Apokripal nga mga Ebanghelyo—Nakatago nga mga Kamatuoran Mahitungod kan Jesus?

“DAKU ini nga isyu. Diri ini makakarawat han damu nga tawo.” “Ginbabag-o hini an kasaysayan han siyahan nga Kristianismo.” Ito an siring han mga eskolar nga nalilipay ha pagpublikar han “Ebanghelyo ni Judas,” usa nga sinurat nga ginhuhunahuna nga nawara ha sulod hin sobra 16 ka siglo (makikita ha igbaw).

Nagkainteres na liwat an mga tawo ha apokripal nga mga ebanghelyo. May mga nasiring nga iginhahayag hini an importante nga mga panhitabo ngan katutdoan tikang han kinabuhi ni Jesus nga maiha na nga nakatago. Kondi ano an apokripal nga mga ebanghelyo? Nagtututdo gud ba ito han kamatuoran mahitungod kan Jesus ngan han Kristianismo nga diri naton mabibilngan ha Biblia?

Kanonikal Ngan Apokripal nga mga Ebanghelyo

Ha kabutngaan han 41 ngan 98 K.P., ginsurat nira Mateo, Markos, Lukas, ngan Juan ‘an kasaysayan ni Jesu-Kristo.’ (Mateo 1:1) Ini nga mga asoy usahay gintatawag nga mga ebanghelyo, nangangahulogan nga “Maopay nga Sumat” mahitungod kan Jesu-Kristo.—Markos 1:1.

Bisan kon may yinakan nga mga gintotoohan ngan iba nga sinurat mahitungod kan Jesus, inin upat nga Ebanghelyo la an gintatagad nga giniyahan han Dios ngan takos magin bahin han Baraan nga Kasuratan—nga nagtatagana “han kamatuoran” mahitungod han kinabuhi ngan katutdoan ni Jesus dinhi ha tuna. (Lukas 1:1-4; Buhat 1:1, 2; 2 Timoteo 3:16, 17) Ini nga mga Ebanghelyo gin-unabi ha ngatanan nga kadaan nga listahan han Kristiano Griego nga Kasuratan. Salit waray basihan an pagkwestyon kon tinuod ngan kon bahin ba ito han giniyahan nga Pulong han Dios.

Kondi paglabay han panahon, nagkaulpot an mga sinurat nga gintagad liwat sugad nga mga ebanghelyo. Gintawag ito nga apokripal. *

Ha pag-ikatarapos han ikaduha ka siglo, iginsurat ni Irenaeus han Lyon nga an mga nag-apostata han Kristianismo may “damu hinduro nga apokripal ngan diri husto nga mga dokumento,” ngan mga ebanghelyo nga “hira mismo an nagsurat basi samukon an hunahuna han diri mag-aramon nga tawo.” Salit ha urhi an apokripal nga mga ebanghelyo gintagad nga peligroso basahon o pagtag-iyahon.

Kondi han Edad Medya, padayon nga ginkopya ngan gintipigan ito han mga mongha ngan mga parakopya. Han ika-19 ka siglo, damu an nagkainteres hito ngan damu nga koleksyon han mga sinurat ngan han ginpaopay nga mga edisyon han apokripa, upod na han pipira nga ebanghelyo, an nadiskobrehan. Yana may mga edisyon nga iginpublikar ha damu nga nangunguna nga moderno nga yinaknan.

 Apokripal nga mga Ebanghelyo: Hirayo ha Tinuod nga mga Asoy Mahitungod kan Jesus

An apokripal nga mga ebanghelyo agsob nga nakapokus ha mga tawo nga makausa la o waray ngani unabiha han kanonikal nga mga Ebanghelyo, o nagsusumat hin waray basihan nga impormasyon nga nahitabo kuno han bata pa hi Jesus. Tagda an pipira hini.

◼ An “Kadaan nga Ebanghelyo ni Jakobo” nga gintatawag liwat nga “An Katawo ni Maria,” nagsasaysay han katawo ngan pagkabata ni Maria pati han iya pag-asawa kan Jose. Salit, gintatagad ito nga relihiyoso nga susmatanon ngan hinimo-himo la. Nasiring ito nga nagpabilin nga birhen hi Maria, ngan matin-aw nga iginsurat basi dayawon hiya.—Mateo 1:24, 25; 13:55, 56.

