1, 2. ¿Baʼax kʼaʼabéet kaʼach u beetik Elías, yéetel bix u jelaʼanil tiʼ Acab?

ELÍASEʼ tu jach tsʼíiboltik kaʼach u yantal tu juunal yoʼolal u tsikbal yéetel u Taata yaan teʼ kaʼanoʼ. Le yaʼabkach máakoʼob baʼpachmiloʼ táant u yilkoʼob u yéemel le kʼáakʼ teʼ kaʼan jeʼex tu yaʼaliloʼ, maʼ xaaneʼ yaʼab tiʼ letiʼobeʼ u kʼáatoʼob kaʼach náatsʼal yiknal Elías u kiʼikiʼtʼantoʼob yéetel ka lúubkoʼob utsil tu táan. Baʼaleʼ táanil tiʼ u naʼakal tu maas kaʼanlil u witsil Carmelo, tuʼux jach kʼaʼam u yuʼubaʼal u jaatsʼ le iikʼ yéetel tuʼux jeʼel u yantal tu juunal utiaʼal u payalchiʼ tiʼ Jéeobaoʼ, Elíaseʼ yaan junpʼéel baʼax talam unaj u beetik. Letiʼeʼ unaj u bin tʼaan yéetel le rey Acaboʼ.

² Jach yaʼab u jelaʼanil le kaʼatúul máakoʼobaʼ. Acabeʼ, kex u vestirtmuba jeʼex juntúul reyeʼ, kaʼanal u yich, apóstata yéetel séebaʼan u yoksaʼal tu pool u beet baʼaloʼob kʼaastak. Baʼaleʼ Elíaseʼ u búukintmaj le nookʼ ku tsʼáaik juntúul profetaoʼ, maʼ xaaneʼ beetaʼan yéetel u kʼéewelil baʼalcheʼ wa yéetel u tsoʼotsel camello wa chivo. Tsʼoʼoleʼ Elíaseʼ jach maʼ saajkiʼ, nojoch u fe yéetel jach chúukaʼan u yóol. Le baʼaxoʼob úuch teʼ kʼiinoʼ tsʼoʼok u yeʼesik bix cada juntúul tiʼ letiʼob.

3, 4. 1) ¿Baʼaxten jach maʼ bin maʼalobil tiʼ Acab mix xan tiʼ le uláakʼ máaxoʼob adorartik Baaloʼ? 2) ¿Baʼax kʼáatchiʼiloʼob ken k-il u núukil?

³ Teʼ kʼiin jeʼeloʼ jach maʼ bin maʼalobil tiʼ Acab mix tiʼ le uláakʼ máaxoʼob adorartik Baaloʼ. Le máaxoʼob yanoʼob tu reinoil le 10 chʼiʼibaloʼoboʼ, tsʼoʼok u yilkoʼob maʼ u jaajil dios le Baal ku péeksaʼal u adorartoʼob tumen Acab yéetel le reina Jezabeloʼ, tumen maʼ páajchaj u beetik mix baʼaliʼ. Le dios maʼ kuxaʼanoʼ maʼ béeychaj u beetik u yantal mix junpʼíit kʼáakʼ kex táan kaʼach u sen kʼáataʼaltiʼ yéetel kex táan u yúuchul óokʼot yéetel u weʼekel kʼiʼikʼ utiaʼal u adorartaʼal. Maʼ páajchaj u beetik xan mix baʼal utiaʼal maʼ u kíimsaʼal le 450 sacerdoteʼob jach u náajaltmoʼoboʼ. Baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼax maʼ béeychajak u beetik le maʼ jaajil diosoʼ, yéetel jach maʼ kun xáantal ken ilaʼak. Tsʼoʼok maas tiʼ óoxpʼéel jaʼaboʼob táan u jach kʼáat óoltaʼal tiʼ tumen u profetaʼob ka u beet u kʼáaxal jaʼ utiaʼal ka xuʼuluk u muʼyaj le máakoʼoboʼ, baʼaleʼ mix baʼal páajchaj u beetik. Utiaʼal u yeʼesik Jéeoba letiʼ u jaajil Dioseʼ, jach taʼaytak u beetik u kʼáaxal jaʼ (1 Rey. 16:30–17:1; 18:1-40).

