LE BAʼAXOʼOB K-LÍIʼSMOʼ
Chúukpaj u yóoloʼob «tu kʼiinil [...] túuntaj óol[al]»
TEʼ Yáax Nojoch Baʼateltáambal anchaj tu jaʼabil 1914, ilaʼabeʼ le j-Xoknáaloʼob tiʼ le Bibliaoʼ maʼ tu yóotkoʼob baʼateʼel (Isa. 2:2-4; Juan 18:36; Efe. 6:12). ¿Kux túun le sukuʼunoʼob yaan kaʼach tu luʼumil Gran Bretañaoʼ?
Le Ley tiʼ Servicio Militar tsʼaʼab tu jaʼabil 1916, letiʼe yáax ley anchaj tu luʼumil Gran Bretaña ku yaʼalik unaj u bin baʼateʼel le xiiboʼob maʼ tsʼokaʼan u beeloʼob yaan 18 tak 40 jaʼaboʼob tiʼoboʼ. Le leyaʼ ku yaʼalikeʼ maʼ unaj u obligartaʼal le máaxoʼob tu jaajil yaan baʼax oʼolal maʼ taak u binoʼob baʼateloʼ, maʼ xaaneʼ yoʼolal u religionoʼob. Le gobiernooʼ tu tsʼáaj juezoʼob utiaʼal u yilkoʼob máaxoʼob maʼ kʼaʼabéet u binoʼob baʼateliʼ yéetel baʼaxoʼob jeʼel u páajtal u beetkoʼobeʼ.
Jach maʼ xáanchajeʼ kex cuarenta j-Xoknáaloʼob tiʼ le Bibliaoʼ bisaʼaboʼob kʼalbil tiʼ carceloʼob ku kanáantaʼal tumen soldadoʼob yéetel ocho u túulaleʼ túuxtaʼaboʼob baʼateʼel tu luʼumil Francia. Yoʼolal lelaʼ le sukuʼunoʼob yaan Gran Bretañaoʼ tu túuxtoʼob junpʼéel carta tiʼ le yáax ministro Herbert Asquith. Le cartaoʼ 5,500 máakoʼob firmartmil, ku yeʼesik le baʼax maʼ maʼalob ku beetaʼaloʼ yéetel ku yaʼalik le baʼax u kʼáatoʼob ka beetaʼakoʼ.
Tsʼoʼoleʼ aʼalaʼabeʼ le ocho sukuʼunoʼob bisaʼanoʼob Franciaoʼ yaan u kíimsaʼaloʼob tumen maʼ tu yóotkoʼob baʼateʼel. Tu lugar u kíimsaʼaloʼob ka kʼuch u yoraileʼ, aʼalaʼabeʼ diez jaʼaboʼob kun sen meyajoʼob. Le oʼolal kaʼa bisaʼaboʼob Inglaterra.
Tumen xáanchaj le baʼateloʼ, aʼalaʼab xan unaj u bin le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ. Tu kaajil Manchester (Inglaterra), beetaʼab junpʼéel juicio tu contra juntúul j-Xoknáal tiʼ le Biblia ku kʼaabaʼtik Henry Hudson, letiʼeʼ doctor kaʼachi. Tu kʼiinil 3 tiʼ agosto tiʼ 1916, le tribunaloʼ tu yaʼaleʼ unaj u bin baʼateʼel, multartaʼabi yéetel kʼuʼub tiʼ le soldadoʼoboʼ. Teʼ kʼiinoʼob xanoʼ anchaj junpʼéel juicio tu kaajil Edimburgo (Escocia) tuʼux aʼalaʼabeʼ maʼ unaj u bin baʼateʼel James Frederick Scott, juntúul colportor (precursor) yaan 25 jaʼaboʼob tiʼ. Le gobiernooʼ tu yaʼalaj ka jel beetaʼak le juiciooʼ, baʼaleʼ tu pʼataj tumen chʼíik u yil uláakʼ juicio ku beetaʼal tu kaajil Londres tu contra juntúul sukuʼun ku kʼaabaʼtik Herbert Kipps. Aʼalaʼab unaj u bin baʼateʼel, multartaʼabi yéetel kʼuʼub tiʼ le soldadoʼoboʼ, lelaʼ meyajnaj utiaʼal u beetaʼal uláakʼ juicioʼob.
Tu mesil septiembre tiʼ 1916, tu chukaj kex 264 sukuʼunoʼob tu kʼáatoʼob maʼ u binoʼob baʼateʼel. Cinco u túulaleʼ aʼalaʼab maʼ kʼaʼabéet u binoʼobiʼ, 154 u túulaleʼ túuxtaʼaboʼob u beetoʼob «meyajoʼob jach kʼaʼabéet teʼ luʼumiloʼ», 23 u túulaleʼ tsʼaʼab u beetoʼob uláakʼ meyajoʼob, 82 u túulaleʼ kʼuʼuboʼob tiʼ le soldadoʼoboʼ yéetel yaneʼ juzgartaʼaboʼob tumen le
soldadoʼoboʼ tumen maʼ tu beetoʼob baʼax aʼalaʼabtiʼobiʼ. Yaʼab máak tu yaʼalaj kʼaas baʼax ku beetaʼal, le oʼolal le gobiernooʼ tu luʼsaj le sukuʼunoʼob tuʼux yaan le soldadoʼoboʼ ka tu bisoʼob tuʼux ku kʼaʼalal u maasil máakoʼob utiaʼal u meyajoʼob.Edgar Clay yéetel Pryce Hughes, máax meyajnaj bey superintendente tu Betelil Gran Bretañaeʼ, meyajnajoʼob tiʼ junpʼéel represa (tuʼux ku kʼaʼatal u beel jaʼ) tu kaajil Gales. Herbert Senior, juntúul tiʼ le ocho bisaʼaboʼob Franciaoʼ, kʼaʼal tu carcelil u kaajil Wakefield (Yorkshire, Inglaterra). Uláakʼoʼobeʼ bisaʼaboʼob sen meyaj teʼ cárcel yaan tu kaajil Dartmoor (Devon, Inglaterra). Teʼeloʼ tiʼ bisaʼab u maas yaʼabil le máaxoʼob maʼ tu yóotoʼob baʼateloʼ.
Frank Platt, juntúul j-Xoknáal tiʼ le Biblia tu yaʼalaj jeʼel u beetik uláakʼ meyajeʼ, mantatsʼ beetaʼab u muʼyaj tumen maʼ tu yóotaj baʼateliʼ. Atkinson Padgett, tu kanaj u jaajil maʼ úuch u yaʼal jeʼel u bin baʼateleʼ, tumen maʼ tu yóotaj baʼateleʼ sen beetaʼab u muʼyaj tumen u nuuktakil le soldadoʼoboʼ.
Kex le sukuʼunoʼob maʼ u naʼatoʼob kaʼach baʼax u kʼáat u yaʼal maʼ u táakpajal máak teʼ yóokʼol kaabaʼ tu beetoʼob baʼax uts tu tʼaan Jéeoba. Beyoʼ chúukpaj u yóoloʼob «tu kʼiinil [...] túuntaj óol[al]» (Apo. 3:10). (Le baʼaxoʼob k-líiʼsmaj tu luʼumil Gran Bretañaoʼ.)