TSʼOʼOK u yáakʼabtal. Joseeʼ tiaʼan tu jardinil u yotocheʼ. Teʼ jardinoʼ yaan palmeraʼobiʼ, cheʼob ku tsʼáaikoʼob ich yéetel pilaʼob tuʼux yaan nikteʼobiʼ. Tu maas náachileʼ ku yilaʼal u palacio faraón. José xaneʼ ku yuʼubik bix u báaxal Manasés, u yáax hijo, yéetel chan Efraín, le uláakʼ juntúuloʼ. Ku máan wal tu tuukuleʼ táan u cheʼej u yatan ken u yil táan u báaxal u paalal. José túuneʼ ku cheʼej tumen ku tsʼáaik cuenta bix u bendecirtaʼal tumen Dios.

U kʼaabaʼ Manasés, u yáax hijo Joseeʼ, u kʼáat u yaʼal «Máax Beetik u Tuʼubsaʼal wa Baʼax» (Génesis 41:51). U yilik bix u kanáantaʼal tumen Dioseʼ, le áantik José utiaʼal maʼ u jach yaatal u yóol ken u kʼaʼajs u taata, u sukuʼunoʼob yéetel u yotoch. Kʼexpaj u kuxtal úuchik u pʼektaʼal tumen u sukuʼunoʼob, hasta óolak kíimsaʼak. Tu tsʼookeʼ koʼon bey palitsil tiʼ junjaats j-koonoloʼob. Desde leloʼ maʼ tranquilo u kuxtaliʼ. Palitsiltaʼab ich yaʼab años, kʼaʼal cárcel, ka kʼaʼax yéetel cadenaʼob. Pero tuláakal lelaʼ tsʼoʼok u máan. Beoraaʼ José u maas nojchil tiʼ tuláakal Egipto; chéen faraón maas yaan u páajtalil tiʼ letiʼ. *

Ichil le u tsʼook jaʼaboʼobaʼ, Joseeʼ tsʼoʼok u yilkeʼ jach ku béeytal tuláakal baʼax ku yaʼalik Jéeoba. Taʼaytak u tsʼoʼokol le siete años aʼalaʼab kun sen antal janal Egiptooʼ. Joseeʼ tu muchʼkíintaj le bukaʼaj janalbeʼen neekʼoʼob béeychajoʼ. Tsʼoʼok u beel yéetel Asenat, juntúul egipcia, tsʼoʼoleʼ anchaj kaʼatúul u paalal. Pero láayliʼ ku kʼaʼajsik u láakʼoʼob pʼaatloʼob Canaanoʼ, maases Benjamín u yíitsʼin yéetel Jacob u taata. Maʼ xaaneʼ ku tuklik wa toj u yóoloʼob yéetel wa láayliʼ kʼasaʼan u sukuʼunoʼobeʼ. ¿Yaan wa baʼax jeʼel u beetik José utiaʼal u kaʼa múuchʼ antal yéetel u láakʼtsiloʼobeʼ?

¿Táan wa u yúuchultech jeʼex Joseeʼ? Maʼ xaaneʼ ichil a láakʼtsileʼ yaan xan pʼekbail yéetel maʼ tuláakal ku biskubaiʼ. Wa beyoʼ ken a xok baʼax úuch tiʼ José yéetel baʼax tu beetaj utiaʼal u kaʼa biskuba yéetel u láakʼtsiloʼobeʼ jach jeʼel u yáantkecheʼ.

Joseeʼ jach yaʼab baʼax ku beetik, le oʼolal tu yilaj séeb máanik le tiempooʼ. Le baʼax tsʼaʼab u wayakʼt faraón tumen Jéeobaoʼ béeychaji. Ka tsʼoʼok u máan siete jaʼaboʼob yaʼab baʼax yaan jaantbiloʼ, káaj u yilaʼal wiʼij. Peʼerchaj tuláakal le cosechaoʼ. Káaj xan u yilaʼal wiʼij teʼ kaajoʼob yaan naatsʼoʼ. Baʼaleʼ jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ tu luʼumil Egiptoeʼ anchaj «baʼal utiaʼal jaantbiliʼ» (Génesis 41:54). Jach bin utsil tiʼ Egipto úuchik u yaʼalik José baʼax u kʼáat u yaʼal le wayakʼoʼoboʼ, bey xan úuchik u líiʼsik le janaloʼ.

