1, 2. ¿Bix u líiʼsik k-óol Jéeoba, yéetel baʼax ku yaʼalik le Biblia jeʼel u beetkoʼ?

JUNTÚUL xiʼipal ken k-tsʼáa u kʼaabaʼt Eduardoeʼ tu tsikbaltaj tiʼ Stephen, juntúul anciano, yaan baʼax chiʼichnakkúuntik. Tu yaʼalajtiʼ táan u tuklik baʼax ku yaʼalik Yáax tiʼ Corintoiloʼob 7:28. Le tekstooʼ ku yaʼalik: «Le máaxoʼob ku tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ yaan u yantaltiʼob muʼyajiloʼob ichil u kuxtaloʼob». Stepheneʼ tsʼokaʼan u beel, le oʼolal tu kʼáatajtiʼ baʼax u kʼáat u yaʼal u yantal muʼyajiloʼob ichil u kuxtal yéetel bix jeʼel u aktáantik wa ka tsʼoʼokok u beeleʼ. Le sukuʼunoʼ maʼ tu jáan núukaj le baʼax tu kʼáataj Eduardooʼ, baʼaxeʼ tu yaʼalajtiʼ ka tuukulnak tiʼ uláakʼ baʼax tu yaʼalaj apóstol Pablo, ku yaʼalik: «Le Dios mantatsʼ ku líiʼsaj óoloʼ. Letiʼeʼ ku líiʼsik k-óol tiʼ tuláakal le baʼaxoʼob k-muʼyajtikoʼ» (2 Cor. 1:3, 4).

² Jéeobaeʼ juntúul Taatatsil jach yaan u yaabilaj, le oʼolal ku líiʼsik k-óol ken muʼyajnakoʼon. Maʼ xaaneʼ ku kʼaʼajaltech bix tsʼoʼok u yáantkech yaʼab u téenel bey xan bix tsʼoʼok u nuʼuktikech yéetel le Bibliaoʼ. Letiʼeʼ u kʼáat ka xiʼiktoʼon utsil  jeʼex úuchik u bin utsil tiʼ le máaxoʼob meyajt úuchjeakiloʼ (xok Jeremías 29:11, 12).

3. ¿Baʼax kʼáatchiʼiloʼob ken k-núuke?

³ Jeʼex u yúuchul yéetel uláakʼ baʼaloʼob ichil k-kuxtaleʼ, wa k-naʼatik baʼaxten maʼ jach maʼalob u bintoʼon ken tsʼoʼokok k-beel wa ichil k-familiaeʼ yaan u chúukpajal k-óol k-aktáante. Bey túunoʼ, ¿baʼaxoʼob beetik u yantal muʼyajil ichil k-kuxtal jeʼex tu yaʼalil Pablooʼ? ¿Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le máaxoʼob meyajt Dios úuchjeakil bey xan teʼ kʼiinoʼob jeʼel u líiʼskoʼob k-óoleʼ? K-ojéeltik u núukil le kʼáatchiʼobaʼ jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal u líikʼil k-óoleʼ.

4, 5. ¿Baʼaxoʼob jeʼel u taasik muʼyajil tiʼ le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ?

⁴ Le ka tsʼoʼoksaʼab u beel le yáax wíinikoʼob tumen Diosoʼ, tu yaʼalajtiʼob: «Xiibeʼ yaan u pʼatik u taata bey xan u maama, utiaʼal u nupkuba tiʼ u yatan, beyoʼ ku pʼáatloʼob juntúuliliʼob» (Gén. 2:24). Chéen baʼaleʼ tumen kʼeban máakoʼoneʼ, jeʼel u yantaltoʼon problemaʼob ken tsʼoʼokok k-beeleʼ (Rom. 3:23). Beoraaʼ letiʼe íichamtsil kun tsʼáaik le nuʼuktaj suuk u tsʼaʼabal tumen le taatatsiloʼ, tumen Dioseʼ ku tsʼáaik le íichamtsil u beet u poolil u yatanoʼ (1 Cor. 11:3). Maʼ xaaneʼ tiʼ jujuntúul íichamtsiloʼobeʼ jeʼel u talamtal u beetkoʼobeʼ. Yaan atantsileʼ talam u yilik u káajal u yuʼubik u tʼaan u yíicham jeʼex suukil u yuʼubik u tʼaan u papaeʼ. Tsʼoʼoleʼ jeʼel u yantal problemaʼob tiʼob yoʼolal bix kun káajal u biskubaʼob yéetel u láakʼtsiloʼobeʼ.

