YAKUSALIWUSYAGA ŴACHINYAMATA
Ana Mpaka Ndendeje Yamtuli Kuti Ngatendaga Sooni?
Kusakala kwa sooni: Sooni mpaka simtendekasye mundu ngakola achimjakwe.
Umbone wa sooni: Ngaŵa kuti ndaŵi syosope sooni sikusaŵa syakusakala. Sooni mpaka simkamuchisye mundu kuti aganisyeje mkanaŵechete, soni kuti ŵapikanichisyeje chenene ŵane pakuŵecheta.
Mfundo jambone: Naga apano akuwoneka kuti ali ŵa sooni, yeleyi ngayikugopolela kuti tachiŵa ŵa sooni mpaka kalakala. Ngani ajino chijakamuchisye pa mbali jeleji.
Amanyilileje yindu yayikwatesya sooni
Sooni mpaka simtendekasye mundu kola woga mwamti ni kulepelaga kuŵechetana ni ŵandu pameso ni pameso. Yakuyichisya yakwe, mundu akusaliwonaga kuti ali jikajikape soni akusaŵaga jwamtaŵiche. Nambo naga akumanyilila yindu yayikwatesya sooni, mwine mpaka ayiwone kuti yili yangali mate. Kwende tulole yisyasyo yitatu yakuyichisyayi:
Woga wandanda: “Ngangumanyilila ngani syampaka mbecheteje.”
Yisyesyene yakwe: Ŵandu akusakumbuchila mnope yatesile wawojo pakwasangalasya, ngaŵaga yaŵechete wawojo. Mpaka anandiye woga naga akutenda yakomboleka kuti aŵeje ŵakupikanichisya yindu soni naga akusatenda chidwi ni yakuŵecheta ŵane.
Mfundo jakusosekwa kujiganichisya: Ana wawojo akusasaka kuti mjawo aŵe jwamtuli? Ana akusasaka jwakunonyela kuŵecheta mnope kapena jwakusiŵapikanilaga ŵane pakuŵecheta?
Woga waŵili: “Ŵandu mpaka aganisyeje kuti ndili mundu jwakupesya.”
Yisyesyene yakwe: Ŵandu mpaka asaleje yakwamba ugwe, chinga uli jwa sooni kapena iyayi. Yili yakomboleka kumasya woga welewu soni kwakamuchisya ŵane kuti aŵecheteje yambone yakwamba wawojo. Nambo yeleyi mpaka yikomboleche naga achimjawowo akwawona wawojo kuti akusaŵaga jwagopoka kusala nganisyo syawo.
Mfundo jakusosekwa kujiganichisya: Naga akusaganisya kuti ŵandu akusagamba kwawona wawojo mwakulemwecheka, ana mpaka kuŵe kulemwa kuŵecheta kuti wawojo akwawonasoni ŵane mwakulemwecheka ligongo lyakuganisya kuti jemanjajo ngakwanonyela wawojo?
Woga watatu: “Chindende sooni naga nguŵecheta yakulemwecheka.”
Yisyesyene yakwe: Ndaŵi sine, yeleyi yikusamtendechela jwalijose. Nambo kumanyilila kuti yindu yampaka alemwesye mpaka yakamuchisye achimjawo kumanyilila kuti wawojo nganaŵa jwamlama, mpaka kwakamuchisye kuti amalane ni woga.
Mfundo jakusosekwa kujiganichisya: Ana ngakusasangalala kuŵa ni ŵandu ŵakusajitichisya kuti nganaŵa ŵamlama?
Ana akumanyilila? Ŵandu ŵane akusaganisya kuti nganaŵa ŵa sooni ligongo lyakuti akusiŵatumichisya achimjawo mautenga gejinji. Nambo mpaka aŵe pa ujakwe wakulimba ni mundu naga akusakunguluka ni mundujo meso ni meso. Namatetule jwine lina lyakwe Sherry Turkle jwalembile kuti, “Patukuwonegana ni achimjetu soni patukupikana maloŵe gawo ni patukusaŵa ŵakamulana mnope.” a
Palesile kutenda woga, chachiwona kuti kunguluka ni ŵandu ŵane pameso ni pameso nganikuŵa kwakutesya woga.
Yampaka atende
Aŵambaleje kuliwanichisya ni ŵane. Chakulinga chawo chikaŵa chakuti aŵe mundu jwakupakombola kuŵecheta chenene. Nambo chiŵeje kupata matala gakumalana ni sooni kuti akomboleje kupata achimjawo ŵambone.
“Ngaŵa kuti akusosekwa kuŵechetana kwandaŵi jelewu soni ngayikusosekwa kuti ŵandu wosope ayikane pakumanyilila kuti Che nyono apali. Nambo mpaka agambe kulimanyikasya kwa mundu jwanganiwuwoneganeje najo kapena kumwusya yiwusyo yine kuti umanyilile yejinji.”—Alicia.
Mfundo ja m’Baibulo: “Mundu jwalijose agalinjeje masengo gakwe mugaŵelele. Naga gali gambone, komboleka kusengwa ligongo lya masengo gakwego, pangalandanichisya ni masengo gatesile jwine.”—Agalatiya 6:4.
Alolechesyeje yakutenda ŵane. Alolechesyeje yakusatendaga ŵandu ŵakusanonyela yakunguluka. Ŵalolechesyeje mwakusaŵechetelaga ni ŵane. Ana ni chichi chachikusichakamuchisyaga kuŵecheta chamti myoyo? Ana ni yindu yapi yayikusiyalema? Ana jemanjajo akwete umanyilisi wamtuli wakusaka kuti nombe nawo wawojo akole?
“Aloleje yakutenda ŵane soni alijiganyeje kutyochela kwa ŵandu ŵakusapataga achimjawo mwangasawusya. Akusosekwa aloleje mwakutendela soni mwakuŵechetela pasimene ni mundu jwakuti nganawoneganeje.”—Aaron.
Mfundo ja m’Baibulo: “Chisyano chikusaŵatika chisyano chijakwe, myoyo peyo soni nombenajo mundu akusasyana mundu mjakwe.”—Misyungu 27:17.
Awusyeje yiwusyo. Ndaŵi syejinji ŵandu akusanonyela kusala nganisyo syawo pa yindu yine. Myoyo akusosekwa awusyeje yiwusyo mu litala lyakuti atande kukambilana ni mundujo. Yeleyi yikusakamuchisya kuti ŵandu akagamba kuganichisya ya wawojo, nambo m’malo mwakwe aganichisyeje muchajanjile yakwawusyayo.
“Kosechela mkanaŵechetane ni mundu kukusanandiya woga. Mpaka akosechele mitwe ja ngani kapena yiwusyo ni chakulinga chakuti pachakaŵechetaneje ni mundu jwakuti nganawoneganeje najo akaja kutenda woga.”—Alana.
Mfundo ja m’Baibulo: “Mkagamba kusaka yindu yayikumnonyelesya m’mwejo jikape, nambo soni yayikwanonyelesya ŵane.”—Afilipi 2:4.
a Kutyochela m’buku jakuti, Reclaiming Conversation.