Le egipcioʼoboʼ maʼ xaaneʼ tu tukloʼob u pʼaxmubaʼob tiʼ José, tumen tu nuʼuktaj maʼalob bix kun líiʼsbil le janaloʼ. Pero Joseeʼ tu tsʼáaj tuláakal u nojbeʼenil tiʼ Jéeoba, u Dios. Toʼon xaneʼ wa  ku meyajtoʼon baʼax k-ojel utiaʼal k-meyajtik Jéeoba yéetel kabal óolaleʼ, letiʼeʼ jeʼel u yáantkoʼon k-beet baʼaloʼob maʼ t-tukultmaj k-beetik kaʼacheʼ.

Ka máan kʼiineʼ anchaj wiʼij tu luʼumil Egipto. Ka kʼáataʼab áantaj tiʼ faraoneʼ, letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Xeeneʼex a wileʼex José, beeteʼex le baʼax [ken u ] yaʼalteʼex[oʼ]». José túuneʼ tu jeʼekʼabtaj le chʼiiloʼoboʼ, ka anchaj janal utiaʼal u koʼonol tiʼ le egipcioʼoboʼ (Génesis 41:55, 56).

Baʼaleʼ tiʼ uláakʼ luʼumoʼob yaan naatsʼ, jeʼex Canaán tuʼux kajaʼan u láakʼtsiloʼob Joseeʼ, minaʼan baʼal jaantbiliʼ. Jacobeʼ ka tu yojéeltaj yaan baʼal jaantbil Egiptoeʼ tu yaʼalaj tiʼ u paalal ka xiʼik u manoʼob (Génesis 42:1, 2).

Jacobeʼ tu túuxtaj tuláakal u xibil paalal, chéen Benjamín, u j-tʼuupil maʼ tu túuxtiʼ. Láayliʼ kʼajaʼantiʼ le ka tu túuxtaj José u yil u sukuʼunoʼob. Desde teʼ kʼiin jeʼeloʼ maʼ u kaʼa iliʼ. U paalal Jacobeʼ tu taasoʼob le jatsʼuts nookʼ u búukintmaj kaʼach Joseoʼ, jaʼajataʼan tsʼoʼoleʼ papaʼkil yéetel kʼiʼikʼ. Tu beetoʼob u tuklaʼal tumen u taata, jaantaʼab José tumen juntúul tsʼíitsʼik baʼalcheʼ (Génesis 37:31-35).

U paalal Jacobeʼ viajarnajoʼob u cientosil kilómetros utiaʼal u kʼuchloʼob Egipto. Ka kʼuchoʼobeʼ tu kʼáatoʼob tuʼux jeʼel u manikoʼob janaleʼ. Ka aʼalaʼabtiʼobeʼ kʼaʼabéet u tʼaanoʼob yéetel Zafnat-panea, juntúul u gobernanteil Egipto (Génesis 41:45). Ka tu yiloʼobeʼ, ¿tu kʼaj óoltoʼob wa de ke José? Maʼ, maʼ tu kʼaj óoltoʼobiʼ. Utiaʼal letiʼobeʼ chéen juntúul gobernante. Como kʼaʼabéet áantaj tiʼobeʼ «noklajoʼob luʼum tu táan» utiaʼal u saludartikoʼob jeʼex suuk u beetaʼal teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ (Génesis 42:5, 6).

¿Kux túun José? ¿Tu kʼaj óoltaj wa u sukuʼunoʼob? Séeb tu kʼaj óoltilakoʼob. Le ka noklajoʼob tu táanoʼ kʼaʼajtiʼ le baʼax tsʼaʼab u wayakʼt tumen Jéeoba tu táankelmiloʼ. Le tsikbaloʼ ku yaʼalik: «José túuneʼ kʼaʼajtiʼ le wayakʼoʼob yanchaj tiʼ tu yoʼolaloʼob[oʼ]», teʼ wayakʼaʼ tu yilaj táan u chintal u sukuʼunoʼob tu táan, tsʼoʼoleʼ beoraaʼ jach letiʼe baʼax ku yúuchloʼ (Génesis 37:2, 5-9; 42:7, 9). ¿Baʼax ken u beet José? ¿Yaan wa u náatsʼal u méekʼoʼob, wa yaan u vengarkuba tiʼob?

