Flavio Josefo, juntúul máax kuxlaj yéetel tu tsʼíibtaj le baʼaxoʼob úuch teʼ yáax siglo tsʼoʼokok u taal Jesusoʼ, tu chʼaʼchiʼitaj ka kíimsaʼab Santiago, u yíitsʼin Jesús. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Pʼis óoltaʼab Jacobo [wa Santiago,] u yíitsʼin Jesús ku kʼaabaʼtik xan Cristo» (Antigüedades Judías, libro XX). Yaʼab máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼobeʼ ku kʼamkoʼob Josefo tsʼíibte yéetel jaaj baʼax ku yaʼalik. Baʼaleʼ yaan tiʼ letiʼobeʼ maʼ tu kʼamkoʼob le jaats ku kʼaabaʼtik Testimonium Flavianum ku yaʼalik jujunpʼéel baʼal tu yoʼolal Jesusoʼ. Le jaatsaʼ ku yaʼalik:

«Anchaj juntúul máak jach yaan u naʼat, ku kʼaabaʼtik Jesús, wa maʼalob ka k-aʼal máak, tumen tu beetaj nukuch milagroʼob yéetel [letiʼ] kaʼans le máakoʼob kʼam u jaajil yéetel kiʼimak óolaloʼ. Joʼopʼ u tsaypachtaʼal tumen yaʼab judíoʼob yéetel j-táanxel luʼumiloʼob. Letiʼ kaʼach le Cristooʼ. Taʼak u pool tumen u nuuktakil le judíoʼoboʼ, ka tu yaʼalaj Pilatos [Pilato] ka crucificartaʼak. Maʼ xuʼul u yaabiltaʼal tumen le máaxoʼob yaabiltmiloʼ, tumen tu yóoxpʼéel kʼiin kaʼa kuxkíintaʼakeʼ tu yeʼesubatiʼob; le profetaʼoboʼ u yaʼalmiliʼob yaan u yúuchul leloʼ bey xan u milesil uláakʼ baʼaloʼob. Desde teʼ kʼiinoʼ káaj u yantal le cristianoʼoboʼ.» (Antigüedades Judías, libro XVIII, cap. III, sec. 3, traducirtaʼan tumen Luis Farré.)

Desde tu tsʼoʼokbal le siglo XVI, káaj u yantal máaxoʼob aʼalik jaaj tsʼíibtaʼab tumen Josefo yéetel máaxoʼob aʼalik maʼ letiʼ tsʼíibtiʼ. Serge Bardet, juntúul máax kajaʼan Francia ku xakʼaltik baʼax tsʼíibtaʼan tumen uláakʼ máakoʼobeʼ, yaʼab baʼax tu beetaj utiaʼal u yilik máakalmáak u jaajil tiʼ le baʼax tsʼoʼok kanpʼéel siglo joʼopʼok u baʼateltaʼaloʼ. Le baʼax tu xakʼaltoʼ tu tsʼíibtaj tiʼ junpʼéel libro ku kʼaabaʼtik Le Testimonium Flavianum: Examen historique considérations historiographiques (El Testimonium Flavianum. Examen histórico y factores historiográficos).

Josefoeʼ maʼatech u creertik kaʼach le baʼaxoʼob ku creertik le yáax cristianoʼoboʼ. Letiʼeʼ juntúul judío tu tsʼíibtaj baʼaxoʼob tu beetaj Jesús; le oʼolal anchaj le talamiloʼ tumen tu yaʼaleʼ Jesús «le Cristooʼ». Baʼaleʼ Bardeteʼ ichil le baʼaxoʼob tu xakʼaltoʼ ku yaʼalikeʼ deporsi bey u tsʼíibtaʼaloʼ «tumen teʼ idioma griegooʼ ku meyaj junpʼéel artículo [definido] táanil tiʼ u kʼaabaʼ máak». Bardeteʼ ku yaʼalikeʼ kex yaʼab tiʼ le máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼob maʼ tu jach creertikoʼob wa juntúul judío tsʼíibt, Jesús «le Cristooʼ», tiʼ Josefoeʼ maʼ xaaneʼ meyajnaj le tʼaan «le Cristooʼ» tumen letiʼeʼ tsʼíibnaj ich Griego, tsʼoʼoleʼ ichil le tʼaanaʼ suuk u meyaj junpʼéel artículo definido táanil tiʼ u kʼaabaʼ máak. Bardeteʼ ku yaʼalik xaneʼ maʼ tu béeytal u yaʼalaʼal wa jach junpuliʼ maʼ tu tsʼíibtaj Josefo, Jesús «le Cristooʼ», lelaʼ ku yeʼesik jach tu jaajil kuxlaj Jesús úuchjeakil. Letiʼeʼ ku yaʼalikeʼ le máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼoboʼ unaj u chʼaʼikoʼob en cuenta leloʼ.

¿Jeʼel wa u yantal juntúul máax taak u maas jatsʼutskíintik le baʼax tu tsʼíibtaj Josefo yéetel tu yilaj u tsʼíib jach jeʼex letiʼoʼ? Ka tsʼoʼok u xakʼaltik yaʼab baʼaloʼob bey xan le baʼax tsʼíibtaʼanoʼ, Bardeteʼ tu yaʼaleʼ mix máak unaj u creertik wa jeʼel u yantal juntúul máak ka tsʼíibnak jach jeʼex u tsʼíib Josefooʼ.

Le oʼolaleʼ, ¿baʼaxten yaan máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼob maʼ tu creertikoʼob wa Josefo tsʼíibte? Bardeteʼ ku yaʼalik: «Le Testimoniumoʼ maas táan u xakʼaltaʼal ke u maas yaʼabil le baʼaxoʼob tsʼíibtaʼan úuchjeakiloʼ chéen tumen yaan máaxoʼob tsʼoʼok u beetik jujunpʼéel kʼáatchiʼob tu yoʼolal». Ku yaʼalikeʼ ku yantal le kaʼapʼéel tuukuloʼ maʼ wa tumen ku xakʼaltaʼal le baʼax tsʼíibtaʼanoʼ, tumen leloʼ ku yeʼesik jach jaaj Josefo tsʼíibte, baʼaxeʼ maʼ taak u kʼamkoʼob wa Jesuseʼ letiʼe Cristooʼ.

Maʼ k-ojel wa yaan uláakʼ máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼob ken u kʼex u tuukuloʼob yoʼolal le baʼax tu xakʼaltaj Bardet yoʼolal le Testimonium Flavianumoʼ. Juntúul máax tsʼoʼok u kʼexik u tuukuleʼ Pierre Geoltrain, juntúul máax yaʼab baʼax u yojel tu yoʼolal le judíoʼob yéetel le yáax cristianoʼoboʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik kaʼacheʼ le Testimoniumoʼ minaʼan ichil le baʼax u tsʼíibtmaj Josefooʼ yéetel ku pʼaʼastik le máaxoʼob tuklik Josefo tsʼíibtoʼ. Baʼaleʼ tu yoʼolal le baʼaxoʼob tu xakʼaltaj Bardetoʼ tsʼoʼok u kʼexik u tuukul. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Mix máak unaj u yaʼalik wa maʼ jaaj le baʼax tu tsʼíibtaj Josefooʼ».

Toʼon u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ k-creertik Jesuseʼ letiʼe Cristooʼ, tumen bey u yaʼalik le Bibliaoʼ (2 Tim. 3:16).