⁴ ¿Baʼax kʼiin ken u beet kaʼach Jéeoba leloʼ? ¿Baʼax ken u beet  kaʼach Elías le táan u páaʼtik u yilik baʼax ken u beet Jéeobaoʼ? ¿Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le fe anchajtiʼoʼ? Koʼox ilik baʼax ku yaʼalik le Biblia tu yoʼolaloʼ (xok 1 Reyes 18:41-46).

5. ¿Baʼax tu yaʼalaj Elías ka u beet Acab, yéetel kaanbalnaj wa tiʼ le baʼaxoʼob úuchoʼ?

⁵ Elíaseʼ náatsʼ yiknal Acab ka tu yaʼalajtiʼ: «Xeen janal yéetel ukʼul, tumen táan u yuʼubaʼal u kíilbal le kʼaʼamkach jaʼoʼ». ¿Kaanbalnaj wa le kʼasaʼan rey yoʼolal le baʼaxoʼob úuch teʼ kʼiin jeʼeloʼ? Le Bibliaoʼ mix baʼal ku yaʼalik tu yoʼolal, mix tuʼux ku yeʼesik wa yaachaj u yóol yéetel wa tu kaxtaj u yáantaj Elías utiaʼal ka kʼáataʼak ka perdonartaʼak tumen Jéeoba. Acabeʼ chéen bin «janal yéetel ukʼul» (1 Rey. 18:41, 42). ¿Baʼax túun tu beetaj Elías?

6, 7. ¿Baʼax tu kʼáataj Elías ich payalchiʼ, yéetel baʼaxten?

⁶ Jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ ‹Elíaseʼ naʼak tu kaʼanlil u witsil Carmelo, ka xolaj luʼum táan tak u tsʼáaik u pool tu tojil u píixoʼob›. Jeʼex k-ilkoʼ Acabeʼ chéen táan u kaxtik kaʼach u tséentkuba, baʼaleʼ Elíaseʼ tu yilaj bey junpʼéel jach maʼalob súutukil utiaʼal u payalchiʼ tiʼ u Taata yaan teʼ kaʼanoʼ. Elíaseʼ tu yeʼesaj jach kabal u yóol le ka xolaj luʼum táan tak u tsʼáaik u pool tu tojil u píixoʼoboʼ. ¿Baʼax táan kaʼach u beetik? Le Bibliaoʼ ku yaʼalik teʼ Santiago 5:18, táan kaʼach  u payalchiʼ utiaʼal u kaʼa kʼáaxal jaʼ. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ le payalchiʼaʼ tu beetaj le tiaʼan tu witsil Carmelooʼ.

⁷ Jéeobaeʼ u yaʼalmaj tiʼ Elías: «Bíin in beet u kʼáaxal jaʼ yóokʼol le luʼumaʼ» (1 Rey. 18:1). Le oʼolal Elíaseʼ payalchiʼinaj utiaʼal u kʼáatik ka úuchuk le baʼax u kʼáat Jéeobaoʼ, lelaʼ letiʼe baʼax tu kaʼansaj xan Jesús tiʼ u disipuloʼob ka máan kʼiinoʼ (Mat. 6:9, 10).

8. ¿Baʼax k-kanik yoʼolal le baʼax tu kʼáataj Elías ich payalchiʼoʼ?