Joseeʼ u yojel maʼ u súutukil utiaʼal u yeʼesik bix u yuʼubikubaiʼ. Tu tsʼáaj cuentaeʼ Jéeoba táan u chaʼik u yúuchul tuláakal, tumen u kʼáat ka béeychajak le baʼax u yaʼalmoʼ: u chʼiʼibal Jacobeʼ yaan u kʼuchul u beetuba junpʼéel nojoch kaaj (Génesis 35:11, 12). Baʼaleʼ wa láayliʼ kʼasaʼan u sukuʼunoʼob Joseeʼ, ¿bix túun kun béeytal le baʼax u yaʼalmaj Diosoʼ? Tsʼoʼoleʼ wa ku vengarkuba tiʼobeʼ, maʼ xaaneʼ jeʼel u bin kʼaasil tak tiʼ u taata yéetel Benjamín u yíitsʼineʼ. Tsʼoʼoleʼ mix u yojel wa láayliʼ kuxaʼanoʼobeʼ. Joseeʼ maʼ tu yaʼalaj tiʼ u sukuʼunoʼob máax letiʼiʼ tumen u kʼáat u yil wa tsʼoʼok u kʼexpajal u modosoʼob. Beyoʼ jeʼel u tsʼáaik cuenta baʼax u kʼáat Jéeoba ka u beeteʼ.

 Maʼ xaaneʼ maʼ tun úuchultoʼon jach jeʼex úuchik tiʼ Joseoʼ. Baʼaleʼ bejlaʼeʼ suuk u yantal kʼuuxilil ichil le láakʼtsiloʼoboʼ. Ken úuchuk beyaʼ jeʼel k-tuklik maas maʼalob ka k-beet chéen baʼax k-uʼuyik yéetel baʼax k-tuklikeʼ, baʼaleʼ maas maʼalob ka k-il baʼax u kʼáat Jéeoba, jeʼex tu beetil Joseoʼ (Proverbios 14:12). U jaajileʼ u biskuba máak yéetel u láakʼtsilileʼ kʼaʼanaʼan, pero maas kʼaʼanaʼan k-bisikba yéetel Jéeoba, bey xan yéetel Jesucristo, u Hijo (Mateo 10:37).

Joseeʼ yaan baʼax tu beetaj utiaʼal u yilik baʼax yaan tu puksiʼikʼal u sukuʼunoʼob. Yáaxeʼ tu yaʼalajtiʼobeʼ chéen bijaʼan u chʼúuktoʼob le kaajoʼ, tsʼoʼoleʼ yéetel u yáantaj juntúul máak tʼanik u idiomaʼobeʼ tu yaʼalajtiʼob táan u beetkoʼob baʼaloʼob jach kʼaastak. Letiʼobeʼ joʼopʼ u defenderkubaʼob, u yaʼalikoʼob yaan u láakʼtsiloʼob yéetel yaan juntúul u yíitsʼinoʼob pʼaatal tu yotochoʼob. Bukaʼaj wal kiʼimakchajik u yóol José ka tu yuʼubaj kuxaʼan u yíitsʼineʼ. Lelaʼ tu beetaj u jáan taal tu tuukul baʼax ken u beete. Tu yaʼalaj tiʼ u sukuʼunoʼob: «[Bíin] k-il wa jaaj [...]. Maʼ bíin jóokʼkeʼex wayeʼ wa maʼ tu taal a wíitsʼineʼex». Ka máan kʼiineʼ tu chaʼaj u suutoʼob tu yotochoʼob u chʼaʼob Benjamín, baʼaleʼ tu yaʼaleʼ kʼaʼabéet u pʼáatal juntúul tiʼ letiʼob bey garantíaeʼ (Génesis 42:9-20).

Letiʼobeʼ tu tukloʼobeʼ Zafnat-paneaeʼ maʼ tu naʼatik baʼax ku yaʼalikoʼob, ka joʼopʼ u tsikbaltikoʼob baʼax tu beetoʼob tiʼ José walajki veinte añosoʼ. Tu yaʼaloʼob: «Jach tu jaajileʼ, jach kʼaas bisajbáa yéetel k-íitsʼíin, maʼ t-óoltaj k-uʼuy u kʼáat óolaliʼ, mix t-chʼaʼaj óotsilil tiʼiʼ, kex tumen t-ilaj u yaj óolal. Le oʼolaleʼ taaltoʼon le yaj óolalaʼ». Joseeʼ tu naʼataj tuláakal le baʼax tu yaʼaloʼoboʼ, «tu tseluba tiʼobeʼ ka joʼopʼ u yokʼol» (Génesis 42:21-24). Baʼaleʼ u yojel xaneʼ u arrepentir máakeʼ maʼ chéen ka yaachaj u yóol yoʼolal u consecuensiasil le baʼax tu beetoʼ. Le oʼolal tu chʼaʼtuklaj u seguer yéetel le pruebaoʼ.