⁵ Tsʼoʼoleʼ jeʼel u maas chiʼichnaktaloʼob ken u yojéeltoʼob nukaʼaj antal u chaambaloʼobeʼ. Kex ku kiʼimaktal u yóoloʼobeʼ, ku chiʼichnaktaloʼob ken u tukloʼob baʼax jeʼel u yúuchul wa ku kʼojaʼantal le atantsil táanil tiʼ u síijil u chaambaloʼ wa ken tsʼoʼokok u síijil. Tsʼoʼoleʼ yaan u maas yaʼabtal u xuupoʼob. Baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼaloʼob ken u aktáantoʼob. Le maamatsiloʼ maas yaʼab tiempo ken u máans táan u kanáantik u chaambal. Tsʼoʼoleʼ le taatatsiloʼ yaan u maas yaʼabtal u meyaj, tumen yaan u yilik u tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet tiʼ u yatan yéetel tiʼ le chaambaloʼ. Tuláakal lelaʼ yaan u beetik maʼ u jach antal tiempo u máans le atantsil yéetel u yíicham jeʼex suukil tiʼob kaʼachoʼ.

6-8. ¿Bix jeʼel u yuʼubikuba le máaxoʼob maʼ tu páajtal u yantal u paalaloʼob kex jach ku tsʼíiboltkoʼoboʼ?

⁶ Yaan máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼobeʼ yaan uláakʼ baʼax ku aktáantkoʼob: jach ku tsʼíiboltik u yantal u paalaloʼob, chéen baʼaleʼ maʼ tu páajtal. U jaajileʼ mix le tsʼoʼokol beel, mix le u yantal u paalal máak jeʼel u beetik maʼ u chiʼichnaktaloʼ. Yaan atantsiloʼobeʼ jach ku chiʼichnaktaloʼob tumen maʼ tu páajtal u yantal u paalaloʼob kex jach ku tsʼíiboltkoʼob (Pro. 13:12). Tu kʼiinil le israelitaʼoboʼ suʼtsil u yilaʼal maʼ u yantal u paalal juntúul koʼolel. Jeʼex Raquel, u yatan Jacobeʼ, jach lúub u yóol ka tu yilaj yaan u paalal u kiik, baʼaleʼ letiʼeʼ minaʼan (Gén. 30:1, 2). Yaan misioneroʼob bijaʼanoʼob áantaj teʼ luʼumiloʼob tuʼux suuk u yantal yaʼab u paalal máakoʼ, ku kʼáataʼaltiʼob baʼaxten minaʼan u paalaloʼob. Kex ku kaxtikoʼob bix u tsolkoʼob baʼaxten minaʼan u paalaloʼobeʼ, ku yaʼalaʼaltiʼob: «Maʼ tuklikeʼex, kexiʼ ka siʼibikteʼex juntúul tumen Dioseʼ».

⁷ Koʼoneʼex ilik baʼax úuch tiʼ juntúul kiik tu luʼumil Inglaterra, letiʼeʼ maʼ anchaj u paalal kex jach ku tsʼíiboltik kaʼachiʼ. Ka tu chukaj u jaʼabil maʼ tu páajtal u yantal u paalaleʼ jach lúub u yóol, tumen tu tsʼáaj cuenta teʼ kʼiinoʼobaʼ maʼ kun béeytal u  yantal u paalal. Le oʼolal letiʼ yéetel u yíichameʼ tu chʼaʼtukloʼob u máatkoʼob juntúul chan xiʼipal. Baʼaleʼ letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Yaachaj in wóol, bey ka kíimik juntúul máax in yaabiltmeʼ. Tumen in wojel maʼ igual u síijsik máak juntúul u chaambal tiʼ u máatik juntúuliʼ».

⁸ Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ juntúul koʼoleleʼ ku «kanáantaʼal ikil u yantal u paalal» (1 Tim. 2:15). Chéen baʼaleʼ lelaʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa kʼaʼabéet u yantal u paalal utiaʼal u kʼamik kuxtal minaʼan u xuuliʼ, baʼaxeʼ juntúul koʼolel yaan u paalaleʼ ku máansik yaʼab tiempo utiaʼal u kanáantik yéetel u beetik u meeyjil u yotoch. Le oʼolal ku pʼáatal minaʼan u tiempoil u máan u ‹tsikbalt baʼaloʼob maʼ unajiʼ› (1 Tim. 5:13). Kex beyoʼ ku yantal talamil tiʼ yéetel u núup bey xan ichil u familia.