⁸ Le baʼax tu beetaj Elíasoʼ yaʼab baʼax ku kaʼansiktoʼon yoʼolal le payalchiʼoʼ. Letiʼeʼ maas kʼaʼanaʼan tu yilil ka béeychajak baʼax u kʼáat Jéeoba. Ken payalchiʼinakoʼon xaneʼ maʼatech u tuʼubultoʼon lelaʼ: «Jeʼel baʼalak ka k-kʼáat tiʼ [Dios] jeʼex uts tu tʼaaneʼ, letiʼeʼ yaan u yuʼubik» (1 Juan 5:14). Baʼaleʼ utiaʼal k-ojéeltik yoʼolal baʼax jeʼel u páajtal k-payalchiʼeʼ, unaj k-kʼaj óoltik baʼaxoʼob uts tu tʼaan Dios, utiaʼal lelaʼ kʼaʼabéet k-xokik sáamsamal le Bibliaoʼ. U jaajileʼ Elías xaneʼ u kʼáat u yil u kaʼa kʼáaxal le cháakoʼ tumen táan u muʼyaj u yéet kaajaloʼob. Maʼ xaaneʼ le ka tsʼoʼok u yilik le milagro tu beetaj Jéeobaoʼ, yéetel kiʼimak óolal tu jach tsʼáaj nib óolal tiʼ. Ken payalchiʼinakoʼon xaneʼ kʼaʼabéet u chíikpajal k-tsʼáaik nib óolal yéetel k-kʼáat u yutsil u maasil (xok 2 Corintoiloʼob 1:11; Filiposiloʼob 4:6).

9. ¿Baʼax tu yaʼalaj Elías tiʼ u palitsil ka u beete, yéetel baʼax kaʼapʼéel baʼal ku kaʼansiktoʼon?

⁹ Elíaseʼ u yojel yaan u beetik Jéeoba u kaʼa kʼáaxal le cháakoʼ, baʼaleʼ maʼ u yojel baʼax kʼiin ken u beetiʼ. ¿Baʼax túun ken u beet le táan u páaʼtikoʼ? Ilawil baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ: «Ka tu yaʼalaj tiʼ u palitsil: Xeeneʼ ka paakatnakech tu tojil le kʼáaʼnáaboʼ. Letiʼeʼ bineʼ [ka] paakatnajeʼ ka tu yaʼalaj: Mix baʼal kin wilik. Baʼaleʼ Elíaseʼ tu kaʼa aʼalaj: suunen siete u téenel» (1 Rey. 18:43). Le baʼax tu beetaj Elíasoʼ ku kaʼansiktoʼon kex kaʼapʼéel baʼal: u kʼaʼabéetil u kʼubik u yóol máak tiʼ le baʼax ken u beet Jéeobaoʼ yéetel u chúukpajal u yóol u páaʼte.

10, 11. 1) ¿Bix tu yeʼesil Elías u kʼubmaj u yóol tiʼ le baʼax u yaʼalmaj u beetik Jéeobaoʼ? 2) ¿Baʼaxten jeʼel u páajtal k-kʼubik k-óol tiʼ Dios xaneʼ?

¹⁰ Elíaseʼ jach tu kʼubaj u yóol tiʼ le baʼax u yaʼalmaj u beetik Jéeobaoʼ, le beetik seguernaj u páaʼtik u yilik baʼax hora ken u beet le baʼax u yaʼalmoʼ. Le oʼolal tu yaʼalaj tiʼ u palitsil ka xiʼik tiʼ junpʼéel tuʼux kaʼanal utiaʼal u yilik wa yaan junpʼéel baʼax eʼesik táan u taal le cháakoʼ. Cada ken suunak u palitsil lubaʼan u yóoleʼ ku yaʼalik:  «Mix baʼal kin wilik». U jaajileʼ mix junpʼéel múuyal ku yilaʼal tak teʼ sen náachiloʼ. ¿Yaan wa baʼax jelaʼan ka wuʼuyik tiʼ le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ? Kʼaʼajaktech le baʼax táant u yaʼalik Elías tiʼ le rey Acaboʼ: «Táan u yuʼubaʼal u kíilbal le kʼaʼamkach jaʼoʼ». Wa mix junpʼéel múuyal yaan kaʼacheʼ, ¿baʼaxten tu yaʼalaj Elías leloʼ?