Joseeʼ tu túuxtaj u sukuʼunoʼob Canaán, chéen Simeón maʼ tu chaʼaj u biniʼ. Tsʼoʼoleʼ tu taʼakaj taakʼin ichil u costalil le janal tu manoʼoboʼ. Ka kʼuch u sukuʼunoʼob José tu yotochoʼobeʼ tu tsikbaltoʼob tiʼ Jacob le baʼax úuchtiʼoboʼ, ka tu sen kʼáat óoltoʼob tiʼ ka u chaʼa u biskoʼob Benjamín tak Egipto. Kex maʼ u kʼáateʼ tu tsʼookeʼ tu chaʼaj u biskoʼob. Ka suunajoʼob Egiptoeʼ tu yaʼaloʼob tiʼ juntúul u j-meyaj José tu kaxtoʼob taakʼin ichil u costaloʼob, baʼaleʼ yaan u sutkoʼob. Kex maʼalob le baʼax tu yaʼalaj u beetkoʼoboʼ, Joseeʼ u kʼáat u yil wa jach tu jaajil tsʼoʼok u kʼexpajal u modosoʼob. Kex taakchaj u yokʼol le ka tu yilaj Benjaminoʼ, tu aguantartubaeʼ ka tu yaʼalaj tiʼ u sukuʼunoʼob ka pʼáatkoʼob janal. Ka tsʼoʼokeʼ tu chaʼaj u binoʼob tu yotochoʼob, baʼaleʼ tu beetaj u taʼakaʼal junpʼéel copa tu costal Benjamín (Génesis 42:26–44:2).

Maʼ sáam tiʼ leloʼ, Joseeʼ tu túuxtaj chʼaʼabil u sukuʼunoʼob utiaʼal u kʼáatik u copa tiʼob. Le ka ilaʼab tiaʼan le copa tu costal Benjaminoʼ aʼalaʼab táan u yoklik. Tuláakloʼob suunajoʼob tu yotoch José. Beoraaʼ jeʼel u páajtal u yilik José wa jach tu jaajil tsʼoʼok u kʼexpajal u modosoʼobeʼ. Judaeʼ tu yaʼalaj ka chʼaʼabak óotsilil tiʼob, hasta tu yaʼaleʼ jeʼel u pʼáatloʼob tu onceiloʼob Egipto utiaʼal ka palitsiltaʼakoʼobeʼ. Joseeʼ maʼ tu yóotiʼ, ka tu yaʼalaj ka pʼáatak chéen Benjamín (Génesis 44:2-17).

Judá túuneʼ tu yaʼalaj: «[Benjamineʼ] jach yaabiltaʼan tumen k-taata, tumen [chéen] le jaaj u xibil paal tsʼakaʼan tiʼ juntúuliliʼ maama». Le tʼaanoʼobaʼ jach jóokʼ tu puksiʼikʼal. Tsʼoʼoleʼ jach tu péeksaj u yóol José, tumen Raquel, u maama Benjamineʼ, u maama xan letiʼ. Jeʼex u kʼaʼajsaʼal Raquel tumen Jacobeʼ bey u kʼaʼajsaʼal xan tumen Joseoʼ. Raqueleʼ kíim le táan u síijil Benjaminoʼ. Maʼ xaaneʼ le oʼolal Joseeʼ jach u yaabiltmaj xan Benjamín (Génesis 35:18-20; 44:20).

Judaeʼ tʼaanaj tu kaʼatéeneʼ ka tu kʼáat óoltaj tiʼ José maʼ u palitsiltik Benjamín. Hasta tu yaʼaleʼ ka palitsiltaʼak letiʼ tu lugar Benjamín. Tu tsʼookeʼ Judaeʼ tu yaʼalaj tiʼ José: «[¿]Bix kin suut tu tséel in taata, wa maʼ tu bin tin wéetel le xiʼipaloʼ? Maʼ in kʼáat in wil le loob [ken u] mukʼyajt in taata[oʼ]» (Génesis 44:18-34). Le baʼax tu yaʼalaʼ tu  yeʼesaj tsʼoʼok u kʼexpajal u modos. Maʼ chéen tu yeʼesaj tsʼoʼok u arrepertiriʼ, baʼaxeʼ tu yeʼesaj ku tuukul tiʼ u maasil, uts yéetel ku chʼaʼik óotsilil.