9. ¿Baʼax óoliʼ maʼatech u tuklik máak?

⁹ Kex ku tuukul máak tiʼ tuláakal le problemaʼob ku aktáantik le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ, yaan junpʼéel óoliʼ maʼatech u tuklik máakiʼ: u kíimil u núup. Le máax ku yúuchul tiʼ beyaʼ, maʼ xaaneʼ mix juntéen tu tuklaj wa yaan u yúuchultiʼ teʼ kʼiinoʼob kuxlikoʼonaʼ. Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ ku creertikoʼob yaan u kaʼa líiʼsaʼal le kimenoʼoboʼ, lelaʼ ku líiʼsik u yóol le máaxoʼob ku kíimil u núupoʼoboʼ (Juan 5:28, 29). Le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ letiʼe baʼax ku meyaj tiʼ Jéeoba utiaʼal u líiʼsik u yóol le máaxoʼob táan u muʼyajoʼoboʼ. Koʼoneʼex ilik bix tsʼoʼok u líiʼsaʼal u yóol jujuntúul máaxoʼob meyajtik Dios.

10. ¿Baʼax líiʼs u yóol Ana? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

¹⁰ Ana, kex yaabiltaʼan tumen Elcana, u yíichameʼ, yaan baʼax beet u jach yaatal u yóol: maʼ tu páajtal u yantal u paalal. Chéen baʼaleʼ Peniná, uláakʼ juntúul u yatan Elcanaeʼ, yaan u paalal (xok 1 Samuel 1:4-7). Cada añoeʼ jach yaʼab u pʼaʼastaʼal tumen Peniná, leloʼ jach tu beetaj u yaatal u yóol. ¿Baʼax túun áante? Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ ku sen xáantal táan u orar tiʼ Jéeoba utiaʼal u yaʼalik baʼax ku yúuchultiʼ. Letiʼeʼ jach ku páaʼtik u yilik u núukaʼal u oración tumen Dios. Le oʼolal «mix juntéen suunaj yaj óoltal» (1 Sam. 1:12, 17, 18). Jach ku creertik yaan u yáantaʼal tumen Jéeoba utiaʼal ka yanak juntúul u hijo wa yaan uláakʼ baʼax ken u beet utiaʼal u líiʼsik u yóol.

11. ¿Bix u líiʼsik k-óol le oracionoʼ?

¹¹ Toʼoneʼ k-muʼyaj, tumen kʼebanoʼon yéetel kuxaʼanoʼon tu kʼasaʼan yóokʼol kaab Satanás (1 Juan 5:19). Chéen baʼaleʼ k-ojel «u jeetsʼelil Dios ku táatsʼmáansik tuláakal tuukuloʼobeʼ» jeʼel u yáantkoʼoneʼ. Letiʼeʼ jeʼel u yáantkoʼon ken joʼopʼok k-muʼyaj wa k-orar tu jaajil k-óol, jeʼex tu beetil Anaeʼ. Lelaʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ maʼ chéen unaj k-aʼaliktiʼ baʼax ku yúuchultoʼoniʼ, baʼaxeʼ unaj k-aʼaliktiʼ jach bix k-uʼuyikba yéetel k-sen kʼáat óoltik tiʼ ka u yáantoʼon, jeʼex tu beetil Anaeʼ (Fili. 4:6, 7).

12. ¿Baʼax áant Ana utiaʼal u kiʼimaktal u yóol?

¹² Kex maʼ tu páajtal u yantal k-paalal wa kex ka kíimik juntúul máax k-yaabiltmeʼ jeʼel u páajtal u líikʼil k-óoleʼ. Koʼoneʼex ilik baʼax jeʼel k-kanik tiʼ Ana, juntúul profetisa kuxlaj tu kʼiiniloʼob Jesuseʼ. Letiʼeʼ chéen siete años tsʼoʼokok u beel ka kíim u yíicham, le Bibliaoʼ maʼatech u yaʼalik wa yanchaj u paalal. Tsʼoʼoleʼ kex yaan 84 años tiʼeʼ «maʼatech u pʼáatal maʼ u bin teʼ templooʼ, yéetel kʼiin bey xan yéetel áakʼab táan u adorartik Dios, táan u ayunar yéetel táan u kʼáat óolal» (Luc. 2:37). Jeʼex k-ilkoʼ le baʼax líiʼs u yóol Anaoʼ, letiʼe úuchik u tsʼáaik u  yóol u meyajt Jéeobaoʼ, lelaʼ le taas kiʼimak óolal tiʼ.