¹¹ Elíaseʼ letiʼ tsʼaʼan u beet u profetail le oʼolal u yojel baʼax u yaʼalmaj u beetik Jéeoba yéetel jach u yojel yaan u béeykuntik le baʼax u yaʼalmoʼ. Le oʼolal tu yaʼalaj bey táan u yuʼubik u taal le jaʼoʼ. Maʼ xaaneʼ lelaʼ ku kʼaʼajsiktoʼon le baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal Moisesoʼ: «Letiʼeʼ pʼáat jeetsʼel tiʼ u fe bey táan u yilik le Máax maʼ tu páajtal u yilaʼaloʼ». ¿Bey wa xan k-ilik Diosoʼ? Letiʼeʼ yaʼab baʼaxoʼob u tsʼaamajtoʼon utiaʼal k-kʼubik k-óol tiʼ bey xan tiʼ le baʼaxoʼob u yaʼalmaj u beetkoʼ (Heb. 11:1, 27).

12. ¿Bix tu yeʼesil Elías táan u páaʼtik u yilik baʼax ken u beet Jéeoba, yéetel baʼax tu beetaj le ka aʼalaʼabtiʼ táan u yilaʼal junpʼéel chan múuyaloʼ?

¹² Jeʼex k-ilkoʼ Elíaseʼ tu páaʼtaj u yilik baʼax ken u beet Jéeoba. Le oʼolal tu túuxtaj u palitsilil siete u téenel u yil wa táan u taal le cháakoʼ. Máans ta tuukul bix tsʼoʼok u kaʼanal le palitsil ikil u bin yéetel u suutoʼ, baʼaleʼ Elíaseʼ maʼ náak u yóoliʼ yéetel seguernaj u páaʼtik u yilik baʼax kun eʼesik táan u taal le cháakoʼ. Tu siete u téenel ka suunaj le palitsiloʼ, tu yaʼalaj: «¡Teʼ tu yóokʼol le kʼáaʼnáaboʼ ku yilaʼal u naʼakal junpʼéel chan múuyal bukaʼaj u nojchil u táan [u] kʼab juntúul máakeʼ!». Máans ta tuukul bix u tichʼmil u kʼab tu tojil le Nojoch kʼáaʼnáab le táan u yeʼesik bukaʼaj u nojchil le chan múuyaloʼ. Maʼ xaaneʼ le palitsiloʼ maʼ táaj jakʼaʼan u yóoliʼ, baʼaleʼ utiaʼal Elíaseʼ jach kʼaʼanaʼan le chan múuyaloʼ. Le oʼolal tu yaʼalaj tiʼ le palitsiloʼ: «Xeen ka waʼal tiʼ Acab ka u nuʼukbes u bolan [wa carro] ka xiʼik tumen wa maʼeʼ ku kʼaʼalal u beel tumen le jaʼoʼ» (1 Rey. 18:44).

13, 14. 1) ¿Bix jeʼel k-beetik jeʼex Elías le táan k-páaʼtik k-ilik baʼax ken u beet Jéeobaoʼ? 2) ¿Baʼaxten unaj k-ilik séeb k-káajsik k-meyajtik Jéeoba?

¹³ Yaan uláakʼ baʼax k-kanik tiʼ Elías. Toʼon xaneʼ kuxaʼanoʼon tu kʼiiniloʼob taʼaytak u láaj béeykuntik Jéeoba le baʼax u yaʼalmoʼ. Elíaseʼ anchaj u páaʼtik u kʼuchul u kʼiinil u kaʼa kʼáaxal le jaʼoʼ. Le máaxoʼob meyajtik Jéeoba bejlaʼoʼ táan xan u páaʼtkoʼob u xuʼulsaʼal tiʼ le kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ (1 Juan 2:17). Le maʼ kʼuchuk u kʼiiniloʼ, unaj k-páaʼtik k-il baʼax ken u beet Jéeoba jeʼex tu beetil Elíaseʼ. Lelaʼ letiʼe baʼax xan tu yaʼalaj Jesús tiʼ u disipuloʼob ka u beetoʼoboʼ: «Maʼ u náayal a wóoleʼex, tumen maʼ a wojleʼex baʼax kʼiin ken taalak a Yuumtsileʼexiʼ» (Mat. 24:42). ¿Tu yóotaj wa túun u yaʼal Jesús jach junpuliʼ maʼ ken u yojéelt u disipuloʼob wa kuxaʼanoʼob tu kʼiinil le xuʼulsajoʼ? Maʼatech, tumen letiʼeʼ xáanchaj táan u yaʼalik baʼaxoʼob kun ilbil táanil tiʼ u kʼuchul le xuʼulsajiloʼ. Tuláakal máax meyajtik  Dios teʼ kʼiinoʼobaʼ chíikaʼan u yilik le baʼaxoʼob eʼesik «táan u taal u tsʼoʼokol tiʼ le yóokʼol kaabaʼ» (xok Mateo 24:3-7).