◼ An apokripal nga “Ebanghelyo ni Tomas” nakasentro ha pagkabata ni Jesus—mga 5 tubtob 12 anyos—nagsusulod hin mga milagro nga makuri toohan nga hiya an nagbuhat. (Kitaa an Juan 2:11.) Iginhuhulagway hini hi Jesus sugad nga bata nga sarawayon, madagmit masina, ngan mabulos, nga nagamit hin gahum ha pagbulos ha iya mga titser, amyaw, ngan ha iba nga kabataan, nga an iba iya ginbuta, ginpiangan, o ginpatay pa ngani.

◼ An pipira hini nga ebanghelyo, sugad han “Ebanghelyo ni Pedro,” nakasentro ha pagbista, kamatayon, ngan pagkabanhaw ni Jesus. An iba, sugad han “Mga Buhat ni Pilato,” nga bahin han “Ebanghelyo ni Nikodemo,” nakasentro ha mga tawo nga may kalabotan hito nga mga panhitabo. Tungod kay inimbento la an mga impormasyon ngan mga tawohan hito, diri gud ito matataporan. An “Ebanghelyo ni Pedro” nakasentro ha pagpamatuod nga waray sala hi Ponsio Pilato, ngan naghuhulagway han pagkabanhaw ni Jesus ha diri katoohan nga paagi.

Apokripal nga mga Ebanghelyo Ngan Apostasya Tikang ha Kristianismo

Han Disyembre 1945, hirani ha Nag Hammadi, ha Upper Egypt, diri tinuyo nga nabilngan hin pobre nga mga tawo an 13 nga manuskrito nga ginsurat ha papiro nga nagsusulod hin 52 nga dokumento. Inin ikaupat ka siglo nga dokumento iginkaw-ing ha relihiyoso ngan maaramon nga grupo nga gintatawag nga Gnostisismo. Tungod han ginsaralakot nga relihiyoso nga rituwal, paganismo, pilosopiya han Griego, Judaismo, ngan Kristianismo, nagin maraot nga impluwensya ito ha mga nag-aangkon nga Kristiano.—1 Timoteo 6:20, 21.

An “Ebanghelyo ni Tomas,” an “Ebanghelyo ni Felipe,” ngan an “Ebanghelyo han Kamatuoran,” nga makikita ha “Nag Hammadi Library,” nagpipresenta hin iba-iba nga misteryoso nga Gnostiko nga mga ideya nga baga hin tikang kan Jesus. An “Ebanghelyo ni Judas” nga nadiskobrehan pa la gintatagad liwat nga usa han Gnostiko nga ebanghelyo. Iginhuhulagway hito hi Judas sugad nga an amo la nga apostol nga nakilala kon hin-o gud hi Jesus. Usa nga eksperto hini nga ebanghelyo nasiring nga ginhuhulagway hito hi Jesus sugad nga “usa nga magturutdo ngan parahayag han kinaadman ngan kahibaro, diri magtaralwas nga namatay para ha mga sala han kalibotan.” Samtang an giniyahan nga mga Ebanghelyo nagtututdo nga hi Jesus namatay sugad nga halad para ha mga sala han katawohan. (Mateo 20:28; 26:28; 1 Juan 2:1, 2) Matin-aw nga an Gnostiko nga mga ebanghelyo iginsurat basi paluyahon, imbes parig-unon, an aton pagtoo ha Biblia.—Buhat 20:30.

An Pagin Labaw han Kanonikal nga mga Ebanghelyo

An detalyado nga pag-usisa ha apokripal nga mga ebanghelyo nagpapamatuod nga buwa gud ito. Kon itatanding liwat ito ha kanonikal nga mga Ebanghelyo, makikita nga diri ito giniyahan han Dios. (2 Timoteo 1:13) Tungod kay ginsurat han mga diri nakilala kan Jesus o han iya mga apostol, waray ito maisusumat nga nakatago nga kamatuoran mahitungod kan Jesus o han Kristianismo. Lugod nagsusulod ito hin diri husto, inimbento la, ngan diri katoohan nga mga asoy nga diri makakabulig ha pagkilala kan Jesus ngan paghibaro han iya katutdoan.—1 Timoteo 4:1, 2.

Ha luyo nga bahin, hira Mateo ngan Juan kaapi han 12 nga apostol; hira Markos ngan Lukas mga duok nga kaupod-upod nira Pedro ngan Pablo. Iginsurat nira an ira mga Ebanghelyo ha giya han baraan nga espiritu han Dios. (2 Timoteo 3:14-17) Tungod hito, an upat nga Ebanghelyo nagsusulod han ngatanan nga ginkikinahanglan han usa basi magkaada pagtoo nga “hi Jesus amo hi Kristo nga Anak han Dios.”—Juan 20:31.

[Footnote]

[Ginkuhaan han Retrato ha pahina 18]

Kenneth Garrett/National Geographic Stock