13. Tsikbalt junpʼéel baʼax eʼesik jeʼel u líiʼsaʼal u yóol máak tumen u amigoʼob wa maʼ tu beetaʼal tumen u láakʼtsiloʼobeʼ.

¹³ Le máaxoʼob yéetel k-bisikba teʼ múuchʼuliloʼ jeʼel xan u líiʼskoʼob k-óoleʼ (Pro. 18:24). Lelaʼ bey úuchik tiʼ Paula. Letiʼeʼ jach yaachaj u yóol ka xuʼul u meyajtaʼal Jéeoba tumen u maama. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ letiʼeʼ cinco años yaantiʼ. Chéen baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ áantaʼab tumen Ann, juntúul precursora teʼ múuchʼuliloʼ. Paulaeʼ ku yaʼalik: «Kex le kiik Ann maʼ in láakʼtsiloʼ, le yaabilaj tu yeʼesajtenoʼ jach tu yáanten. Tumen yoʼolal le baʼax tu beetoʼ maʼ náachchajen tiʼ Jéeobaiʼ». U maamaeʼ suunaj ichil u kaajal Jéeoba, lelaʼ jach ku taasik kiʼimak óolal tiʼ Paula. Ann xaneʼ jach kiʼimakchaj u yóol, tumen páajchaj u yáantik Paula utiaʼal maʼ u xuʼulul u meyajtik Jéeoba.

14. ¿Bix jeʼel u yáantkoʼon k-líiʼsik u yóol u maasileʼ?

¹⁴ Tsʼoʼok u yilaʼaleʼ u yeʼesik máak yaabilaj tiʼ u maasileʼ, ku yáantaj utiaʼal maʼ u lúubul u yóol. Yaʼab kiikoʼob, tak le maʼ tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ, tsʼoʼok u yilkoʼobeʼ jach ku taasik kiʼimak óolal u kʼaʼaytikoʼob le maʼalob péektsil tiʼ u maasiloʼ. Baʼax ku kaxtikoʼobeʼ u tsʼáaikoʼob nojbeʼenil tiʼ Jéeoba ikil u beetkoʼob baʼax uts tu tʼaan. Yaan kiikoʼobeʼ  ku yilkoʼob le kʼaʼaytaj bey junpʼéel terapiaoʼ. Jeʼex k-iloʼ tuláakloʼon jeʼel k-áantaj utiaʼal u yantal jeetsʼelil teʼ múuchʼulil ken k-kaxt u yutsil le sukuʼunoʼoboʼ bey xan u maasil (Fili. 2:4). Lelaʼ bey úuchik u beetik apóstol Pablo. Letiʼeʼ tu kanáantaj le sukuʼunoʼob yanoʼob Tesalónica «jeʼex u beetik juntúul maamatsil[eʼ]» yéetel tu líiʼsaj u yóoloʼob jeʼex juntúul taatatsileʼ (xok 1 Tesalonicailoʼob 2:7, 11, 12).

15. ¿Máaxoʼob maases unaj u kaʼansik u jaajil tiʼ le mejen paaloʼoboʼ?

¹⁵ Maʼalob xan ka tuukulnakoʼon tiʼ bix k-líiʼsik u yóol yéetel bix k-áantik le familiaʼoboʼ. Yaan kʼiineʼ le sukuʼunoʼob maʼ úuch káajak u meyajtikoʼob Jéeobaoʼ ku kʼáatkoʼob áantaj utiaʼal ka kaʼansaʼak u jaajil tiʼ u mejen paalaloʼob wa ka tsʼaʼabak xook tiʼob yéetel le Bibliaoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ maases letiʼe taatatsiloʼob unaj u kaʼansik u paalaloʼoboʼ (Pro. 23:22; Efe. 6:1-4). Le oʼolal kex táan u yáantaʼaloʼobeʼ, láayliʼ unaj u seguer u yilik u kaʼansik u paalaloʼobeʼ. Le oʼolal jach unaj u tsikbaloʼob mantatsʼ yéetel u mejen paalaloʼob.