¹⁴ Jach yaʼab baʼaxoʼob eʼesik táan u yúuchul cada junpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob aʼalaʼab kun ilbiloʼ. ¿Kʼaʼabéettoʼon wa uláakʼ chíikulaloʼob utiaʼal k-séeb káajsik k-meyajtik Jéeoba? Elíaseʼ chéen tu yilaj desde náach junpʼéel chan múuyal utiaʼal u tsʼáaik cuenta nukaʼaj u beet Jéeoba le baʼax u yaʼalmoʼ. ¿Béeychaj wa túun le baʼax ku páaʼtikoʼ?

15, 16. ¿Baʼaxoʼob séeb úuchoʼob, yéetel maʼ xaaneʼ baʼax tu tuklaj Elías yoʼolal Acab?

¹⁵ Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Naʼak Acab tu bolaneʼ ka bin Jezreel. Kaʼalikil le kaʼanoʼ éeʼjochʼeʼenchaj yéetel múuyaloʼob yéetel iikʼ, ka chúunpaj junpʼéel kʼaʼamkach jaʼ» (1 Rey. 18:45). Jach séebaʼan úuchik tuláakal. Le táan u bin u palitsil Elías u yaʼal tiʼ Acab le baʼax tu yaʼalaj le profetaoʼ, le chan múuyaloʼ káaj u nojochtal yéetel joʼopʼ u kʼaʼamtal u yiikʼal yéetel u booxkíintik le kaʼanoʼ. Le cháak túunoʼ kʼáax tu kaʼatéen tu kaajil Israel le ka máan óoxpʼéel jaʼaboʼob yéetel seis mesesoʼ. Le luʼumoʼ jach séebaʼan tu tsʼuʼutsʼil le jaʼoʼ. Le cháakoʼ tu beetaj u nojochtal u áalkab jaʼil Cisón yéetel tu tíixjaʼataj xan u kʼiʼikʼel u profetaʼob Baal kíimsaʼaboʼoboʼ. Beora xanaʼ le israelitaʼoboʼ yaantiʼob u páajtalil u xuʼulul u adorartikoʼob Baal yéetel u perdonartaʼaloʼob tumen Jéeoba.

¹⁶ Elíaseʼ jach u kʼáat kaʼach ka xuʼuluk u adorartaʼal Baal tu luʼumil Israel. Maʼ xaaneʼ joʼopʼ xan u tuklik yaan baʼax ken u beet le rey Acab yoʼolal le baʼaxoʼob tsʼoʼok u yilkoʼ. ¿Yaan wa u arrepentir yéetel yaan wa u xuʼulul u adorartik Baal? Le baʼaxoʼob úuch teʼ kʼiinoʼ jach unaj u péeksik kaʼach le rey u yutskíint baʼax ku beetkoʼ. Toʼoneʼ maʼ k-ojel baʼaxoʼob máan tu tuukuliʼ. Le Bibliaoʼ chéen ku yaʼalik: «Naʼak Acab tu bolaneʼ ka bin Jezreel». ¿Kaanbalnaj wa tiʼ le baʼax úuchoʼ? ¿Tu kʼexaj wa baʼaxoʼob ku beetik? Le baʼaxoʼob tu beetaj ka tsʼoʼokoʼ tu yeʼesaj maʼatech. Baʼaleʼ maʼ bey tsʼoʼokik le kʼiin tiʼ Acab yéetel tiʼ Elíasoʼ.

17, 18. 1) ¿Baʼax úuch tiʼ Elías le táan u bin Jezreeloʼ? 2) ¿Baʼaxten k-aʼalik maʼ suukaʼan u yilaʼal le bix áalkabnajik Elíasoʼ? (Ilawil xan le tsolajiloʼ.)