Joseeʼ maʼ páajchaj u seguer u taʼakik bix u yuʼubikubaiʼ. Tu yaʼalaj tiʼ tuláakal u j-meyajoʼob ka jóokʼkoʼob. Ka tsʼoʼok u jóokʼloʼobeʼ joʼopʼ u awat okʼol, ka uʼuyaʼab tak tu palacio faraón. Ka tu yaʼalaj tiʼ u sukuʼunoʼob: «Teen José». Jaʼakʼ u yóoloʼob ka tu yuʼuboʼob, hasta maʼ tu kaxtoʼob baʼax u beetoʼobiʼ. Pero Joseeʼ náatsʼ u méekʼoʼob yéetel u tsʼuʼutsʼoʼob; bey tu yeʼesil tsʼoʼok u perdonartikoʼoboʼ (Génesis 45:1-15). Joseeʼ tu yeʼesaj bix u chʼaʼik óotsilil Jéeoba, tumen Jéeobaeʼ ku perdonartik máak (Salmo 86:5). ¿Kux túun toʼon? ¿K-perdonar wa jeʼex u beetik Jéeobaeʼ?

Ka tu yojéeltaj faraón baʼax tsʼoʼok u yúuchleʼ, tu yaʼalaj tiʼ José ka u túuxt chʼaʼabil u taata paʼteʼ yéetel tuláakal u láakʼtsiloʼob. Joseeʼ maʼ xáanchaj ka tu yilaj u taataiʼ. Jacobeʼ ka tu yilaj u hijoeʼ joʼopʼ u yokʼol, ka tu yaʼalaj: «¡Ku tsʼoʼokol in paktikech tin wichil láayliʼ kuxaʼanecheʼ, teneʼ jeʼel u páajtal in kíimileʼ!» (Génesis 45:16-28; 46:29, 30).

Jacobeʼ kuxlaj uláakʼ diecisiete años Egipto. Antes u kíimileʼ tu bendecirtaj u 12 paalal, ka tu yaʼalaj bix kun bintiʼob. Tiʼ José, u jach sukuʼun Benjamineʼ, tu yaʼalaj yaan u tsʼáaik doble herencia tiʼ, kex leloʼ chéen tiʼ le yáax hijotsil suuk u tsʼaʼabaloʼ. Tsʼoʼoleʼ tiʼ u kaʼatúul paalal Joseeʼ yaan u jóokʼol kaʼapʼéel tiʼ le u doce chʼiʼibal Israeloʼ. ¿Kux túun Judá, le u kantúul hijotsiloʼ? Letiʼeʼ tu yeʼesaj maas arrepentirnaj ke u maasil u sukuʼunoʼob, le oʼolal Jacobeʼ tu yaʼaleʼ tu chʼiʼibal letiʼ kun taal le Mesíasoʼ (Génesis, capítulo 48, 49).

Jacobeʼ 147 años yaantiʼ ka kíimi. U paalaleʼ sajakchajoʼob tumen tu tukloʼobeʼ yaan u vengarkuba José tiʼob. Baʼaleʼ Joseeʼ tu yaʼalajtiʼob maʼ u chʼaʼikoʼob saajkil. U yáax aʼalmajtiʼobeʼ Jéeoba chaʼik u yúuchul tuláakal baʼal, le oʼolal maʼ unaj u yaatal u yóoloʼobiʼ. Tu yaʼalajtiʼob: «Maʼ a chʼaʼikeʼex saajkil. Teneʼ maʼ tu páajtal in tsʼáaikinba tu [lugar Dios]» (Génesis 15:13; 45:7, 8; 50:15-21). Joseeʼ u yojel Jéeobaeʼ letiʼe Juez maas maʼaloboʼ. ¿Unaj wa u castigartik José le máaxoʼob tsʼoʼok u perdonartaʼal tumen Jéeobaoʼ? (Hebreoʼob 10:30.)

¿Kux túun teech? ¿Chéen chʼaʼabil wa a perdonar? Yaan horaeʼ maʼ t-jáan beetik, maases wa le máax ofendertikoʼonoʼ u yóoliliʼ u beetik. Baʼaleʼ wa k-perdonartikeʼ yaan u yuʼubikuba maʼalob letiʼ, bey xan toʼon. Tsʼoʼoleʼ yaan u yilaʼal yaantoʼon le fe anchaj tiʼ Joseoʼ yéetel yaan k-eʼesik k-chʼaʼik óotsilil jeʼex u beetik Jéeobaeʼ.