imyunidad antes ka magkaada mga sintomas. Kondi, usahay nagdadaog inin nakakadaot nga mga kagaw. Tungod hito, bangin kinahanglan mo pakusgon an imo depensa pinaagi hin medisina ngan iba pa nga pagtambal.

Ha sulod hin yinukot ka tuig, haros waray hinbabaroan an mga tawo mahitungod ha peligro nga gindadara han nakakadaot nga mga organismo nga nakikita la ha mikroskopyo. Kondi han napamatud-an han mga syentista han ika-19 ka siglo nga an kagaw hinungdan han sakit, mas nabuligan kita ha pagdepensa ha aton lawas. Tungod han pagsaliksik ha syensya, nawara o naibanan hin daku an peligro ha pagkaada nakakatapon nga sakit, sugad han hangga ngan polio. Pero yana nagigin komon na liwat an iba nga sakit sugad han malarya ngan dengue. Kay ano? Tagda an masunod:

• Kada tuig, minilyon an nagbibiyahe ha bug-os nga kalibotan nga agsob nagdadara hin mga kagaw nga hinungdan hin sakit. Sumala ha usa nga artikulo ha Clinical Infectious Diseases, “an haros tanan nga organismo nga nagdadara hin nakakatapon ngan makamaratay nga sakit” mahimo maipasarang han mga nagbibiyahe ha iba-iba nga dapit han kalibotan.

• May pipira nga bakterya nga diri na namamatay ha antibayotik. ‘An kalibotan tisulod na ha tinatawag nga post-antibiotic era, diin damu han sakit an diri na namamatay ha antibayotik,’ siring han World Health Organization.

• An kasamok ngan kapobrehan agsob makaulang ha mga pangalimbasog han gobyerno nga makontrol an pagsarang han sakit.

• Damu nga tawo an waray praktikal nga kahibaro kon paonan-o malilikyan an sakit.

Bisan pa hinin nakakaalarma nga mga panhitabo, damu an imo mahihimo basi panalipdan an imo kalugaringon ngan an imo pamilya. Iginpapakita han masunod nga artikulo nga bisan kon nag-uukoy ka ha pobre nga nasud, may-ada simple ngan epektibo nga mga paagi nga imo mahihimo basi malikyan an sakit.