¹⁷ Elíaseʼ káaj xan u bin teʼ bej tuʼux táan u bin Acaboʼ. Jach náach le tuʼux kun bin Elíasoʼ, tsʼoʼoleʼ táan cháak yéetel éeʼjochʼeʼen  yoʼolal le múuyaloʼoboʼ, baʼaleʼ úuch junpʼéel baʼax maʼ suuk u yúuchliʼ.

¹⁸ Le Bibliaoʼ ku yaʼalik yoʼolal Elías: «Yuumtsil[eʼ] tu tsʼáaj muukʼ tiʼ; ku tsʼoʼokol u nuʼukbesik u nookʼeʼ, bin áalkabil tak Jezreel ka kʼuch táanil tiʼ Acab» (1 Rey. 18:46). Jeʼex túun k-ilkoʼ «Yuumtsil[eʼ] tu tsʼáaj muukʼ» tiʼ Elías utiaʼal u beetik junpʼéel baʼax maʼ tu páajtal u beetaʼal tumen mix máak. U kaajil Jezreeleʼ kex 30 kilómetros u náachil kaʼach teʼ tuʼux yaan Elíasoʼ yéetel letiʼeʼ maʼ jach táankelem kaʼachiʼ. * ¡Máans ta tuukul bix úuchik u nuʼukbesik wa u jéepʼkʼaxtik u nookʼ le profeta tu nakʼoʼ! Tu beetaj beyaʼ utiaʼal ka páajchajak u yáalkab tubeel yéetel maʼ u kʼaʼalal u chowak nookʼ tu yook. Bey túunoʼ jeʼel u páajtal u yáalkab séebaʼan teʼ bej jach buululoʼ. Letiʼeʼ tu chukpachtaj, tu kʼáat máansaj yéetel tu pʼataj paachil le carro tuʼux ku bisaʼal le reyoʼ.

19. 1) ¿Baʼax ku kʼaʼajsiktoʼon le úuchik u jach antal u muukʼ yéetel le maʼ u séeb kaʼanal Elíasoʼ? 2) ¿Baʼax u yojel Elías le táan u bin yáalkab tak tu kaajil Jezreeloʼ?

¹⁹ ¡Jach túun maʼalob bix úuchik u yáantaʼal Elías tumen Jéeoba! Jatsʼuts wal tu yilil u jach antal u muukʼ, u séeb péekskuba yéetel maʼ u kaʼanal, maʼ xaaneʼ mix tu táankelmil tu yuʼububa beyoʼ. Le baʼax úuchtiʼoʼ ku kʼaʼajsiktoʼon le baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal u tʼaʼajtal yéetel u tojtal u yóol le máaxoʼob meyajtik Dios yéetel chúukaʼan óolal kun kuxtaloʼob teʼ Paraísooʼ (xok Isaías 35:6; Luc. 23:43). Le táan u yáalkab Elías teʼ bej jach buululoʼ, kiʼimak u yóol tumen u yojel ku lúubul utsil tiʼ u Taata, le u jaajil Dios Jéeobaoʼ.

20. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-kʼamik le utsiloʼob ku yaʼalik u tsʼáaik Jéeobaoʼ?

²⁰ Jéeobaeʼ u kʼáat ka k-kʼam yaʼab utsiloʼob. Jach maʼalob le baʼax ku yaʼalik u tsʼáaikoʼ, le oʼolal unaj k-tsʼáaik k-óol k-kaxte. Jeʼex Elíaseʼ, kʼaʼabéet xan k-páaʼtik k-ilik baʼax ken u beet Jéeoba yéetel maʼ unaj u náayal k-óoliʼ tumen yaʼab baʼaxoʼob eʼesiktoʼon jach nukaʼaj u beet tuláakal le baʼax u yaʼalmoʼ. Jeʼex tu beetil le profeta chúukpaj u yóol tiʼ Diosoʼ, toʼon xaneʼ jach yaan baʼax oʼolal unaj k-páaʼtik u béeytal le baʼaxoʼob u yaʼalmaj Jéeoba, u jaajil Diosoʼ (Sal. 31:5).