16. ¿Baʼaxoʼob unaj k-kʼaʼajsik wa ku yaʼalaʼaltoʼon ka k-tsʼáa xook tiʼ juntúul chan paal?

¹⁶ Wa juntúul taatatsil ku yaʼaliktoʼon ka xooknakoʼon yéetel u hijoeʼ, maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ chéen táan k-áantik u kaʼans u hijo. Maʼ xaaneʼ jeʼel tak u yaʼalaʼaltoʼon ka xooknakoʼon yéetel u paalal juntúul máax maʼ u kʼáat xook letiʼeʼ. Ken úuchuk beyaʼ unaj u kʼaʼajaltoʼoneʼ, kex k-xook yéetel le paaloʼ, maʼ toʼon u taataiʼ wa u maamaiʼ. Tsʼoʼoleʼ unaj k-xook yéetel le chan paal tu yotoch wa kulaʼan u taataʼob, wa tiaʼan uláakʼ juntúul máax úuch joʼopʼok u meyajtik Jéeobaiʼ bey xan wa yaan uláakʼ máakoʼob ku máanoʼobiʼ. Beyoʼ maʼ ken k-tsʼáa tuʼux u tuklaʼal baʼax kʼaas t-oʼolal. Ken máanak kʼiineʼ unaj u pʼáatal tiʼ le taatatsiloʼob u kaʼans u paalal jeʼex u yaʼalik Jéeobaoʼ.

17. ¿Bix jeʼel u líiʼskoʼob u yóol le máaxoʼob yanoʼob ichil u yotoch le mejen paalaloʼoboʼ?

¹⁷ Le paalaloʼob tsʼoʼok u kanik u yaabiltoʼob Dios yéetel u beetoʼob baʼax ku yaʼalikoʼ, ku taaskoʼob kiʼimak óolal ken u yuʼuboʼob tʼaan, ken áantajnakoʼob yéetel baʼaxoʼob kʼaʼabéet ichil u yotochoʼob bey xan ken áantajnakoʼob utiaʼal u maas meyajtaʼal Jéeoba tumen u familiaʼob. Lamec, juntúul u hijo Set, kuxlaj táanil tiʼ le Búulkabaloʼ, ku adorartik kaʼach Jéeoba. Letiʼeʼ tu yaʼaleʼ Noé, u hijoeʼ, yaan u líiʼsik u yóol u maasil, tumen yaan u beetik u xuʼulul le yaayaj meyaj ku beetaʼal yoʼolal le maldición u beetmaj Jéeoba yóokʼol le luʼumaʼ. Le baʼax tu yaʼaloʼ béeychaj le ka tu luʼsaj Dios u maldición yóokʼol le luʼumoʼ (Gén. 5:29; 8:21). Bejlaʼa xaneʼ le mejen paalaloʼob ku tsʼáaik u yóol u meyajtoʼob Jéeobaoʼ ku líiʼskoʼob u yóol le máaxoʼob yanoʼob ichil u familiaʼoboʼ. Jeʼel u yáantkoʼob u láakʼtsiloʼob utiaʼal ka chúukpajak u yóoloʼobeʼ bey xan utiaʼal u salvarkubaʼob tiʼ le xuʼulsajil tsʼoʼok u náatsʼloʼ, lelaʼ maas nojoch tiʼ le Búulkabaloʼ.

18. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-aktáant jeʼel baʼaxak ka úuchuktoʼoneʼ?

¹⁸ Bejlaʼeʼ yaʼab máaxeʼ ku líikʼil u yóol ken orarnak, ken tuukulnak tiʼ le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ yéetel ikil u biskuba yéetel uláakʼ máaxoʼob meyajtik Dios (xok Salmo 145:18, 19). Toʼoneʼ k-ojel chéen Jéeoba jeʼel u líiʼsik k-óol utiaʼal mantatsʼeʼ, lelaʼ ku yáantkoʼon utiaʼal k-aktáantik jeʼel baʼalak ka úuchuktoʼon bejlaʼeʼ bey xan teʼ kʼiinoʼob ku taaloʼ.